Παρακολουθώντας τις πολιτικές εξελίξεις του 2018, αντιλαμβανόμαστε πως η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων και κινημάτων κατά μήκος του ευρωπαϊκού άξονα διχάζει όλο και περισσότερο την κοινή γνώμη. Πολλοί ερευνητές και αναλυτές αναρωτιούνται τί ευθύνεται γι’ αυτή τη ραγδαία άνοδο, καθότι η οικονομική κρίση της ευρωζώνης έχει σταδιακά -κι ως ένα σημείο- παρέλθει. Ειδικότερα, τμήματα, όπως η ανατολική Ευρώπη και, πιο συγκεκριμένα, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, έχουν δεχθεί πολλαπλά χτυπήματα από το φαινόμενο.

Ωστόσο, το καλοκαίρι του 2018, η Σλοβενία απασχόλησε πολύ περισσότερο τη διεθνή επικαιρότητα με την ξαφνική παραίτηση του πρώην πρωθυπουργού και τη βεβιασμένη ανακοίνωση διεξαγωγής εκλογών. Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Μάρτιο, το Ανώτατο Δικαστήριο της Δημοκρατίας της Σλοβενίας εξέδωσε απόφαση σχετικά με το δημοψήφισμα για το σιδηροδρομικό έργο που διεξήχθη το 2017. Ουσιαστικά, αφορούσε την κατασκευή μίας δεύτερης σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ του κρατικού λιμανιού της Αδριατικής Koper και της ιταλικής συνοριακής πόλης Divača. Ομάδες της κοινωνίας των πολιτών έφεραν την υπόθεση στα έδρανα του Ανώτατου Δικαστηρίου, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση χρησιμοποίησε 95.000 ευρώ από δημόσιους πόρους για να στηρίξει την εκστρατεία της στο δημοψήφισμα, γεγονός που -κατά εκείνους- την οδήγησε στο να κερδίσει. Το δικαστήριο συμφώνησε με την προαναφερθείσα καταγγελία και απεφάνθη ότι είναι ανάγκη να οριστεί μία ημερομηνία για τη διεξαγωγή νέου δημοψηφίσματος(DW, 2018).

Οι παράλληλες απεργιακές κινητοποιήσεις από τους εργαζόμενους του δημοσίου τομέα συνέβαλαν καθοριστικά στην άμεση παραίτηση του πρωθυπουργού και προέδρου του κόμματος Modern Centre Party, Miro Cerar. Στη συνέχεια, ο πρόεδρος της Σλοβενίας, Borut Pahor, προχώρησε σε βιαστική διάλυση του κοινοβουλίου, καθορίζοντας την ημερομηνία των επερχόμενων εκλογών στις 3 Ιουνίου (DW, Slovenia to hold early parliamentary election, 2018).

Από μία κεντρώα λύση σε μία ακροδεξιά ρητορική;

Περίπου 1,7 εκατομμύρια Σλοβένοι κλήθηκαν να ψηφίσουν στις 3 Ιουνίου του 2018, μετά την παραίτηση της κεντρώας κυβέρνησης του Cerar. Κυρίαρχα θέματα της εκλογικής αναμέτρησης ήταν το πρόβλημα της μειωμένης υγειονομικής περίθαλψης και της μισθοδοσίας. Παρ’όλο που η οικονομία της Σλοβενίας αναμενόταν να ακολουθήσει ανοδική πορεία, καθώς αυξήθηκαν κατά πολύ οι εξαγωγές και οι επενδύσεις της, η καθυστέρηση εξυπηρέτησης σε νοσοκομεία παραμένει ως και σήμερα ένα από τα φλέγοντα ζητήματα των υποψηφίων.

Η αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων είναι, επίσης, ένα πρόβλημα που έχει απασχολήσει τη Σλοβενία, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία της σλοβένικης αστυνομίας, οι παράνομες μεταναστευτικές διελεύσεις των συνόρων κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2018 πλησίασαν τις 1000, ενώ το 2017 ήταν μόλις 322.

