Η επιλογή των πέντε σημαντικότερων γεγονότων και φιγούρων της πολιτικής επικαιρότητας, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε το 2017, δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία. Κάθε μέρα, και τις 365 μέρες του προηγούμενου έτους, τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης κατακλύζονταν από επείγουσες και τρομακτικές ειδήσεις, από δολοφονικά καιρικά φαινόμενα μέχρι σοκαριστικές πολιτικές ανακοινώσεις, των οποίων τα αποτελέσματα θα αργήσουν να φανούν. Αναμφισβήτητα, όμως, ξεχώρισαν κάποιες στιγμές που ακόμη και σήμερα έχουν την πρωτοκαθεδρία στα κεντρικά δελτία ειδήσεων.

5. Πράξεις γενοκτονίας των Rohingya στη Myanmar (Βιρμανία)

Μπορεί η πλειοψηφία των ανθρώπων στις δυτικές κοινωνίες να γνωρίζει πράγματι λίγα για τη μειονότητα των Rohingya, όμως η συνεχής και κλιμακούμενη βίαιη δίωξή τους είναι ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα. Οι Rohingya αποτελούν μία εθνοτική μειονότητα -κυρίως Μουσουλμάνους- που ζει από τον 12ο αιώνα στην περιοχή του Rakhine, και η οποία ποτέ δεν κατάφερε να αποκτήσει την ιθαγένεια του κράτους της Myanmar. Ο πληθυσμός της μειονότητας αυτής είναι ευρύτατα ετερογενής, μιας και αποτελείται από περίπου 135 εθνότητες – δεδομένου ότι η κυβέρνηση έχει αναθεωρήσει κατά καιρούς την επίσημη λίστα μειονοτήτων της χώρας, μη συμπεριλαμβάνοντάς τις όλες κάθε φορά.

Η βία ενάντια στους Rohingya από τον βιρμανικό στρατό έχει ενταθεί απειλητικά κατά τα τελευταία χρόνια, με την πιο πρόσφατη σειρά επιθέσεων να πυροδοτείται στα τέλη του Αυγούστου του 2017. Η αφορμή προήλθε από μία οργανωμένη επίθεση “εξτρεμιστών μουσουλμάνων Bengali” -όπως αποκαλούνται οι Rohingya από τις επίσημες αρχές, υπονοώντας τη μπαγκλαντεζική τους καταγωγή- σε 30 αστυνομικά τμήματα και μία στρατιωτική βάση. Μέσα σε έναν μήνα από τις επιθέσεις, περισσότεροι από 6.700 Rohingya έχασαν τη ζωή τους από βίαιες ενέργειες του στρατού, ενώ οι πρόσφυγες προς το Μπαγκλαντές απαριθμούνται σε περίπου 655.000, σύμφωνα με αναφορά των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Τα Ηνωμένα Έθνη, μετά από την τραγική αυτή επιδείνωση της δίωξης των Rohingya, μίλησαν πλέον ανοιχτά, με πιο ηχηρή τη δήλωση του Ανώτατου Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα δικαιώματα, Zeid Ra’Ad Al Hussein. Ο ίδιος ο Επίτροπος επεσήμανε ότι οι διώξεις εμπεριέχουν “στοιχεία γενοκτονίας”. Ως εκ τούτου, η υπερψηφισμένη απόφαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ σηματοδοτεί ένα πρώτο βήμα για τη διεθνή αναγνώριση της σοβαρότατης ανθρωπιστικής κρίσης στη Myanmar, και προβάλλει την απαίτηση για άμεσες λύσεις στην περιοχή (Meixler, Time).

4. Kim Yong-Un: Ο “ανορθόδοξος” παίκτης του διεθνούς συστήματος

Προτού προβεί κανείς στην αιτιολόγηση της ύπαρξης του Βορειοκορεάτη ηγέτη στη λίστα, κρίνεται σκόπιμη μια σύντομη περιγραφή της ιδιόμορφης προσωπικότητάς του – η οποία, όμως, είναι πολύ περιορισμένη λόγω έλλειψης στοιχείων. Τρανή απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός πως ακόμα και η ακριβής ημερομηνία γέννησής του είναι αμφίβολη – υπολογιζόμενη, βέβαια, κάπου στο 1983. Ο Kim Jong-Un είχε σπουδάσει για περιορισμένο χρόνο στην Ελβετία στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ενώ, στη συνέχεια, επέστρεψε στη Βόρεια Κορέα για τη στρατιωτική του εκπαίδευση. Ανέλαβε την ηγεσία της χώρας του σε ιδιαίτερα νεαρή ηλικία, μετά τον θάνατο του πατέρα του τον Δεκέμβριο του 2011, και έκτοτε έχει ευρέως χαρακτηρισθεί ως ο πλέον “ανορθολογικός” και ιδιαίτερα αδίστακτος ηγέτης κράτους των τελευταίων ετών. Αξιοσημείωτο, μάλιστα, είναι το αποτέλεσμα της έρευνας που ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2016 από το νοτιοκορεάτικο think-tank Institute for National Security Strategy, σχετικά με τις εντολές εκτέλεσης αξιωματούχων ή μη από τον “Ανώτατο Ηγέτη”, οι οποίες ανέρχονται σε 340 ανθρώπους εντός μόλις 5 χρόνων θητείας.

