Ένα από τα πιο σημαντικά και επίκαιρα θέματα που απασχολούν την οικονομική δημοσιογραφία το τελευταίο τρίμηνο αποτελεί η νέα εμπορική συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Μεξικού. Το Σάββατο 21 Απριλίου 2018 κατέληξαν στη νέα συμφωνία, η οποία έχει ως κύριο στόχο τη διεύρυνση της ισχύουσας εμπορικής συμφωνίας του 1997. Ποιο όμως το χρονικό αυτής της «συμμαχίας» μεταξύ των δύο χωρών; Ποιες παγκόσμιες πολιτικές συνέπειες έχει αυτή η συμφωνία, ενόψει του εμπορικού πολέμου που έχει ξεσπάσει;

Μεξικό-Ε.Ε.: Το χρονικό μιας επιτυχημένης σχέσης και η σημασία του Μεξικού για την Ευρωζώνη

Πολλοί πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές θεωρούν το Μεξικό ως το “διαμάντι” της Λατινικής Αμερικής, αποτελώντας μια από τις πιο δυνατές αναδυόμενες οικονομίες. Παράλληλα, το δυνατό γεωγραφικό κεφάλαιο του Μεξικού συνίσταται στην καλή γεωγραφική του θέση, καθότι είναι μια φυσική γέφυρα μεταξύ Βόρειας και Λατινικής Αμερικής, δίνοντάς του ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Το 1960, μάλιστα, το Μεξικό και η Ε.Ε. συμφώνησαν στην καθιέρωση διπλωματικών σχέσεων. Από το 1970 έγινε μια προσπάθεια για περαιτέρω συνεργασία, ως απάντηση στην κρίση της τότε οικονομικής πολιτικής, η οποία βασιζόταν στην έντονη οικονομική εξάρτηση του Μεξικού από τις Η.Π.Α. Ως απόρροια, το 1975 υπεγράφη μια συμφωνία συνεργασίας μεταξύ της Ε.Ο.Κ. και του Μεξικού, υπό την πρωτοβουλία της Ιταλίας και της Γερμανίας, οι οποίες την αντιμετώπιζαν ως αντιστάθμισμα έναντι των ισχυρών εταιρικών σχέσεων της Μεγάλης Βρετανίας και των αποικιών της. Το Μεξικό μπορούσε επίσης να ανοίξει «πόρτες» στην ανάπτυξη διμερών οικονομικών σχεδίων που αφορούσαν τον ιδιωτικό τομέα, τις τεχνολογίες και την υποστήριξη του τομέα της ενέργειας, χωρίς ωστόσο να διευκολύνει την ισότιμη πρόσβαση των μεξικανικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά (Monkiewicz, 2017).

H απελευθέρωση της οικονομίας του Μεξικού από τη δεκαετία του 1980 βοήθησε στο να θεαθεί η μεξικανική αγορά ως πιο ελκυστική, και να καθιερωθεί περισσότερο ως μεσαία ανεπτυγμένη χώρα, παρά σαν χώρα του τρίτου κόσμου. Έτσι, το Μεξικό εισήλθε στη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου το 1986, στην Οικονομική Συνεργασία Ασίας και Ειρηνικού το 1993, και στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το 1994. Κομβικό σημείο στις σχέσεις Ε.Ε.-Μεξικού αποτέλεσε η προαναφερθείσα υπογραφή συμφωνίας οικονομικής και εταιρικής σχέσης, πολιτικού συντονισμού και συνεργασίας το 1997, η οποία και τέθηκε σε ισχύ το 2000. Στόχοι της συμφωνίας αυτής ήταν η δημιουργία μιας ελεύθερης ζώνης συναλλαγών μεταξύ Ε.E.-Μεξικού, καθώς και η εμβάθυνση των σχέσεών τους σε όλα τα επίπεδα.