Η παράλληλη πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις και οι αποτυχημένες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και στα συνδικάτα που επέμειναν προς μια αύξηση μισθών, οδήγησαν σε ένα τεταμένο κλίμα πιέσεων. Τα δυσχερή μέτρα λιτότητας αύξησαν δραματικά τη φτώχεια και έτρεψαν σε φυγή μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού στο εξωτερικό. Η απογοήτευση από την πολιτική διαχείριση των κυβερνήσεων της κρίσης του ’07 οδήγησε το σλοβένικο λαό στο ερώτημα αν η πολιτική που ασκείται, εν τέλει, είναι «αντιπολιτική», αν δηλαδή οι πολιτικοί χειριστές της είναι διεφθαρμένοι. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα πρέπει να εξευρεθεί άμεσα μια λύση που θα μπορεί να επαναφέρει τη χώρα σε μια κατάσταση σιγουριάς και σταθερότητας (Kirn, 2018).

Τα στοιχεία αυτά «μεταφράστηκαν» από ένα μεγάλο εκλογικό κοινό σε άνοδο βαθιά δεξιών φωνών με έντονη αντι-μεταναστευτική διάθεση. Οι φωνές αυτές συνενώθηκαν στο πρόσωπο του Janez Jansa, ηγέτη του SDS (Slovenian Democratic Party), κόμμα το οποίο προέκυψε μετά από τη συγχώνευση δύο ξεχωριστών πολιτικών κομμάτων: της Σοσιαλδημοκρατικής Ένωσης της Σλοβενίας και της Σλοβένικης Δημοκρατικής Ένωσης, των οποίων ο συνασπισμός κατάφερε να οδηγήσει σε ήττα το πρώην Κομμουνιστικό Κόμμα της Σλοβενίας. Ωστόσο, με την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος από τον Jansa, η φιλελεύθερη και κεντροδεξιά κατεύθυνση σταδιακά εγκαταλείφθηκε, παραχωρώντας τη θέση της σε μια ξενοφοβική και εθνικιστική ρητορική, η οποία υποστηρίχθηκε εμμέσως και από την καθολική εκκλησία. Βέβαια, προσπάθησε να κρατήσει κάποιες ισορροπίες, αφού το 2004 που σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού, ανταποκρίθηκε θετικά σε κάποια από τα αιτήματα των πολιτών της Σλοβένικης Δημοκρατίας, όπως την ψήφιση του νόμου που να αναγνωρίζει πολιτικές οργανώσεις ομοφυλοφίλων – θέμα ταμπού για την καθολική εκκλησία. Όσον αφορά την οικονομία, ο Jansa προχώρησε σε μία φορολογική μεταρρύθμιση, μειώνοντας τους εταιρικούς φόρους και το φόρο εισοδήματος με παράλληλη μείωση των δημοσίων δαπανών για την παιδεία και την υγεία.

Οι απότομες περικοπές των δημοσίων δαπανών και η μη μείωση του χάσματος ανάμεσα στην πλούσια ελίτ και τα μεσαία στρώματα οδήγησαν σε ήττα το κόμμα SDS το 2008. Παρ’ όλα ταύτα, επανήλθε δυναμικά το 2012, με τα οικονομικά προβλήματα να γίνονται εντονότερα και την επίλυσή τους υπό την ηγεσία του να κρίνεται ως ανεπαρκής. Η ανεργία αυξήθηκε, όπως και το δημοσιονομικό έλλειμμα με παράλληλη πτώση της εγχώριας ζήτησης και πτώση των εξαγωγών. Η πολιτική του πορεία διακόπηκε αιφνίδια το 2013, καθότι κατηγορήθηκε ότι ζήτησε από τη φιλανδική εταιρεία Patria περίπου 2 εκατομμύρια ευρώ, προκειμένου να συμβάλλει στη σύναψη σύμβασης στρατιωτικής προμήθειας το 2006. Στις 12 Δεκεμβρίου του 2014, ο Jansa απελευθερώθηκε προσωρινά από τη φυλακή εν αναμονή της επανεξέτασης της υπόθεσής του από το Συνταγματικό Δικαστήριο.(Novak, 2015)

