Αν και τις περισσότερες φορές δεν φτάνουν στα αυτιά του κοινού, κατά τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά απείθαρχης συμπεριφοράς επιβατών σε πτήσεις έχουν σημειώσει σημαντική αύξηση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η IATA (International Air Transport Association) το 2017, μεταξύ 2007 και 2016 σημειώθηκαν πάνω από 58.000 περιστατικά απείθαρχης συμπεριφοράς επιβατών σε πτήσεις, από τα οποία το 86% αφορούσε κυρίως σε λεκτικές επιθέσεις, το 10% είχε να κάνει με σωματική επίθεση και πρόκληση φθορών στο αεροσκάφος και, τέλος, το 4% αφορούσε σε εκείνες που είναι σπανιότερες, εντούτοις περισσότερο επικίνδυνες, όπως η προσπάθεια επιβάτη να αποκτήσει πρόσβαση στο πιλοτήριο.

Τέτοιου είδους συμπεριφορές απειλούν την ασφάλεια των επιβατών και εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή των πτήσεων, προκαλώντας καθυστερήσεις και αναγκαστικές προσγειώσεις. Ωστόσο, εξαιτίας νομοθετικών κενών, πολλές φορές αυτά τα αδικήματα παραμένουν ατιμώρητα.

Το ρατσιστικό περιστατικό στην πτήση της Ryanair

Πρόσφατο παράδειγμα απρεπούς συμπεριφοράς αποτέλεσε το περιστατικό που εκτυλίχθηκε στην πτήση FR015 της Ryanair από Βαρκελώνη προς Λονδίνο. Το περιστατικό διαδραματίστηκε πριν την απογείωση του αεροσκάφους μεταξύ ενός λευκού άνδρα και μιας ηλικιωμένης έγχρωμης γυναίκας. 

Η διαφωνία λέγεται ότι ξεκίνησε όταν η Delsie Gayle, 77 ετών, που έπασχε από αρθρίτιδα, έκανε αρκετή ώρα να κάνει στην άκρη προκείμενου να καθίσει ο David Mesher. Αυτό εξαγρίωσε τον άνδρα, ο οποίος άρχισε να φωνάζει προσβάλλοντας τη Gayle. Στον καυγά παρενέβη και η κόρη της γυναίκας εξηγώντας την κατάσταση της υγείας της, χωρίς το γεγονός αυτό να ηρεμεί τον Mesher, ο οποίος απάντησε: “Δεν με ενδιαφέρει αν είναι ανάπηρη ή όχι. Αν της πω να σηκωθεί, θα σηκωθεί “. Στο απόσπασμα που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται ο Mesher να προβαίνει και σε ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς προς την Gayle, αποκαλώντας την “άσχημη μαύρη”, και φωνάζοντάς της να μην του μιλάει σε άλλη γλώσσα, ενώ εκείνη μιλούσε αγγλικά με τζαμαϊκανή προφορά. Να σημειωθεί ότι στο περιστατικό παρενέβη εκτός από την κόρη της Gayle και ένας αεροσυνοδός, προσπαθώντας να κατευνάσει τα πνεύματα. Εντούτοις, οι αεροσυνοδοί δεν συνόδευσαν τον Mesher σε άλλη θέση ή και εκτός αεροπλάνου στις αστυνομικές αρχές. Αντίθετα, ανάγκασαν την Gayle να αλλάξει θέση, αφού ο άντρας απειλούσε να την σπρώξει. Ύστερα από λίγο η πτήση απογειώθηκε, χωρίς ο άντρας να αντιμετωπίσει οποιεσδήποτε συνέπειες.

Το περιστατικό αυτό προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, με ανθρώπους να κατακρίνουν τη στάση της εταιρίας και να απειλούν με μποϊκοτάζ, ενώ Βρετανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι θα θίξουν το θέμα στο Κοινοβούλιο. Δύο από αυτούς με ανάρτησή τους στο Twitter κατέκριναν τη στάση της Ryanair, εξαιτίας της οποίας ο δράστης μπορεί να μείνει ατιμώρητος, τονίζοντας ότι δεν θα επιστρέψουν σε μια εποχή διακρίσεων και ρατσισμού.