Οι σχέσεις Ε.Ε.-Μεξικού είναι θετικές και όλη η συνεργασία αντιμετωπίζεται ευνοϊκά. Το Μεξικό μαζί με τη Βραζιλία, η οποία αποτελεί βασικό άξονα των BRICS, είναι χώρες προτεραιότητας για την Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, η επίτευξη της ενδυνάμωσης των σχέσεων Ε.Ε.-Μεξικού έπρεπε να εξελιχθεί μελλοντικά, και να μην παραμείνει σε τυπικό οικονομικό επίπεδο. Το 2015 πραγματοποιήθηκε η 7η διάσκεψη κορυφής Ε.Ε.-Μεξικού, στην οποία συμφωνήθηκε μεταξύ άλλων να ενισχυθεί η στρατηγική εταιρικής σχέσης, και να υπάρξει σύγκλιση σε βασικά θέματα παγκόσμιας σημασίας, όπως οι προκλήσεις με τις αλλαγές κλίματος, η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και η καταπολέμηση του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος.

Το πλαίσιο της νέας συμφωνίας

Ένα βήμα πιο κοντά στην εμβάθυνση των σχέσεών τους ήρθαν στα τέλη Απριλίου το Μεξικό και η Ευρώπη, καταλήγοντας στο ότι η νέα αυτή συμφωνία θα ενισχύσει αναμφίβολα το εμπόριο αγαθών, το οποίο θα είναι πλέον αδασμολόγητο και στον γεωργικό τομέα. Ο κλάδος των φαρμάκων, των μηχανημάτων και των μεταφορών θα γνωρίσουν πρωτοφανή ανάπτυξη, καθώς θα υπάρξει απλούστευση των τελωνειακών διαδικασιών. Στο πλαίσιο της διάσκεψης του ‘15 και της σημασίας που κατέχουν οι ΣΒΑ (Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης) τόσο για την πολιτική όσο και για την οικονομία, συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση και η προώθησή τους διεθνώς. Συνάμα, η συμφωνία αυτή φέρνει στο προσκήνιο το ιδιαιτέρως φλέγον ζήτημα της διαφθοράς στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα – στοιχείο που ξεφεύγει από την αμιγώς οικονομική ανάλυση της εταιρικής σχέσης, αλλά επεκτείνεται με επιτυχία στην πολιτική νοηματοδότησή της (EURO2day, 2018). Με τη συμφωνία εισάγεται η σημασία της παροχής αμοιβαίας πρόσβασης σε δημόσιες συμβάσεις στις αγορές δημοσίων συμβάσεων της Ε.Ε. αλλά και στο Μεξικό. Ουσιαστικά οι εταιρείες της Ευρώπης και του Μεξικού θα αντιμετωπίζονται ισότιμα, ανεξάρτητα από το αν ωφελούν το Μεξικό και την Ε.Ε.

Η συμφωνία αυτή, βάσει των παραπάνω στόχων που έχει θέσει, φαίνεται εν ολίγοις αρκετά θετική για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ο εμπορικός πυλώνας της συμφωνίας καθορίζει ουσιαστικά το πλαίσιο των σχέσεων της Ε.Ε. και του Μεξικού, βοηθώντας την πρώτη να επεκταθεί οικονομικά και να αυξήσει την πολιτική της επιρροή στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, και τη δεύτερη να προχωρήσει σε μια δυτικότροπη σκέψη με την ενίσχυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παράλληλα προστατεύει την Ε.Ε., βοηθώντας την να θέσει τους δικούς της «όρους» στο παιχνίδι της «παγκοσμιοποίησης» και να αρχίσει να αποτελεί ξανά υπολογίσιμη δύναμη. Η ενίσχυση της εταιρικής σχέσης μεταξύ Μεξικού και Ε.Ε. θα βοηθήσει και την οικονομική ανάπτυξη, διότι θα δημιουργήσει -θεωρητικά τουλάχιστον- ένα νέο πλαίσιο εργασίας στο οποίο το ανθρώπινο κεφάλαιο, βάσει των ΣΒΑ, θα αποτελεί πρωταρχικό μέλημα για μια ασφαλή και σωστή εργασία. Όπως υποστηρίζει και ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker: «To Εμπόριο μπορεί και πρέπει να είναι αμοιβαία επωφελής συναλλαγή, και αυτό ακριβώς αποδεικνύεται με τη σημερινή συμφωνία. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας που αναπτύχθηκε μεταξύ του Μεξικού και της Ε.Ε. ωφελεί και τα δύο μέρη. Και το αποτέλεσμα αυτό το πετύχαμε ως εταίροι που είναι πρόθυμοι να συζητήσουν και, ενώ προασπίζονται τα συμφέροντά τους, είναι παράλληλα έτοιμοι να προβούν σε συμβιβασμούς προκειμένου να εκπληρωθούν οι προσδοκίες και των δύο μερών.» (Επιτροπή, 2018).