Αν και το κόμμα SDS έχει μακρά ιστορία από ιδιωτικοποιήσεις και μέτρα επιβάρυνσης των κατώτερων τάξεων, οι αποτυχίες της κυβέρνησης Cerar σε συνδυασμό με την αποτυχία των αριστερών δυνάμεων να φέρουν ένα πολιτικό σχέδιο που να ανταποκρίνεται στην κρίση της εποχής, έφεραν το Jansa σε πλεονεκτική θέση. Κερδίζοντας το 25% των ψήφων, αναδείχθηκε ως ο νικητής των εκλογών στις 3 Ιουνίου του 2018, λαμβάνοντας εγκάρδιους χαιρετισμούς από τον Ούγγρο σύμμαχό του Viktor Orbán (Euronews, 2018). Το ποσοστό του δεν τού εξασφάλισε την κυβερνητική πλειοψηφία, αλλά τον υποχρέωσε να προχωρήσει σε αναγκαίο συμβιβασμό – γεγονός που απογοήτευσε τόσο την παράταξή του, όσο και τους υποστηρικτές του. Ωστόσο, τόσο ο κεντρώος χώρος, όσο και η αριστερά αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια κυβέρνηση συνασπισμού.

Ο αποκλεισμός του Jansa και η νέα κυβέρνηση

Η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης δόθηκε στον αμέσως επόμενο υποψήφιο Marjan Sarec, ηγέτη του Lms (List of Marjan Šarec), στις 6 Ιουνίου του 2018. Η μορφή του κυβερνητικού σχηματισμού απαρτίσθηκε, επίσης, από άλλα τέσσερα κόμματα, μεταξύ των οποίων οι Σοσιαλδημοκράτες, το κόμμα της Alenka Bratušek, το οποίο έχει μια κεντρώα κατεύθυνση τη φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία, το Δημοκρατικό κόμμα των Συνταξιούχων και το SMC(Modern Centre Party). Στόχοι της νέας κυβέρνησης θα είναι, μεταξύ άλλων, η έναρξη της πώλησης της μεγαλύτερης τράπεζας της Σλοβενίας, της Nova Ljubljanska Banka (NLB). Έτσι, θα εξασφαλίσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την έγκριση κρατικών ενισχύσεων. Επίσης, θα πρέπει να διορθωθεί το αναποτελεσματικό εθνικό σύστημα υγείας και να αλλάξει το συνταξιοδοτικό σύστημα, μειώνοντας το βάρος της ταχέως γήρανσης του πληθυσμού στον προϋπολογισμό. Η άμεση αντιμετώπιση της κρίσης του μεταναστευτικού είναι, επίσης, κυρίαρχο ζήτημα της ατζέντας της κυβέρνησης.

Παρά ταύτα, μέχρι στιγμής δεν έχει ακουστεί κάτι περαιτέρω περί βοήθειας των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων, ή ακόμη, περί σταδιακής ενίσχυσης της αγοράς εργασίας για την μείωση της ανεργίας και της παρεμπόδισης της διαρροής του εργατικού δυναμικού στο εξωτερικό (REUTERS, 2018). Αν και η Σλοβενία χαρακτηριζόταν από την Ευρώπη ως η «Ελβετία του Βορρά» τη δεκαετία του 2000, σε τίποτα σχεδόν πλέον δεν θυμίζει το πολιτικό σκηνικό της μία ανεπτυγμένη χώρα που να μπορεί να σταθεί βέβαιη στα πόδια της. Παράλληλα, η απογοήτευση που κυριαρχεί κατά μήκος των εκλογικών στρωμάτων δεν θα συγχωρήσει νέα λάθη στην καινούρια αυτή σύμπραξη. Ο φόβος της ακροδεξιάς δεν έχει αποχωρήσει, γιατί ένα 25% τάχθηκε υπέρ της – όχι πλειοψηφικό, αλλά σίγουρα όχι αμελητέο ποσοστό.

