Στo πλαίσιo του κινήματος που ονομάστηκε «Αραβική Άνοιξη», οι διαδηλωτές εξαγριωμένοι λόγω της ανεργίας, της φτώχειας και της διαφθοράς ζητούσαν από τον Hosni Mubarak να εγκαταλείψει τον προεδρικό θώκο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για την Αιγυπτιακή Επανάσταση του 2011. Η Αίγυπτος έγινε σύμβολο της Αραβικής Άνοιξης. Παρά το γεγονός ότι το κίνημα ξεκίνησε ειρηνικά, η συνέχεια κατέστη βίαιη, οδηγώντας στον τραυματισμό και το θάνατο διαδηλωτών. Η πολιτική αστάθεια δεν έλαβε τέλος, ώσπου, τον Μάιο του 2014, ανήλθε στην εξουσία ο El-Sisi, πρώην αρχηγός του στρατού. Η κοινωνική δυσαρέσκεια δεν έπαυσε να εκδηλώνεται, με τα διεθνή ΜΜΕ να δημοσιεύουν ειδήσεις που έπλητταν την εικόνα της Αιγύπτου στη διεθνή σκηνή. Το 2015, όμως, το κέντρο ενδιαφέροντος μετατοπίστηκε σε μία ανακάλυψη που έμελλε να αλλάξει το τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου και να αναβαθμίσει την ενεργειακή πολιτική της χώρας.

Η ανακάλυψη του κοιτάσματος Zohr εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Αιγύπτου και, συγκεκριμένα, στο οικόπεδο Shorouk, 190 χιλιόμετρα βόρεια των αιγυπτιακών ακτών, ήταν αρκετή, ώστε να γίνει λόγος για έναν ισχυρό ενεργειακό παίχτη στο περιφερειακό υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου. Συγκεκριμένα, με τα αποθέματα φυσικού αερίου στο εν λόγω κοίτασμα να εκτιμώνται στα 30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, το Zohr καθίσταται μεγαλύτερο του ισραηλινού Leviathan και αναγνωρίζεται ως το σπουδαιότερο κοίτασμα στην Μεσόγειο. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που χαρακτήρισαν το νέο κοίτασμα ως «θησαυρό».  Αν και στα μέσα της δεκαετίας του 2000 η Αίγυπτος είχε γίνει ένα δίκτυο εξαγωγών φυσικού αερίου, η εξαγωγή αυτού άρχισε να μειώνεται αισθητά μετά το 2009, καθώς οι ανακαλύψεις νέων αποθεμάτων περιορίστηκαν. Ως αποτέλεσμα οι επενδυτικές δραστηριότητες έλαβαν τέλος, γεγονός στο οποίο συνέβαλε και η πολιτική αστάθεια που εκδηλώθηκε το 2011. Έτσι, από το δίκτυο εξαγωγών που ήλεγχε,κατέληξε να εισάγει φυσικό αέριο, ώστε να καλυφθούν οι εσωτερικές ανάγκες. Χάρη στο Zohr, ωστόσο, η ενεργειακή εξάρτηση μπορούσε να λάβει τέλος, εφόσον είχε τη δυνατότητα να καλύψει την εγχώρια ζήτηση στην Αίγυπτο, τη στιγμή που υπήρχαν (και υπάρχουν) ενεργειακές ελλείψεις και, ταυτόχρονα, να επιφέρει ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια. Επιπλέον, το κοίτασμα Zohr είναι μεγάλης σημασίας, διότι άνοιξε νέους ορίζοντες για περαιτέρω επένδυση και, επομένως, οικονομική άνοδο. Το νέο κοίτασμα λειτούργησε ως καταλύτης στον επαναπροσδιορισμό της Αιγύπτου στην ενεργειακή διεθνή σκηνή και ως βήμα για περαιτέρω εξερεύνηση στα αιγυπτιακά ύδατα. Πράγματι, εντός της αιγυπτιακής ΑΟΖ ξεκίνησαν να πραγματοποιούνται έρευνες γύρω από το Nooros και το Atoll για εύρεση νέων κοιτασμάτων. Τέλος, υπενθύμισε τη γεωστρατηγική σημασία της χώρας, καθώς η Αίγυπτος επέστρεψε στο επίκεντρο των συζητήσεων ως μια κομβική χώρα της περιοχής. Κράτη, οργανισμοί και εταιρείες έδειξαν να ενδιαφέρονται για τις νέες ενεργειακές εξελίξεις.