Οι ευνοημένοι και οι χαμένοι εν καιρώ Εμπορικού Πολέμου

Η κήρυξη του εμπορικού πολέμου γίνεται πλέον πραγματικότητα με την επικύρωση της απόφασης των Η.Π.Α. για επιβολή δασμών 25% στον εισαγόμενο χάλυβα και αλουμίνιο. Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. κάλεσε τις εταιρείες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να επιστρέψουν στη χώρα τους. Κίνηση ματ αποτελεί το γεγονός ότι ο φορολογικός συντελεστής για τις επιχειρήσεις πέφτει στο 0%, αποτελώντας δέλεαρ και ισχυρότατο κίνητρο για εκείνες. Εκτός σχεδίου τάσσονται Καναδάς και Μεξικό, με τον πρώτο να αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή χάλυβα και αλουμινίου για τις Η.Π.Α., και το Μεξικό να ανήκει στους δυνατούς «παίκτες» στη Συμφωνία Ελεύθερων Εμπορικών Συναλλαγών της Βόρειας Αμερικής (NAFTA) (ThePressProject, 2018). Το σχέδιο περί ανύψωσης τοίχους ανάμεσα στο Μεξικό και στις Η.Π.Α. προσπεράστηκε προς το παρόν, διότι δεν θα μπορούσε ο Trump να παλεύει πολλά ανοικτά μέτωπα. Όμως το Μεξικό προνόησε και προχώρησε σε συμφωνία με την Ε.Ε. ώστε να προστατευτεί για ενδεχόμενους μελλοντικούς κινδύνους. Παράλληλα, αποτελεί μια επιτυχημένη στρατηγική για τη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τις Η.Π.Α.

Από την άλλη, για την Ε.Ε. ένας εμπορικός πόλεμος μπορεί να σημαίνει λιγότερες εξαγωγές και μείωση της παραγωγής. Αντίστοιχα, όπως προειδοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δασμοί θα υπάρξουν και από την πλευρά της Ε.Ε. σε οχήματα μεταφοράς και μηχανοκίνητα. Οι Η.Π.Α. αναγκαστικά αποφάσισαν να εξαιρέσουν προσωρινά την Ευρωπαϊκή Ένωση από την επιβολή δασμών, για να μπορούν να αφιερωθούν αποκλειστικά στη νίκη τους έναντι του κινεζικού παράγοντα (ThePressProject, 2018). Φυσικά, η απάντηση της Ε.Ε. με τη σύναψη εταιρικής συμφωνίας με το Μεξικό εξυπηρετεί στην άμεση προφύλαξή της, αλλά και στην ενδυνάμωση της γεωστρατηγικής οικονομικής της ισχύος. Η συνάντηση της Angela Merkel με τον Μεξικανό Πρόεδρο, Enrique Pena Nieto, στην εμπορική έκθεση στο Αννόβερο της Γερμανίας, φανερώνει πως η συμφωνία θα επηρεάσει άμεσα την αντίληψη για το διεθνές εμπόριο, αλλά και τη στάση των ευρωπαίων παικτών όσον αφορά τη στρατηγική τους (DW). Η Γερμανία θα προσπαθήσει να συμμετέχει ενεργά, καθότι κατέχει έναν ιδιαίτερα μεγάλο και εξέχοντα ρόλο στη βιομηχανική παραγωγή της ευρωζώνης ως ανταπάντηση στην ισχύ της Γαλλίας, η οποία αποτελεί την πυρηνική δύναμη της Ευρώπης και ταυτόχρονα προχωρά σε δειλά βήματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης επί Macron.