Πρόκειται ουσιαστικά για έναν δικτάτορα και, πιο συγκεκριμένα, τον τρίτο κατά σειρά από τότε που αναδύθηκε η Βόρεια Κορέα ως διακριτό κράτος το 1948, υιοθετώντας κομμουνιστικό καθεστώς, και με έντονη υποστήριξη από τη Σοβιετική Ένωση και στην ίδρυση, αλλά και στον πόλεμο της Κορέας δύο χρόνια αργότερα. Η Βόρεια Κορέα αποτελεί μία κλειστή οικονομία και μία κρυφή κοινωνία η οποία, σε συνδυασμό με την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του ηγέτη Kim Jong-Un και την απουσία πληροφοριών, δημιουργεί συνεχώς απορία και αβεβαιότητα σχετικά με τις προθέσεις και τις ικανότητές της, καθιστώντας την προβλεψιμότητα των ενεργειών της σχεδόν μηδενική.

Έχοντας ολοκληρώσει την προλογική παρουσίαση, θα γίνει αναφορά στο πολύ πρόσφατο 2017 και στην “πρόοδο” που έχει συντελέσει η κυβέρνηση του Kim. Με την άφιξη του έτους, αυτός ανακοινώνει σε δημόσια ομιλία του πως “η Βόρεια Κορέα είναι σχεδόν έτοιμη να δοκιμάσει εκτόξευση διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων” (Berlinger, CNN) ενώ, παράλληλα, έχει αναδυθεί μία επίσης πολύ αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην προεδρία του κράτους το οποίο ο ίδιος ο Kim Jong-Un θεωρεί εγγενή αντίπαλο της Βόρειας Κορέας – τις ΗΠΑ. Η εξέλιξη που έχει σημειώσει το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας -με την εκτέλεση 20 συνολικά δοκιμών-, σε συνδυασμό με την προφανή προσωπική κόντρα μεταξύ των δύο ηγετών, μπορεί να καταστήσει σαφές το γεγονός πως η παγκόσμια ειρήνη των τελευταίων ετών τίθεται σε κίνδυνο. Ο μεγαλύτερος φόβος, όμως, στην παρούσα κατάσταση εντοπίζεται στα ασιατικά κράτη της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας καθώς, από τα τέλη του Αυγούστου κι έπειτα που πραγματοποιούνται πυρηνικές δοκιμές, σε δέκτη τους έχει μετατραπεί ο Ειρηνικός Ωκεανός, μόλις 200 ναυτικά μίλια μακριά απ’ τις ακτές των κρατών αυτών.

Χαρακτηριστική, επίσης, όσον αφορά στον Βορειοκορεάτη ηγέτη, ήταν και η στιχομυθία έμμεσων απειλών και προσβολών με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Donald Trump. Πιο συγκεκριμένα, η λεκτική αυτή διαμάχη έχει ξεσπάσει γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, καθώς και γύρω από την άρνησή της να υποχωρήσει ως προς την περαιτέρω ανάπτυξή του. Αρκούν μόλις κάποιοι από τους χαρακτηρισμούς που απηύθυνε ο Kim Yong-Un στον Trump για να καταδείξουν τις τεταμένες σχέσεις ανάμεσα στα δύο αυτά πυρηνικά κράτη, όπως “Mentally deranged”, “Dotard”, “Gangster, rather than a politician”.