Είναι γεγονός ότι το διεθνές επιχειρηματικό ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε δικαιώνει τις αρχικές φιλόδοξες εκτιμήσεις. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 2016, η Αίγυπτος υπέγραψε τρεις διαφορετικές συμφωνίες με την Total, την ΒΡ και μια θυγατρική της Eni, με συνολικό κέρδος τα 220 εκατομμύρια δολάρια. Σαφώς, οι εξερευνήσεις δεν σταματούν εδώ. Οι εταιρείες επεκτείνουν συνεχώς την παρουσία τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Στο επίκεντρο, όμως, παραμένει η Αίγυπτος, όπου σύμφωνα με τον Bob Dudley, διευθύνοντα σύμβουλο της ΒΡ,  πραγματοποιούνται οι περισσότερες επενδύσεις. Τον Δεκέμβριο του 2017 ο Claudio Descalzi, διευθύνων σύμβουλος της Eni, υποστήριξε ότι χάρη στο Zohr η ενεργειακή δράση της Αιγύπτου θα αναμορφωθεί πλήρως, κατακτώντας την επάρκεια και λαμβάνοντας εκ νέου τον ρόλο του εξαγωγέα.

Η γεωστρατηγική σημασία της Αιγύπτου αναβαθμίστηκε και για έναν άλλον λόγο: Η Αίγυπτος παρέμενε το μοναδικό κράτος της περιοχής που διέθετε τερματικούς σταθμούς υγροποίησης φυσικού αερίου. Ειδικότερα, επρόκειτο για τους Damietta και  Idku, οι οποίοι όμως σταμάτησαν τις εξαγωγές τον Φεβρουάριο του 2013, λόγω ανεπαρκών ποσοτήτων αερίου για το υγροποιημένο τρένο, και το 2014, αντίστοιχα.

Παράλληλα, δεν επρόκειτο για το μοναδικό κράτος που διέθετε κοιτάσματα εντός της περιφέρειας, γεγονός που έδινε περαιτέρω ευκαιρίες για αξιοποίηση των τερματικών σταθμών. Ειδικότερα, στο Ισραήλ, τον Ιανουάριο του 2009, εντοπίστηκε το κοίτασμα Tamar από την αμερικανική Noble Energy. Επρόκειτο για το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου που είχε βρεθεί ποτέ στην περιοχή. Με αποδεδειγμένο και πιθανό απόθεμα περίπου 320 δισ. κυβικών μέτρων, το κοίτασμα φυσικού αερίου Tamar θα έφερνε αυτάρκεια στην αγορά αερίου του Ισραήλ. Ένα χρόνο αργότερα, η Noble Energy έκανε μια ακόμα πιο σημαντική ανακάλυψη στα ισραηλινά ύδατα, αυτού του κοιτάσματος Leviathan, το οποίο διέθετε σχεδόν 600 δισ. κυβικά μέτρα πιθανών αποθεμάτων. Το 2011, η Noble Energy ανακάλυψε κοιτάσματα φυσικού αερίου και στα κυπριακά ύδατα. Το πεδίο με 130 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ονομάστηκε Aphrodite και βρίσκεται περίπου 30 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Leviathan. Εν τέλει, μόλις το 2018 προχώρησαν σε συμφωνία οι εταιρείες φυσικού αερίου US Noble Energy και Delek Drilling LP με την Αίγυπτο για την εξαγωγή φυσικού αερίου στο ποσό των 15$ δις. Αν και η αιγυπτιακή κυβέρνηση δεν συμμετείχε άμεσα στην συμφωνία, ο El-Sisi δήλωσε πως «προσφέραμε αρκετά πράγματα, ώστε να επιτευχθεί η συμφωνία. Ποντάραμε σε ένα ισχυρό κέρδος». Τον Σεπτέμβριο του 2018, η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία με την Κύπρο, ώστε να συνδεθεί η «Αφροδίτη» με τους σταθμούς υγροποίησης φυσικού αερίου της Αιγύπτου. Στη συνάντηση έλαβαν μέρος ο Υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου και ο Υπουργός Ενέργειας, Βιομηχανίας και Τουρισμού της Κύπρου, ενώ παρόντες ήταν ο Αιγύπτιος Πρέσβης στην Κύπρο και ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ενέργεια.

