Η απάντηση στο καίριας σημασίας δίλημμα “ιδιωτικοποίηση ή κρατικοποίηση”, που καλείται να αντιμετωπίσει η σημερινή κοινωνία, δεν θα μπορούσε να είναι μονοσήμαντη και ξεκάθαρη. Υπέρμαχοι και πολέμιοι των δύο φαινομένων υποστηρίζουν πως, για τις μεν ιδιωτικοποιήσεις σε τομείς που αφορούν σε βασικά αγαθά όπως στην υγεία, στις μεταφορές και στην παιδεία, η εναπόθεσή τους στα χέρια ιδιωτών γέρνει την πλάστιγγα προς την πλευρά του κέρδους και όχι του κοινού συμφέροντος. Από την άλλη, δε, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι κρατικοποιήσεις συνεπάγονται γραφειοκρατία, αδιαφορία και διαφθορά.

Το ζήτημα αποκτά, όμως, μεγαλύτερη σημασία όταν στην εξίσωση μπαίνουν τα κρατικά αεροδρόμια. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν σε αυτή την περίπτωση είναι α) εάν και υπό ποιους όρους είναι επιτρεπτή η ιδιωτικοποίηση αεροδρομίων, και β) ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για την ασφάλεια της αεροπλοΐας;

Η νομιμότητα της ιδιωτικοποίησης αεροδρομίων

Με βάση τη συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ της γερμανικής εταιρείας Fraport Greece και του ελληνικού δημοσίου περίπου έναν χρόνο πριν, η εν λόγω εταιρεία ανέλαβε 14 περιφερειακά αεροδρόμια, μεταξύ των οποίων εκείνα της Θεσσαλονίκης, της Σαντορίνης και της Μυκόνου. Ωστόσο, το φαινόμενο αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο, καθώς ιδιωτικοποιήσεις αεροδρομίων έχουν πραγματοποιηθεί ήδη σε πολλές χώρες – όπως στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία και στον Καναδά.

Η Διεθνής Σύμβαση για την Πολιτική Αεροπορία -ή, εν συντομία, η Σύμβαση του Σικάγου του 1944- θέτει ως θεμελιώδεις σκοπούς του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), αλλά και των κρατών μεμονωμένα, την ασφάλεια και την ομαλή ανάπτυξη της παγκόσμιας αεροπλοΐας, με σκοπό την ασφαλή, γρήγορη και αποτελεσματική μετακίνηση των προσώπων. Σαφώς μεγαλύτερα εχέγγυα ασφάλειας και αποτελεσματικότερου ελέγχου για την τήρηση των προϋποθέσεων της Σύμβασης αυτής παρέχει η εναπόθεση της σχετικής δραστηριότητας σε κρατικό φορέα. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι η πλειονότητα των αεροδρομίων ανήκουν στο κράτος.

Εντούτοις, κυρίως κατά τις τελευταίες δεκαετίες, το φαινόμενο των ιδιωτικοποιήσεων έχει λάβει μεγάλη έκταση, ως συνέπεια της ανεπαρκούς διαχείρισης που πραγματοποιείται από τις κρατικές αρχές, σε συνάρτηση με την αύξηση των αναγκών και τη συνεχή ανάγκη βελτίωσης των υποδομών. Ο ICAO, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ιδιωτικοποιήσεις αποτελούν κομμάτι της γενικότερης διαδικασίας παγκοσμιοποίησης και απελευθέρωσης τομέων συνυφασμένων με την κρατική εποπτεία, αναγνωρίζει τη δυνατότητα αυτή. Τα κράτη οφείλουν, αφενός, να εφαρμόζουν τις διατάξεις τις Σύμβασης του Σικάγου αλλά, αφετέρου, δεν εμποδίζονται να αναθέτουν μέρος ή ολόκληρη την εξουσία τους αυτή σε ανεξάρτητες οντότητες. Υπογραμμίζεται, όμως, σε αυτό το σημείο πως, ακόμη και μετά την ανάθεση των εξουσιών, τα κράτη εξακολουθούν να είναι υπεύθυνα για την ασφάλεια και εποπτεία των οντοτήτων αυτών.

Ιδιωτικοποίηση υπό όρους και προϋποθέσεις

Επιδιώκοντας την ομαλότερη εισαγωγή των ιδιωτικοποιήσεων στον τομέα της αεροπλοΐας, και την αποφυγή σφαλμάτων τα οποία θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία, σε συνεργασία με τη Διάσκεψη για τα Οικονομικά των Αεροδρομίων και των Υπηρεσιών Αεροναυτιλίας (CEANS), ο ICAO εξέδωσε προτάσεις και εγχειρίδιο, θέτοντας συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την ιδιωτικοποίηση αεροδρομίων.

