Στις 29 Ιανουαρίου 2018, η Vlorica Dăncilă ορκίστηκε ως η πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός στην ιστορία της Ρουμανίας. Για να συμβεί αυτό χρειάστηκε η παραίτηση του Mihai Tudose, δύο εβδομάδες νωρίτερα. Η Dăncilă είναι η τρίτη κατά σειρά πρωθυπουργός της Ρουμανίας από τον Δεκέμβριο 2016, οπότε και διεξήχθησαν οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές στη χώρα.

Το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (PSD), κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, κατήγγειλε τους αντιπάλους του ως πράκτορες ξένων δυνάμεων, και υποσχέθηκε υψηλότερες παροχές σε μισθούς, συντάξεις και κοινωνική πρόνοια. Η ρητορική του πέτυχε, καθώς συγκέντρωσε το 46% των ψήφων.

Προοίμιο

Αρχικά, η κυβέρνηση προώθησε ευεργετικά οικονομικά μέτρα προς τους συνταξιούχους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό της εκλογικής βάσης του PSD, και τους δημοσίους υπαλλήλους. Παρά το ελπιδοφόρο ξεκίνημα, η νομοθετική ατζέντα της δυσαρέστησε το ρουμανικό λαό. Αφορμή στάθηκαν οι μεταρρυθμίσεις που η κυβέρνηση επιθυμούσε να κάνει σχετικά με τη διαφθορά.

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου που προώθησε στις αρχές Φεβρουαρίου 2017, γίνονται δυσκολότερες οι διώξεις και μειώνονται οι ποινές για εγκλήματα που συνδέονται με τη διαφθορά. Χαρακτηριστικό είναι πως η κατάχρηση εξουσίας θα θεωρείται ποινικό αδίκημα, εάν τα ποσά τα οποία υπεξαιρέθηκαν ξεπερνούν τις 200.000 ευρώ. Ταυτόχρονα, αποποινικοποιείται η δωροδοκία στην περίπτωση που κάποιος δεν τη λάβει για τον εαυτό του, αλλά την λάβει για κάποιο άλλο πρόσωπο. Στο ίδιο σχέδιο νόμου επιτρεπόταν σε πολιτικούς που έχουν καταδικαστεί και φυλακιστεί για διαφθορά να υπηρετούν σε υπουργικές θέσεις. Παράλληλα, οι ύποπτοι για υποθέσεις διαφθοράς θα είναι παρόντες κατά την εξέταση των μαρτύρων κατηγορίας από τον εισαγγελέα. Αναφορικά με τις έρευνες για τις υποθέσεις διαφθοράς, η συλλογή στοιχείων και η έρευνα στα σπίτια των υπόπτων θα είναι δυνατή μόνον εφόσον οι ύποπτοι έχουν ειδοποιηθεί εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Η χρήση βίντεο ως αποδεικτικών στοιχείων απαγορεύεται, ενώ οι κατηγορούμενοι για υποθέσεις διαφθοράς ούτε θα στέλνονται στο κρατητήριο, ούτε θα προφυλακίζονται. Στο ίδιο σχέδιο νόμου προβλέπεται η δημιουργία ειδικής επιτροπής δικαστικών διορισμένης από την κυβέρνηση, η οποία θα εξετάζει τις υποθέσεις διαφθοράς.

Απέναντι στις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις αντέδρασαν έντονα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, καταγγέλλοντας παραβίαση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης. Προσπαθώντας να αντικρούσει τις μομφές και να παρακάμψει τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις, η κυβέρνηση πέρασε το νομοσχέδιο με τη μορφή του κατεπείγοντος, ενώ η συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε μεσάνυχτα και κεκλεισμένων των θυρών. Το ίδιο το ύφος του νομοσχεδίου, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση το κατέστησε νόμο του κράτους προκάλεσαν την οργισμένη αντίδραση των Ρουμάνων.