Τα κοιτάσματα των χωρών εντός των τριών ΑΟΖ

Με τους τρόπους αυτούς, η Αίγυπτος πλησιάζει στην εκπλήρωση του βαθύτερου στόχου των τελευταίων χρόνων.Συγκεκριμένα, επιδιώκει να διαδραματίσει το ρόλο του ενεργειακού κόμβου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο El-Sisi είχε δηλώσει πως «κάθε αέριο που έρχεται από τις χώρες δίπλα μας, έρχεται πρώτα στη χώρα μας. Το επεξεργαζόμαστε, αντλούμε κέρδη από αυτό και τότε εισάγεται σε άλλα κράτη από εμάς, ενώ του προσθέτουμε νέα αξία. Όσο περισσότερο αναπτύσσουμε τις τεχνολογικές εγκαταστάσεις, τόσο περισσότερο κερδισμένοι είμαστε».

Οι τεχνολογικές εγκαταστάσεις για τις οποίες μίλησε ο  El- Sisi δεν αφορούσαν μόνο στο φυσικό αέριο, αλλά και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα τελευταία χρόνια, η ενεργειακή πολιτική του El-Sisi βασίζεται στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, έτσι ώστε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας του, αλλά και να μεταφέρει ποσά σε άλλα κράτη. Έτσι, οι κυριότερες μορφές, στις οποίες θέλει να επενδύσει η Αίγυπτος, είναι:

• Ηλιακή Ενέργεια
  Η ηλιακή ενέργεια αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος της αιγυπτιακής ηγεσίας τα τελευταία χρόνια. Τα σχέδια που ετοιμάζονται είναι φιλόδοξα και αναμένεται όχι μόνο να καλύψουν σημαντικό μέρος της απαιτούμενης ενέργειας που χρειάζεται η χώρα, αλλά και να μετατρέψουν την Αίγυπτο σε σπουδαίο περιφερειακό παραγωγό καθαρής ενέργειας. Το Benben Solar Park κοντά στο Aswan δείχνει να μετατρέπει τις φιλοδοξίες σε πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα έργο βασιζόμενο στη γερμανική Ib Vogt GmbH και την τοπική εταιρεία Infinity Solar S.A.E. . Από αυτό αναμένεται να παραχθούν 1.6-2 GW ηλιακής ενέργειας, μέχρι τα μέσα του 2019. Επιπλέον, μέχρι το 2020, υπολογίζεται να παράγει το 20% της αιγυπτιακής ενέργειας. Χάρη στο Benben Solar Park πολλοί επενδυτές έχουν δείξει ενδιαφέρον το οποίο συνεχώς αυξάνεται.