Συγκεκριμένα, προτείνει πως, σε περιπτώσεις που είναι οικονομικά εφικτό και προς το συμφέρον των παρόχων και των χρηστών των αεροδρομίων, τα κράτη θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη προτάσεις ιδιωτικοποίησης. Δεύτερον, καθώς τα κράτη ενθαρρύνονταν να εφαρμόζουν τις τέσσερις βασικές αρχές της μη διάκρισης, της σχέσης, της διαφάνειας και της διαβούλευσης με τους χρήστες, το ίδιο οφείλουν να πράττουν και οι ανεξάρτητες αρχές που βαρύνονται με τη διαχείριση του εκάστοτε αεροδρομίου. Τέλος, ο ICAO εξακολουθεί να είναι επιφορτισμένος με τον έλεγχο για την τήρηση από τα κράτη των προϋποθέσεων που θέτει η Σύμβαση για τη διαχείριση των αεροδρομίων, καθώς και για τυχόν αλλαγές που μπορεί να προκύψουν εξαιτίας της ιδιωτικοποίησης.

Κίνδυνοι για την αεροπλοΐα

Ωστόσο, πολλές φορές η ιδιωτικοποίηση ενός αεροδρομίου δύναται να δημιουργήσει κινδύνους στην ασφάλεια της αεροπλοΐας. Η ιδιωτικοποίηση και, ακολούθως, η εμπορευματοποίηση των αεροδρομίων κάνει τη ζυγαριά να γέρνει αναπόφευκτα προς την πλευρά του κέρδους, και αυτό, σε συνδυασμό με τον μονοπωλιακό χαρακτήρα των αεροδρομίων, θα μπορούσε να αποτελέσει τροχοπέδη για την ομαλή και αποτελεσματική ανάπτυξη της αεροπλοΐας. Στο ίδιο υπόβαθρο στηρίζεται και το επιχείρημα της ασφάλειας, δεδομένου ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο τα ατυχήματα στους σιδηροδρομικούς σταθμούς έχουν αυξηθεί έπειτα από την ιδιωτικοποίηση των τελευταίων, εξαιτίας ελλιπούς συντήρησης.

Ειδικότερα, δε, για την Ελλάδα, μια τέτοια κίνηση οφείλει να γίνει με σύνεση και ενδελεχή μελέτη, εξαιτίας της ιδιόμορφης γεωπολιτικής της θέσης, αλλά και των καταστάσεων που αντιμετωπίζει σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο. Το ερώτημα “ιδιωτικοποίηση ή κρατικοποίηση“, λοιπόν, δεν έχει μια και μοναδική απάντηση. Σε μια κοινωνία συνεχώς εξελισσόμενη είναι αδύνατο οι θεσμοί να παραμένουν ακλόνητοι. Έτσι, η λύση βρίσκεται στη μέση, και η προσαρμογή στις ανάγκες της κοινωνίας καθίσταται επιτακτική.

Πηγές:

1. Naftemporiki. (2018). Fraport: To 2019 έτοιμα τα μισά αεροδρόμια, τα υπόλοιπα έως και το 2021. http://www.naftemporiki.gr/finance/story/1330740/fraport-to-2019-etoima-ta-misa-aerodromia-ta-upoloipa-eos-kai-to-2021
2. International Civil Aviation Organisation. (2013). Commercialization and privatization of airports and air navigation services providers. https://www.icao.int/Meetings/atconf6/Documents/WorkingPapers/ATConf6-wp006_en.pdf
3. International Civil Aviation Organisation. (2012). Manual on Privatization in the Provision of Airports and Air Navigation Services. http://www.aviationchief.com/uploads/9/2/0/9/92098238/icao_doc_9980_-_manual_on_privatization_of_airports_and_ans_1.pdf
4. International Civil Aviation Organisation. (1999). Privatization of airoports – The economic effect on airlines and position of IATAand AITAL. https://www.icao.int/Meetings/AMC/MA/1999/aps/07_pp_escobar_e.pdf
5. Dempsey, P. (2012). Airport Privatization: Navigate Safely. https://www.mcgill.ca/iasl/files/iasl/aspl613_paul_dempsey_airportprivatization2012.pdf