Η «Συμφωνία»

Την πρώτη του επίσημη επίσκεψη πραγματοποίησε στην Τουρκία ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin, αμέσως μετά την επανεκλογή του. Σκοπός της συγκεκριμένης επίσκεψης υπήρξε η ολοκλήρωση της συμφωνίας για την αγορά πυραυλικών συστημάτων S-400 της Τουρκίας από την Ρωσία, όπως ακριβώς δήλωσε ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, στις 12 Δεκεμβρίου του 2017. Συγκεκριμένα, η Τουρκία διαπραγματεύεται για περισσότερο από ένα χρόνο με την Ρωσία την αγορά των εν λόγω πυραυλικών συστημάτων, η οποία θα δώσει μια νέα τροπή στις σχέσεις των δύο χωρών – και μάλιστα σε μια περίοδο όπου οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Η.Π.Α και την Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν να είναι ταραγμένες. Η Τουρκία αναμένεται να δεχτεί το πρώτο της σύστημα το 2019, σύμφωνα με δήλωση του Υπουργού Άμυνας, Nurettin Canikli. Μάλιστα προβλέπεται μια ακόμη συνάντηση των αξιωματούχων των δύο χωρών, με σκοπό την τελική σύναψη της συμφωνίας – απόφαση η οποία λήφθηκε από τους αρχηγούς των δύο κρατών.

Το NATO και η αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών

Το παραπάνω γεγονός, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε μεγάλη ανησυχία τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στην Ουάσιγκτον. Σε μία περίοδο όπου οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Δύσης δεν δείχνουν ευοίωνες, η Τουρκία -μέλος του NATO από το 1952- τείνει να εισέρχεται στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Η κίνηση της Τουρκίας για την αγορά συστήματος πυραύλων από την Ρωσία ουσιαστικά «ακυρώνει» τη συνεργασία της Τουρκίας με το NATO. Πιο συγκεκριμένα, ενώ η πολιτική του NATO δεν απαγορεύει ρητά την αγορά «ξένου» στρατιωτικού εξοπλισμού, αποθαρρύνει πάραυτα τα μέλη να προμηθεύονται εξοπλισμό μη συμβατό με αυτόν της συμμαχίας. Στην προκειμένη περίπτωση, ο στρατιωτικός εξοπλισμός της Ρωσίας, αφενός, δεν είναι συμβατός με αυτόν που διαθέτουν τα υπόλοιπα μέλη του NATO και, αφετέρου, μια τέτοια συμφωνία δεν συνάδει με την πολιτική που χαράσσει η συμμαχία για ανεξαρτητοποίηση από την πολεμική βιομηχανία της Ρωσίας. Άλλωστε, στη Διάσκεψη Κορυφής της Βαρσοβίας τα μέλη δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της συμμαχίας, με πρώτο βήμα την απεξάρτηση των μελών από την εξωτερική αρωγή. Σφοδρές αντιδράσεις προκλήθηκαν και στην Ουάσιγκτον, με την αμερικάνικη πλευρά να κάνει λόγω για κυρώσεις. Ο Τούρκος Πρόεδρος ενημερώθηκε άμεσα ότι πρόκειται να υπάρξουν συνέπειες εάν η συμφωνία για τα πυραυλικά συστήματα επικυρωθεί, όπως αναφέρει ο Αμερικανός Υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τα ζητήματα Ευρώπης και Ευρασίας, Wes Mitchell. Συγκεκριμένα, η αμερικάνικη πλευρά έκανε λόγω για ακύρωση πώλησης μαχητικών πέμπτης γενιάς F-35 στην Άγκυρα σε περίπτωση συνεργασίας με τη Ρωσία. Σημαντική υπήρξε και η δήλωση του Wes Mitchell για την στρατηγική πορεία της Τουρκίας, δίνοντας ιδιαίτερη βάση στην απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, η οποία φέρνει στην επιφάνεια την αστάθεια της χώρας σε ζητήματα ουσιαστικής δημοκρατίας. Και ενώ η Τουρκία «φλερτάρει» επιδεικτικά με την Ρωσία, οι ΗΠΑ, έχοντας εντοπίσει τη διαφαινόμενη απειλή, προσπαθούν τόσο δια της διπλωματικής οδού όσο και μέσω κυρώσεων να περιορίσουν τη ρωσική πλευρά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κύρωσης αποτελεί και ο νόμος CAATSA. Πρόκειται για έναν νόμο που έχει στόχο την εξάλειψη των αντιπάλων της Αμερικής μέσω «τιμωρητικών» μέτρων που επιβάλλονται σε κυβερνήσεις που προμηθεύονται πολεμικό υλικό από τη Ρωσία. Πρόκειται για μια μάχη «σώμα με σώμα» μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων όπου, στην προκειμένη περίπτωση, το μήλον της έριδος αποτέλεσε η Τουρκία.

Ρώσικα Πυραυλικά Συστήματα S-400

Ρωσία-ΗΠΑ: Κλίμα πιο ψυχρό από ποτέ!