3. Καταλονία: Αποσχιστικές τάσεις και δράσεις στην Ισπανία

Για να συλλάβει κανείς -ει δυνατόν- πλήρως τη φθινοπωρινή κρίση που ξέσπασε στο ισπανικό κράτος, θα πρέπει πρώτα και για τη συγκεκριμένη θεματική να διευκρινιστούν ορισμένα ζητήματα σχετικά με την πολιτική του οργάνωση. Η Ισπανία, παρόλο που δεν αποτελεί μία ομοσπονδία, διαθέτει μία πολύ αποκεντρωμένη οργάνωση – ήτοι, η κεντρική κυβέρνηση διαθέτει μόλις το 18% ως προς τη δαπάνη του εθνικού προϋπολογισμού. Μεγάλο μέρος αυτού μένει να δαπανηθεί από τις περιφέρειες στις οποίες η χώρα είναι διηρημένη, και οι οποίες έχουν μία σχετικά ενισχυμένη αυτονομία. Αυτή η οργάνωση συνάδει σαφώς με τα βαθιά κοινωνικά αισθήματα διαφοροποίησης μεταξύ των περιφερειών. Έτσι, δεν είναι διόλου απίθανο να ακουστούν απόψεις τοπικιστικές, με βασκική, καταλανική ή γαλικιακή προέλευση, ηχώντας ακόμα και ως εθνική -όχι απλώς εθνοτική- διαφορετικότητα από την υπόλοιπη Ισπανία.

Έχοντας αυτά υπόψιν, και εισάγοντας ένα ακόμα στοιχείο στην εξίσωση -δηλαδή, την ταχεία οικονομική περιφερειακή ανάπτυξη της Καταλονίας, και την τρομερή ωφέλεια που έχει αποκομίσει από την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ-, τότε το αποσχιστικό αίτημα αρχίζει να φαίνεται λιγότερο σαν μία έκπληξη και περισσότερο σαν μία πραγματικότητα που αργά ή γρήγορα θα αναδυόταν.

Την 1η Οκτώβρη 2017 το δημοψήφισμα για ανεξαρτησία που διεξήγαγε το Κοινοβούλιο της αυτόνομης περιφέρειας της Καταλονίας -στο οποίο ανταποκρίθηκε σχεδόν ο μισός πληθυσμός της- έχαιρε αποδοχής κατά 90%. Το ερώτημα ήταν απλό και ξεκάθαρο: “Θα επιθυμούσατε να γίνει η Καταλονία ανεξάρτητο κράτος με τη μορφή δημοκρατίας (república)“; Η απάντηση στο κραυγαλέο “Ναι” των Καταλανών ήταν άμεση από μεριάς κεντρικής κυβέρνησης, με αποστολή τελεσιγράφου από τον Mariano Rajoy για την επικείμενη “κηδεμονία” της Καταλονίας – κάτι που του επέτρεπε το ίδιο το Σύνταγμα να εκτελέσει. Προς τα τέλη του Οκτωβρίου, η κυβέρνηση του Rajoy, ανένδοτη για τη διάλυση του Κοινοβουλίου της Καταλονίας και την ανάληψη “κηδεμονίας” της περιφέρειας, καθώς και η μονομερής ανακήρυξη ανεξαρτησίας από τον Carles Puigdemont, Πρόεδρο του καταλανικού Κοινοβουλίου, οδήγησαν στην κορύφωση της κρίσης.

Παράλληλα, ξέσπασε και μία διεθνής συζήτηση γύρω από το φαινόμενο της απόσχισης και δημιουργίας νέου κράτους – δηλαδή, γύρω από τη δημιουργία νέων συνόρων. Αφορμή όλων αυτών των διαλόγων, τόσο θεωρητικών όσο και πολιτικών, υπήρξε το ερώτημα εάν το αίτημα αυτό (δηλαδή το δημοψήφισμα) ήταν παράνομο ή νόμιμο. Αλλιώς: Είχαν/έχουν το δικαίωμα οι Καταλανοί να ανεξαρτητοποιηθούν και, αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις; Σε αυτό το σημείο οφείλει να γνωστοποιηθεί πως κράτη όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, καθώς και η ΕΕ ως σύνολο, δεν αναγνώρισαν τη μονομερή ανεξαρτησία.

Η κρίση εκτονώθηκε με την αποπομπή του Puigdemont από τα καθήκοντά του, τη διάλυση του καταλανικού Κοινοβουλίου και την προκήρυξη εκλογών για την 21η Δεκέμβρη, ώστε αυτό να ανανεωθεί, και να αναζωογονηθούν όχι μόνο η αυτονομία της περιφέρειας, αλλά και οι σχέσεις της με την κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης. Βέβαια, το κατά πόσο αυτό επετεύχθη μένει να φανεί στο μέλλον, καθώς στο Κοινοβούλιο αναδείχτηκαν τα τρία αποσχιστικά κόμματα τα οποία, όμως, στο σύνολό τους δεν ξεπέρασαν το 50% των ψήφων, με συνέπεια να κρίνεται αμφίβολη η δημιουργία ενός αποτελεσματικού συνασπισμού, καθώς και η ομαλή αποκατάσταση των σχέσεων περιφέρειας-κέντρου, ειδικά μετά την ανυποχώρητη στάση που κράτησε ο Πρωθυπουργός της χώρας, Rajoy, κατά τη διάρκεια της πολιτικής κρίσης.

2. