«Η ανάμειξη του ΝΑΤΟ, η οποία θα γίνει πάντα υπό τις επιταγές των διεθνών κανόνων, ίσως αποβεί ευνοϊκή για τα ελληνικά συμφέροντα, ανακουφίζοντας τις ήδη τεταμένες σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας». Αυτή ήταν η φράση με την οποία επέλεξα να κλείσω το “Φλεγόμενο Αιγαίο“, όντας απόλυτα συνειδητοποιημένη ότι, αφενός η ελπίδα για μια ομαλή συνύπαρξη πεθαίνει τελευταία, και αφετέρου ότι, από τη στιγμή που παρενέβη ο «κηδεμόνας» ΝΑΤΟ, η γειτνίαση θα λαμβάνει χώρα χωρίς «διπλωματικά επεισόδια».

Ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας, J.Stoltenberg, δήλωσε πως πρωταρχικός στόχος της επικείμενης επιχείρησης είναι η αναχαίτιση της παράνομης διακίνησης-μετανάστευσης στο Αιγαίο, ενώ, επιπλέον, θα υπάρξει παροχή χρήσιμων πληροφοριών με σκοπό την αντιμετώπιση των εγκληματικών δικτύων παράνομης διακίνησης. Έτσι, τα νατοϊκά πλοία, των οποίων η δράση ξεκίνησε από την Παρασκευή 26/02/2016, μπορούν να πλέουν στα χωρικά ύδατα των δύο χωρών. Η διαφορά με οποιαδήποτε άλλη δράση του ΝΑΤΟ (π.χ. στην περίπτωση ανοικτά των ιταλικών ακτών) είναι ότι θα επιστρέφονται στην Τουρκία πρόσφυγες ακόμα και αν η διάσωσή τους λαμβάνει χώρα στα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Ελληνική Πλευρά

Η Ελλάδα, από την πλευρά της, κατηγορεί την Τουρκία για υπονόμευση της συμφωνίας. Επιπλέον, υπαινίσσεται ότι η Τουρκία υιοθετεί επιθετική πολιτική με αποτέλεσμα την επιδείνωση των σχέσεών της με την Ευρώπη. Για ακόμη μια φορά, ορμώμενη από την παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή του Αιγαίου, θέτει υπό αμφισβήτηση την ελληνική κυριαρχία. Ωστόσο, μετέβησαν στην Τουρκία Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως προβλέπει η συμφωνία, για να εργαστούν επί του προσφυγικού ζητήματος.

Τουρκική Πλευρά

Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, εξέδωσε έγγραφο “17 σημείων” στις 15/02/2016, με τα οποία θέτει την έναρξη νέου γύρου διενέξεων. Χαρακτηριστικό δείγμα αποτελεί το αίτημα τα πλοία του ΝΑΤΟ να μην ελλιμενίζονται στα Δωδεκάνησα (τα οποία κατά την Τουρκία θεωρούνται αποστρατιωτικοποιημένα). Στον εναέριο χώρο, αφενός, αμφισβητεί το καθεστώς των 10 ν.μ. και αφετέρου – όπως και στην περίπτωση των 3 εκλιπόντων αξιωματικών του Π.Ν. – δεν δέχεται την είσοδο δυνάμεων (του ΝΑΤΟ αυτή τη φορά) σε περιοχές έρευνας και διάσωσης που θεωρεί ότι εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της.

Το ζήτημα των 16 νησιών

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η Τουρκία αδυνατεί να αντιμετωπίσει  μόνη της το προσφυγικό ζήτημα. Ωστόσο, σπεύδει να θέσει υπό αμφισβήτηση την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο. Πιο συγκεκριμένα, το θέμα των “γκρίζων ζωνών” βρίσκεται πάλι στο προσκήνιο, με την Τουρκία να δείχνει πλήρη αδιαφορία για τον αριθμό των εκατοντάδων προσφύγων που καθημερινά φεύγουν από τα τουρκικά παράλια προς τον ελλαδικό χώρο.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας (1982) όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ (εκτείνεται στο θαλάσσιο χώρο που φθάνει ως τα 200ν.μ. από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετριέται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης), και καθορίζεται με τον ίδιο τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας κάνει λόγο, εντούτοις, για παράνομη ελληνική κατοχή, και άμεση διεκδίκηση των “απολεσθέντων 16 νησιών” του Αιγαίου. Αναφερόμαστε στα νησιά: Οινούσσες, Φίμενα, Φούρνοι, Αγαθονήσι, Άρκη, Φαρμακονήσι, Καλόλημνος, Πλατιά, Κυρά Παναγιά, Γυαλί, Σύρνα, Γαύδος, Δία, Διονισιάδες, Γαιδουρονήσι, Κουφονήσι, τα οποία από εδώ και στο εξής ζητάται να μην αναφέρονται με ονόματα, αλλά με γράμματα και αριθμούς. Η σπουδαιότητα αυτών των νησιών έγκειται στο γεγονός ότι ουσιαστικά “χωρίζουν το Αιγαίο στη μέση” από βορρά προς νότο και από δυτικά προς ανατολικά.

Από εδώ και πέρα…(;) 

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ανέκαθεν ήταν τεταμένες. Όμως, με τις τουρκικές “απαιτήσεις” τείνουν να δημιουργηθούν σφοδρές διπλωματικές συγκρούσεις, όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με τη Συμμαχία. Η συμφωνία Ε.Ε.- Τουρκίας προϋποθέτει ότι δεν θα επιστρέφει βίαια κανένας μετανάστης στην Τουρκία, και οι Τούρκοι αξιωματούχοι ελπίζουν στην παραχώρηση της μετακίνησης στον χώρο Σένγκεν χωρίς θεωρήσεις διαβατηρίων, αφού έχουν τις -μισές τουλάχιστον- προϋποθέσεις που επιβάλλει η Ευρώπη. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, ζητάει από τις νατοϊκές δυνάμεις να ανακουφίσει λίγο τον ελλαδικό χώρο από τις μαζικές ροές, ενώ αντίθετα εκείνες από την πλευρά τους, μέσω του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, διαγγέλλουν ότι δεν θα αναμειχθούν σε ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών – όπως είναι οι καθημερινές τουρκικές προκλήσεις -, αλλά η συμβολή τους θα περιορίζεται στην αντιμετώπιση και διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.