Η υπόθεση του πολεμικού εξοπλισμού της Τουρκίας, όπως προαναφέρθηκε, στην ουσία αποκρυσταλλώνει τη σχεδόν αιώνια διαμάχη δύο μεγάλων δυνάμεων στο διεθνές σύστημα. Η μακρόχρονη εχθρότητα της Ρωσίας με την Αμερική αναπαράγεται με παρόμοια γεγονότα, κάνοντας το «παιχνίδι εξουσίας» μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων πιο έντονο από ποτέ. Είναι άλλωστε πασιφανές πως η Ρωσία χαράσσει την εξωτερική της πολιτική με στόχο να αυξήσει την αμυντική της ικανότητα έναντι της Αμερικής, την οποία αντιλαμβάνεται ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην εξάπλωση και την ανάδειξή της ως κύρια υπερδύναμη στο διεθνές σύστημα. Στην προκειμένη περίπτωση, η δημιουργία δεσμών της Μόσχας με την Άγκυρα μέσω των στρατιωτικών πωλήσεων, σε συνδυασμό και με την αύξηση του ενδιαφέροντος της Ρωσίας για την Αίγυπτο και τη Λιβύη, απεικονίζουν τον στρατηγικό της στόχο, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον έλεγχο της Μεσογείου και της Νότιας πλευράς του NATO, επιδεινώνοντας κατά αυτόν τον τρόπο τις τριβές και τις συγκρούσεις στο εσωτερικό της συμμαχίας. Η αντίδραση της Ουάσιγκτον δεν άργησε να έρθει, με τους Αμερικανούς αξιωματούχους να εκφράζουν έντονα την ενόχλησή τους για τη σύναψη της εν λόγω συμφωνίας. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές εκείνες όπου η Αμερική έχει κατηγορηθεί για «ρωσοφοβική» συμπεριφορά, όπως αναφέρει ο εκπρόσωπος τύπου του Ρώσου προέδρου, Dmitry Peskov, δηλώνοντας πως η στάση αυτή έχει λειτουργήσει ως «αντίβαρο» στη σύναψη μια υγιούς σχέσης μεταξύ των δύο χωρών. Τα πρόσφατα γεγονότα στη Συρία αποτελούν ένα ακόμη αγκάθι στις ρωσο-αμερικανικές σχέσεις, ενώ η δήλωση του Donald Trump ότι πρόκειται να διατάξει στρατιωτική απεργία στη Συρία, ως απάντηση για την χημική επίθεση στη Douma, κάθε άλλο παρά ευχάριστα ήχησε στα αυτιά των Ρώσων αξιωματούχων. Ανοιχτό παραμένει βέβαια και το κεφάλαιο της ρωσικής εμπλοκής στις αμερικάνικες εκλογές του 2016, με τις ΗΠΑ να κατηγορούν το Κρεμλίνο για συμπαιγνία κατά της προεδρικής καμπάνιας. Η εικασία αυτή επισκιάζει ακόμη και σήμερα τις μεταξύ τους σχέσεις, αφήνοντας μίλια μακριά το ενδεχόμενο της «εκεχειρίας». Το μόνο σίγουρο είναι πως το κομμάτι των ρωσο-αμερικανικών σχέσεων παραμένει ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα της διεθνούς σκηνής, με τις δύο δυνάμεις να διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές σύστημα. Δικαίως, λοιπόν, η φάση που διανύουν οι δύο χώρες χαρακτηρίστηκε η πιο επικίνδυνη στιγμή στις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, κάνοντας λόγω για ένα νέο ψυχροπολεμικό κλίμα.

Πηγές:

1. Roth, R. (2018). Russian officials warn of possible military clash with US over Syria. https://www.theguardian.com/world/2018/apr/10/russian-officials-warn-of-possible-military-clash-with-us-over-syria
2. Ahval. (2018). Τurkey key to Russia NATO strategy – U.S intelligence. https://ahvalnews.com/russia-turkey/turkey-key-russia-nato-strategy-us-intelligence
3. Ayres, S. (2017). When it comes to U.S – Russia relations, ‘it takes two to tango,’ Kremlin says. https://www.latimes.com/politics/washington/la-na-pol-essential-washington-updates-when-it-comes-to-us-russia-relations-1514565423-htmlstory.html
4. Νέδος, Β. (2018). Με κυρώσεις προειδοποίησαν οι ΗΠΑ την Άγκυρα για την αγορά των S-400. http://www.kathimerini.gr/959769/article/epikairothta/politikh/me-kyrwseis-proeidopoihsan-oi-hpa-thn-agkyra-gia-thn-agora-twn-s-400
5. Worland, J. (2018). Russia’s Ambassador Says Relations With the U.S Are The Worst He Can Remember. http://time.com/5222055/russia-trump-uk-diplomats/
6. Reuters. (2017). Turkey snabs NATO allies and buy missile systems from Russia. https://www.nbcnews.com/news/world/turkey-snubs-nato-allies-buys-missile-systems-russia-n828641
7. Schultz, T. (2018). Turkish-Russian missile deal puts NATO on edge. http://www.dw.com/en/turkish-russian-missile-deal-puts-nato-on-edge/a-42572965