Από την πλευρά της, η Ryanair δήλωσε ότι ενημέρωσε τις αστυνομικές αρχές του Essex μετά την προσγείωση του αεροσκάφους, και αρνήθηκε να σχολιάσει περαιτέρω.

Ζήτημα προκύπτει όσον αφορά στην αρμοδιότητα επιβολής κυρώσεων, καθώς η Ryanair είναι ιρλανδική εταιρεία και το περιστατικό συνέβη στο έδαφος της Ισπανίας. Ο άνδρας πιθανότατα δεν θα μπορέσει να διωχθεί στη Βρετανία εξαιτίας νομοθετικών κενών τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση απείθαρχης συμπεριφοράς επιβατών. Σε κάθε περίπτωση, το περιστατικό θα μπορούσε να υπαχθεί στη δικαιοδοσία των βρετανικών αρχών μόνο μετά την απογείωση.

Νομοθετική πρωτοβουλία της IATA για την αντιμετώπιση απείθαρχων επιβατών

Το περιστατικό της Ryanair αποδεικνύει την ύπαρξη νομοθετικών κενών για την προστασία τόσο των επιβατών όσο και του πληρώματος σε περίπτωση επιθετικής συμπεριφοράς εντός αεροσκάφους, και αναδεικνύει το ζήτημα της επιβολής κυρώσεων στους εκάστοτε θύτες.

Η IATA στοχεύει στην ενίσχυση του διεθνούς νομικού πλαισίου, προκειμένου να διασφαλίσει στις κυβερνήσεις τα απαραίτητα νομικά εργαλεία για να αναλάβουν δράση εναντίον της μικρής μειοψηφίας επιβατών που είναι απείθαρχοι. Προς τον σκοπό αυτό, σε συνεργασία με τον ICAO (International Civil Aviation Organisation), προτάθηκε η αναθεώρηση της Σύμβασης του Τόκιο (1963). Αποτέλεσμα ήταν το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ του 2014, το οποίο κάνει σημαντικές αλλαγές στην αρχική Σύμβαση του Τόκιο.

Το Πρωτόκολλο καταρχήν επεκτείνει τη δικαιοδοσία για αδικήματα που διαπράττονται επί του αεροσκάφους και στη χώρα προορισμού της πτήσης εκτός από τη χώρα καταχώρησης του αεροσκάφους, κλείνοντας έτσι ένα κενό που επιτρέπει πολλές σοβαρές παραβάσεις να ξεφύγουν από νομικές ενέργειες. Επιπλέον, οι συμφωνηθείσες αλλαγές δίνουν μεγαλύτερη σαφήνεια στον ορισμό της απείθαρχης συμπεριφοράς ενώ, τέλος, υπάρχουν νέες διατάξεις για την ενίσχυση του δικαιώματος των αεροπορικών εταιρειών να επιδιώξουν την ανάκτηση σημαντικών εξόδων που προκύπτουν από την απείθαρχη συμπεριφορά των επιβατών τους. Οι αλλαγές αυτές, σε συνδυασμό με τα μέτρα που ήδη λαμβάνονται από τις αεροπορικές εταιρείες, θα αποτελέσουν αποτελεσματικό αποτρεπτικό παράγοντα για απαράδεκτη συμπεριφορά στα αεροσκάφη.

Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η IATA έχει υιοθετήσει ήδη από το 2009 σύνολο βασικών αρχών για την αντιμετώπιση του προβλήματος της απείθαρχης συμπεριφοράς των επιβατών. Αναλυτικά: 

• Οι κυβερνήσεις πρέπει να επικυρώσουν επειγόντως το νέο Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ του 2014, το οποίο πρέπει να επικυρωθεί από 22 κράτη προτού τεθεί σε ισχύ, 

• Οι κυβερνήσεις πρέπει να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση του κοινού για τις συνέπειες της μη τήρησης των οδηγιών του πληρώματος ή της απείθαρχης συμπεριφοράς,

• Οι αεροπορικές εταιρείες πρέπει να εφαρμόζουν πολιτικές για την αποτελεσματική διαχείριση των απείθαρχων επιβατών,

• Οι αεροπορικές εταιρείες θα πρέπει να εκπαιδεύουν κατάλληλα το πλήρωμα, προκειμένου να αποτρέπει και να διαχειρίζεται καταστάσεις, καθώς και να χρησιμοποιεί τεχνικές αποκλιμάκωσης τέτοιων καταστάσεων,

• Οι αεροπορικές εταιρείες θα πρέπει να γνωστοποιούν με σαφήνεια στους επιβάτες τις συνέπειες και τις κυρώσεις για τυχόν απείθαρχη συμπεριφορά και, 

• Οι φορείς εκμετάλλευσης αερολιμένων και οι παραχωρησιούχοι θα πρέπει να εκπαιδεύουν το προσωπικό τους σε σχέση με την απείθαρχη συμπεριφορά, και να αναφέρουν τις σχετικές παρατηρήσεις ως προς αυτή τη συμπεριφορά στην εκάστοτε αεροπορική εταιρεία.

Τα περιστατικά απείθαρχων επιβατών αποτελούν πραγματική και σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της αεροπλοΐας, διότι, παρόλο που τέτοιες πράξεις διαπράττονται από μια μικρή μερίδα επιβατών, έχουν δυσανάλογο αντίκτυπο. Στην περίπτωση της Ryanair, το συμβάν είχε ως αποτέλεσμα την πτώση των κερδών της εξαιτίας ακυρώσεων σε πτήσεις της. Σε άλλες περιπτώσεις, όμως, μπορεί να αποτελέσει τον πρώτο σύνδεσμο που δύναται να οδηγήσει σε μια αεροπορική τραγωδία. 

Πηγές:

1. Marsh, S. (2018). Man in Ryanair racism incident identified, police say. https://www.theguardian.com/uk-news/2018/oct/23/man-in-ryanair-racism-incident-identified-police-say
2. Mueller, B. (2018). Ryanair Under Fire for Ignoring Passenger’s Racist Rant. https://www.nytimes.com/2018/10/22/world/europe/ryanair-racist-rant.html
3. Peyton, D. (2018). Ryanair racism row: Are employers liable if they fail to prevent harassment? https://www.personneltoday.com/hr/ryanair-racism-row-are-employers-liable-if-they-fail-to-prevent-harassment-or-discrimination/
4. Negroni, C. (2018). Airline Passengers Misbehave More Than You Think. https://www.forbes.com/sites/christinenegroni/2017/12/06/airline-passengers-misbehave-more-than-you-think/
5. IATA. (2017). Unruly Passengers Fact Sheet. https://www.iata.org/pressroom/facts_figures/fact_sheets/Documents/fact-sheet-unruly-passengers.pdf
6. Calder, S. (2016). Bad Behaviour On Flights: Do Airlines Pursue Offenders For Damages? https://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/bad-behaviour-on-flights-do-airlines-pursue-offenders-for-damages-a6911191.html
7. Colehan, T. (2014). Unruly Passengers – A global problem. What can be done? https://www.icao.int/Meetings/LegalSeminar/Documents/TC_State%20of%20the%20Issue%20of%20Unruly%20Passengers.pdf
8. IATA. (2017). Unruly Passengers. https://www.iata.org/policy/consumer-pax-rights/Pages/unruly-passengers.aspx
9. Lawrence, D. (2018). Racist incident filmed on Ryanair flight – video. https://www.theguardian.com/world/video/2018/oct/21/racist-incident-filmed-on-ryanair-flight-video