• Αιολική Ενέργεια
  Το 2015 ξεκίνησε το πρώτο μέρος ενός πρότζεκτ, το οποίο περιλαμβάνει 120 αιολικές τουρμπίνες που παράγουν 240 MW αέρα.  Από το καλοκαίρι του 2018, το πρότζεκτ είναι ενεργό και συνδεδεμένο με το εθνικό δίκτυο της χώρας. Πρόκειται για ένα πάρκο αέρα που βρίσκεται στην περιοχή Gabal el-Zeit της Ερυθράς Θάλασσας. Σήμερα, ο αριθμός των τουρμπίνων έχει αυξηθεί στις 300 και η χωρητικότητα των MG στα 580. Πρόκειται για άλλο ένα έργο που ελκύει επενδυτές του ιδιωτικού χώρου, όπως τη El-Badr και τη Karm-Solar που επένδυσαν 22 εκατομμύρια δολάρια σε συμφωνία. Ήδη από τον Ιούνιο του 2015, η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία με την Siemens για 8 εκατομμύρια ευρώ.

Το Benban Solar Park

Συμπερασματικά, η Αίγυπτος δείχνει να είναι ένα συνεχώς εξελισσόμενο κράτος. Εκμεταλλεύεται τα φυσικά της πλεονεκτήματα, ενώ προσπαθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ελεύθερης αγοράς. Ο ρόλος που θέλει να αναλάβει είναι αυτός του ενεργειακού κόμβου, αλλά και του παραγωγού. Δεν πρόκειται, ωστόσο για μία εύκολη διαδικασία, καθώς απαιτούνται κεφάλαιο, επενδυτές, σταθερότητα και χρόνος. Συγχρόνως, δεν αποτελεί το μοναδικό δρώντα του υποσυστήματος της Ανατολικής Μεσογείου. Πρόκειται για μία περιοχή παραδοσιακά ασταθή, στην οποία το κάθε κράτος φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε περιφερειακό ηγεμόνα. Για το λόγο αυτό, πρόκειται για μια εξελισσόμενη κατάσταση, όπου ακόμα και αν η Αίγυπτος δείχνει να οδεύει στις ενεργειακές προσδοκίες της, είναι αρκετά νωρίς για να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι πρόκειται τον επόμενο μεγάλο ενεργειακό δρώντα της περιοχής.

Πηγές:

1. Lo, C. (2017). Timeline: game-changing gas discoveries in the eastern Mediterranean. https://www.offshore-technology.com/features/timeline-game-changing-gas-discoveries-eastern-mediterranean/
2. Rabinovitch, A. ,  Cohen, T. (2018). Pipeline deal brings export of Israeli gas to Egypt within sight. https://www.reuters.com/article/us-israel-egypt-gas/pipeline-deal-brings-export-of-israeli-gas-to-egypt-within-sight-idUSKCN1M710F
3. Solomon, S (2018) Delek, Noble sign accords for $15b in sales of Israeli natural gas to Egypt. https://www.timesofisrael.com/delek-noble-sign-accords-for-15b-in-sales-of-israeli-natural-gas-to-egypt/
4. Tawfeek, F. (2018). Egypt builds world’s largest solar park. https://ww.egyptindependent.com/egypt-builds-worlds-largest-solar-park/
5. Thomas, M (2018). ‘Biggest in the World’ Wind Farm Set to Open in Egypt. https://egyptianstreets.com/2018/06/27/__trashed-7/
6. Hessler, P. (2017). Egypt’s Failed Revolution. https://www.newyorker.com/magazine/2017/01/02/egypts-failed-revolution
7. Psyllides, G (2018) Cyprus, Egypt sign gas pipeline agreement. https://cyprus-mail.com/2018/09/19/cyprus-egypt-sign-gas-pipeline-agreement/
8. lebanongasnews.com. (2016). EU’s important role in Mediterranean reserves. http://lebanongasnews.com/wp/eus-important-role-in-mediterranean-reserves/
9. Weaver, J. (2018). World’s largest solar park under development in Egypt. https://electrek.co/2018/02/22/worlds-largest-solar-park-under-development-in-egypt/