Συμπεράσματα

Οι προκλήσεις της νέας κυβέρνησης της Σλοβενίας είναι θέμα που αφορά την πολιτική επικαιρότητα της Ευρώπης. Σίγουρα, η πολιτική αυτή αναμέτρηση που, εν τέλει, ευνόησε τις πιο κεντρώες και αριστερές φωνές έχει να διδάξει ότι ο κίνδυνος της ανάδυσης μίας ακροδεξιάς ρητορικής δεν είναι ένα παράλογο σενάριο σε μία Ευρώπη που συνολικά έχει οδηγηθεί, ηθελημένα ή μη, σε υπονόμευση των κρατών πρόνοιάς της και σε άνοδο των ελεύθερων μορφών απασχόλησης. Η ρητορική κατά της μετανάστευσης αν και σημαντική, είναι περισσότερο η αφορμή για να συγκαλυφθούν οι ανεπάρκειες της κοινωνικής πολιτικής, και, εν τέλει, της αγοράς εργασίας της υπάρχουσας ευρωπαϊκής δομής.

Η νίκη της ακροδεξιάς στη Σλοβενία καταδεικνύει, ακόμα, την ανάγκη των κομμάτων του κέντρου και της αριστεράς, όχι μόνο να ανανεώσουν την ατζέντα τους αλλά και να μην ενδώσουν σε μια μετριοπαθή ρητορική, αν θέλουν να διατηρήσουν το εκλογικό τους κοινό. Λόγου χάρη, η Σοσιαλδημοκρατία έχασε πολλές ψήφους από το μορφωμένο επιστημονικό δυναμικό της χώρας, το οποίο είναι έντονα δυσαρεστημένο με την περικοπή των δημοσίων δαπανών.

Σε μια εποχή εθνικιστικών εξάρσεων και απομονωτισμού, η Ευρώπη ως γηραιά ήπειρος θα πρέπει να επανεξετάσει στη βάση το οικοδόμημά της και να μάθει από τα λάθη της. Η καθοριστική κρίση του 2007 δεν είναι η μόνη υπεύθυνη για τη συνολική συντηρητική της κατεύθυνση, αλλά η ανεπάρκεια σύνδεσης της πολιτικής σταθερότητας και βιωσιμότητας με μια δίκαιη οικονομική πολιτική που να μην αφήνει κανέναν πίσω(«leave no one behind»), με βάση τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η επανακατασκευή μιας πολιτικής κουλτούρας των Ευρωπαίων πολιτών προς πιο δημοκρατικές απαντήσεις θα είναι ταχεία, αν υπάρξουν κι άλλες εναλλακτικές που να μην ενθαρρύνουν την απομονωτική διάθεση των ευρωπαϊκών κρατών.

Πηγές:

1. DW. (2018). Slovenia to hold early parliamentary election. https://www.dw.com/en/slovenia-to-hold-early-parliamentary-election/a-43387500
2. DW. (2018). Slovenia: Prime Minister Miro Cerar resigns over court ruling on referendum. https://www.dw.com/en/slovenia-prime-minister-miro-cerar-resigns-over-court-ruling-on-referendum/a-42981064
3. Euronews. (2018). Σλοβενία: To ξενοφοβικό κόμμα του Γιάνεζ Γιάνσα νικητής των εκλογών. https://gr.euronews.com/2018/06/04/slovenia-ekloges-giansa
4. Harris, C. (2018).Explained: Slovenia’s election and Orban’s populist influence. Euronews. https://www.euronews.com/2018/06/01/explained-slovenia-s-elections-and-orban-s-populist-influence
5. Kirn, G. (2018). In Search of an Alternative in Slovenia. Jacobin. https://jacobinmag.com/2018/07/slovenia-election-sds-janez-jansa-levica
6. Novak, M. (2015). Slovenian bribery trial against ex-PM Jansa expires. REUTERS. https://www.reuters.com/article/us-slovenia-corruption/slovenian-bribery-trial-against-ex-pm-jansa-expires-idUSKCN0R71KC20150907
7. Zuvela, Μ. (2018). Slovenia’s parliament confirms Sarec as PM designate. https://www.reuters.com/article/us-slovenia-politics/slovenias-parliament-confirms-sarec-as-pm-designate-idUSKBN1L21DT