Συμπεράσματα

Εν τέλει, η εμπορική συμφωνία μεταξύ Μεξικού και Ε.Ε. αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για τις διεθνείς εξελίξεις που θα λάβει ο εμπορικός πόλεμος σε παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς, οι οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις ενός τέτοιου πολέμου είναι μη προβλέψιμες και ιδιαιτέρως κρίσιμες για το μέλλον όλων των ευρωπαϊκών χωρών που δεν βρίσκονται στην ομάδα των κυρίαρχων παικτών του παιχνιδιού. Οι Η.Π.Α. φαίνονται να φοβούνται, εκ πρώτης όψεως, την τάση της Ε.Ε. να προσπαθήσει να χτίσει συμμαχίες, αλλά και η ίδια η Ε.Ε. «φλερτάρει» με άνεση με την ιδέα του εμπορικού πολέμου ως έναυσμα για να προσπαθήσει να κερδίσει τη χαμένη αίγλη της. Εξάλλου, αναμειγνύεται ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, στο πλευρό των Η.Π.Α., τονίζοντας ήδη την ισχύ της προς τους υπόλοιπους παράγοντες. Σε τούτο το «παιχνίδι» του εμπορικού πολέμου θα πρέπει να φανεί ιδιαίτερα προσεκτική, γιατί πλέον ο τόπος διεξαγωγής είναι παγκοσμιοποιημένος, δίχως όρια. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, σχεδόν ενάμισι χρόνο πριν, συμφωνίες όπως η CETA και η TTIP ήταν στη μαύρη λίστα των Η.Π.Α., ενώ για την Ε.Ε. άνηκαν στις προτεραιότητές της, και τώρα φαίνεται πως όλη η διεθνής συγκυρία ευνοεί κάτι περισσότερο από την υπογραφή απλών συμφωνιών, καθιερώνοντας ένα ευοίωνο σκηνικό πολέμου. Άραγε το κόστος του πόσο μεγάλο προμηνύεται;

Πηγές:

1. DW. (2018). EU and Mexico reach ‘agreement in principle’ to modernize free trade deal. http://www.dw.com/en/eu-and-mexico-reach-agreement-in-principle-to-modernize-free-trade-deal/a-43485201.
2. EURO2day. (2018). Εμπορική Συμφωνία ΕΕ με το Μεξικό. http://www.euro2day.gr/news/world/article/1609312/emporikh-symfonia-ee-me-to-mexiko.html
3. EXPRESS. (2018). Take that Trump! EU and Mexico sign new free trade deal in message to US President. https://www.express.co.uk/news/world/949699/EU-mexico-trade-deal-Donald-Trump-US-free-trade
4. Monkiewicz, A. O. (2017). Evolution of EU-Mexico relations: time for real partnership? https://www.journals.umcs.pl/al/article/view/5432
5. ThePressProject. (2018). Με υπογραφή Τραμπ ο εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ. https://www.thepressproject.gr/article/125071/Me-upografi-Tramp-o-emporikos-polemos-ton-IPA
6. ThePressProject. (2018). Προσωρινή ανακωχή στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-ΕΕ. https://www.thepressproject.gr/article/125802/Prosorini-anakoxi-ston-emporiko-polemo-IPA—EE
7. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2018). Η ΕΕ και το Μεξικό κατέληξαν σε νέα συμφωνία για το εμπόριο. https://ec.europa.eu/greece/news/20182404_eu_mexico_el