Αντιδράσεις

Περίπου 500.000 άνθρωποι διαδήλωναν στο Βουκουρέστι επί δύο εβδομάδες τον Φεβρουάριο του 2017, οπότε και το νομοσχέδιο «πέρασε». Τα αιτήματά τους είχαν να κάνουν με τον σεβασμό των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι διαδηλωτές υποστήριξαν ότι το διάταγμα αντιβαίνει στο Σύνταγμα, καθώς παραβιάζει την αρχή της ισότητας, διαχωρίζοντας τους πολίτες από τους πολιτικούς αναφορικά με τα αδικήματα της διαφθοράς, και ότι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ένα τείχος προστασίας για τους ίδιους τους πολιτικούς. Ταυτόχρονα, στηλίτευαν το γεγονός ότι η κυβέρνηση απέκρυψε το νομοσχέδιο από τη δημόσια συζήτηση, χαρακτηρίζοντάς τους ως «κλέφτες μέσα στη νύχτα». Προέτρεψαν όλους τους Ρουμάνους να αποφύγουν τις συγκρούσεις με τα όργανα της τάξης, και να δημιουργήσουν διαταξικές συμμαχίες και οργανώσεις υπεράσπισης των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Το κυβερνόν κόμμα χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις αυτές ως «εξαγριωμένο όχλο που επιθυμούσε να δημιουργήσει χάος και αταξία». Ταυτόχρονα, κατηγόρησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης πως χρηματοδοτούν και υποκινούν τις διαδηλώσεις, προκειμένου να ανατρέψουν την κυβέρνηση. Τις κατηγορίες αντέκρουσαν τόσο τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, όσο και οι διαδηλωτές. Παράλληλα, τον ίδιο μήνα, προκλήθηκε συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου ζητήθηκε από τη ρουμανική κυβέρνηση να αναθεωρήσει το νομοσχέδιο. Η απάντηση των ευρωβουλευτών του PSD ήταν πως οι διαδηλωτές στοχεύουν να οδηγήσουν τη χώρα στη βία και στην πραξικοπηματική ανατροπή της κυβέρνησης.

Παρά τον αυστηρό της τόνο η κυβέρνηση απέσυρε το νομοσχέδιο στα τέλη Φεβρουαρίου 2017. Κάνοντας μικρές αλλαγές -όπως, αποσύροντας τα άρθρα σχετικά με την παροχή υπουργικών θέσεων σε καταδικασθέντες για διαφθορά- κατέθεσε το νομοσχέδιο για υπογραφή στον Πρόεδρο της Ρουμανικής Δημοκρατίας, Klaus Iohannis, στις 30 Δεκεμβρίου 2017. Ο Ρουμάνος Πρόεδρος, ο οποίος ανήκει πολιτικά στην αντιπολίτευση, επανειλημμένως εξέφρασε τις διαφωνίες του, και σκέπτεται σοβαρά να αναπέμψει το κείμενο στο Κοινοβούλιο για αναθεώρηση. Ωστόσο, μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτήν τη δυνατότητα μόνο μία φορά. Επομένως, την επόμενη φορά που θα έρθει το κείμενο προς υπογραφή, είναι υποχρεωμένος από το Σύνταγμα να το εγκρίνει. Την ίδια ώρα, οι διαδηλώσεις συνεχίζονται.

Στις 20 Ιανουαρίου 2018, 50.000 πολίτες διαδήλωσαν υπέρ της απόσυρσης του νομοσχεδίου. Δέκα ημέρες αργότερα, ο Iohannis, συναντήθηκε στις Βρυξέλλες με τον Πρόεδρο της Commission, Juncker. Ο Juncker προειδοποίησε πως πιθανή έγκριση του νόμου θα έχει επιπτώσεις στην είσοδο της Ρουμανίας στη Ζώνη Σένγκεν, ενώ ο Iohannis δεσμεύτηκε πως θα υπερασπιστεί με κάθε κόστος την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Είχε προηγηθεί, στις 24 Ιανουαρίου, επίσημη προειδοποίηση της Commission, σύμφωνα με την οποία η Επιτροπή επισήμαινε ότι «η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η δυνατότητά της να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τη διαφθορά αποτελούν το θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία μιας ισχυρής Ρουμανίας εντός της Ε.Ε.» και ότι «προειδοποιεί τη ρουμανική κυβέρνηση ενάντια σε οποιαδήποτε οπισθοδρόμηση της δικαιοσύνης, και θα εξετάσει προσεκτικά όλα τα άρθρα του νομοσχεδίου, αναφορικά με εγκλήματα που σχετίζονται με τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας».

Διαφθορά και PSD

Το κυβερνόν κόμμα έχει σθεναρά υποστηρίξει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Οι λόγοι έχουν να κάνουν, κυρίως, με ζητήματα εσωτερικής κομματικής τάξης. Ο αρχηγός του PSD, Liviu Dragnea, έχει καταδικαστεί για διαφθορά και συμμετοχή σε εκλογική απάτη, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναλάβει τη θέση του Πρωθυπουργού. Ωστόσο, παραμένει αρχηγός του κόμματος και, από τον Δεκέμβριο του 2016, είναι Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων (η Ρουμανία διαθέτει δύο νομοθετικά σώματα, τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων).

Ταυτόχρονα, πρώην Πρωθυπουργοί όπως ο Adrian Năstase, και αρκετοί πρώην υπουργοί του PSD έχουν καταδικαστεί για αδικήματα σχετικά με διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας και δωροδοκία. Το PSD θεωρείται ως η μετεξέλιξη του παλαιού Κομμουνιστικού Κόμματος Ρουμανίας, καθώς στις τάξεις του βρίσκονται αρκετά πρώην υψηλόβαθμα στελέχη του παλαιού καθεστώτος. Αυτό αποτέλεσε ένα ακόμα σημείο τριβής με τους διαδηλωτές, οι οποίοι κατήγγειλαν την κυβέρνηση για χρήση «σταλινικών» μεθόδων αναφορικά με τον τρόπο που μεταχειρίστηκε την κοινοβουλευτική διαδικασία.

Μπροστά στις αντιδράσεις, το PSD -εκτός από την απόσυρση του αρχικού νομοσχεδίου- προσπάθησε να αλλάξει προφίλ. Πώς; Αλλάζοντας Πρωθυπουργούς. Ο Sorin Grindeanu, πρωθυπουργός της Ρουμανίας από τον Δεκέμβριο του 2016, δέχτηκε πρόταση μομφής από τον ίδιο τον Dragnea, η οποία έγινε δεκτή, με αποτέλεσμα ο Grindeanu να παραιτηθεί στις 21 Ιουνίου 2017. Η πρόταση μομφής «κρίθηκε απαραίτητη, διότι δεν μπορούσε να προωθηθεί αποτελεσματικά το μεταρρυθμιστικό έργο της κυβέρνησης, και ο πρωθυπουργός είχε χάσει την εμπιστοσύνη της κυβερνητικής πλειοψηφίας». Τον Grindeanu διαδέχτηκε ο Mihai Tudose.

Ο Tudose προσπάθησε να βρει κοινό έδαφος με τους διαδηλωτές, δίχως επιτυχία. Κάλεσε την ένωση δικαστών και τους επικεφαλείς των κινητοποιήσεων σε συναντήσεις, οι οποίες δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, εξαιτίας, κυρίως, της διαφωνίας των βουλευτών της συμπολίτευσης με τους χειρισμούς του Tudose. Επιπρόσθετα, στις 11 Ιανουαρίου 2018, ξέσπασε ένα μικρής έκτασης διπλωματικό επεισόδιο με την Ουγγαρία. Η τοπική κυβέρνηση της περιοχής Székely, η οποία κατοικείται κατά πλειοψηφία από Ούγγρους και ζητάει την αυτονόμησή της, είχε λάβει την απόφαση να τοποθετήσει στα δημόσια κτίρια της περιοχής την τοπική σημαία. Ο Tudose σε συνέντευξή του είχε δηλώσει ότι «Αν υψώσουν σημαίες στην περιοχή του Székely, εκείνοι που θα τις υψώσουν θα κρεμαστούν δίπλα στις σημαίες. Αποκλείεται να παραχωρηθεί αυτονομία στη Székely». Την ίδια ημέρα ο Dragnea συναντήθηκε με τον Tudose και του ανακοίνωσε ότι θα κατατεθεί πρόταση μομφής εναντίον του, καθώς είχε χάσει την εμπιστοσύνη της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Ο Tudose παραιτήθηκε δηλώνοντας το εξής: «Δεν επιθυμώ να υποβάλλω εκ νέου το κόμμα σε μία τέτοια διαδικασία». Ο Πρόεδρος της Ρουμανίας έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στην Viorica Dăncilă.

Με τον διορισμό της Dăncilă, το PSD επιθυμεί μία επανεκκίνηση. Ευρωβουλευτής από το 2009, με συμμετοχή στην Επιτροπή των Δικαιωμάτων των Γυναικών και της Ισότητας των Φύλων και στην Επιτροπή για την Περιφερειακή Ανάπτυξη, η νέα Πρωθυπουργός είναι το ιδανικό πρόσωπο για να πείσει τις Βρυξέλλες για την επιστροφή της Ρουμανίας στην κανονικότητα. Ωστόσο, στο εσωτερικό ήδη εγείρονται αμφιβολίες προς το πρόσωπό της. Οι στενοί δεσμοί της με τον Dragnea, ο οποίος από πολλούς θεωρείται μέντοράς της, και η  αφοσίωσή της στην κομματική γραμμή δίνουν την εντύπωση πως η πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός της Ρουμανίας δεν θα είναι τίποτα άλλο παρά μαριονέτα στα χέρια του Dragnea.

Συμπέρασμα

Η αστάθεια του τελευταίου χρόνου οδηγεί σε ματαίωση της προσπάθειας της Ρουμανίας για καταπολέμηση της διαφθοράς. Χαρακτηριστικό είναι πως το 2007, χρονιά εισόδου της στην Ε.Ε, κατείχε την 69^η θέση στον Παγκόσμιο Χάρτη της Διαφθοράς – την χαμηλότερη για κράτος-μέλος της Ε.Ε. Το 2017, δέκα χρόνια μετά, βρέθηκε στην 57^η θέση.  Η Ε.Ε παρακολουθεί προσεκτικά το ζήτημα. Σε περίπτωση που αποφασίσει την επιβολή κυρώσεων, αυτό θα είναι καταστροφικό για τη Ρουμανία, ιδιαίτερα από τη στιγμή που πιέζει (μαζί με τη Βουλγαρία) για αύξηση των κονδυλίων στις πολιτικές σύγκλισης.

Σε κάθε περίπτωση, η Ρουμανία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κράτους της Βαλκανικής, το οποίο εμφανίζεται πρόθυμο να συμμετάσχει στο διεθνές παίγνιο, ανώριμο και ανέτοιμο να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις εσωτερικές του υποθέσεις, αποβάλλοντας από πάνω του τα φαντάσματα του παρελθόντος. Οι ώρες είναι κρίσιμες, και η Ρουμανία δεν έχει καθόλου χρόνο για χάσιμο.

Πηγές:

1. Balkan Insight. (2018). Romania Swears In Third Gov Since 2016 Election. http://www.balkaninsight.com/en/article/romania-swears-in-third-cabinet-since-2016-elections-01-29-2018
2. Euronews. (2018). Παραιτήθηκε ο Πρωθυπουργός της Ρουμανίας. Μιχάι Τουντόσε, http://gr.euronews.com/2018/01/15/paraithsh-toy-prothypoyrgou-ths-roumanias
3. NYTimes. (2018). Anti-Corruption Draws Tens of Thousands Across Snowy Romania. https://www.nytimes.com/2018/01/20/world/europe/romania-protests-anti-corruption.html
4. Reuters. (2018). European Union Warns Romania over judicial reforms, corruption. https://www.reuters.com/article/us-eu-romania-court/european-union-warns-romania-over-judicial-reforms-corruption-idUSKBN1FD1PS
5. Reuters. (2018). Romanian President says will stand up for courts’ independence. https://www.reuters.com/article/us-romania-government-eu/romanian-president-says-will-stand-up-for-courts-independence-idUSKBN1FK2I1
6. Euronews. (2018). Διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ουγγαρίας και Ρουμανίας.  http://gr.euronews.com/2018/01/12/diplwmatiko-epeisodio-ouggarias-roumanias
7. Balkan Insight. (2018). Balkans Face Fight for EU Funds after Brexit. http://www.balkaninsight.com/en/article/balkans-face-fight-for-eu-funds-after-brexit-01-28-2018-1http://www.balkaninsight.com/en/article/balkans-face-fight-for-eu-funds-after-brexit-01-28-2018-1
8. Foreign Affairs. (2017). Η Ρουμανία μάχεται τη διαφθορά. http://www.foreignaffairs.gr/articles/71166/isabela-mares/i-roymania-maxetai-tin-diafthora
9. Reuters. (2017). Romanian lawmakers oust PM Grindeanu in no-confidence vote. https://www.reuters.com/article/us-romania-government/romanian-lawmakers-oust-pm-grindeanu-in-no-confidence-vote-idUSKBN19C1HG
10. Romania-Index. (2016). Romania Ranks Better in corruption index. https://www.romania-insider.com/romania-ranks-better-in-corruption-index/
11. Transparency. (2007). Corruption Perception Index 2007. https://www.transparency.org/research/cpi/cpi_2007/0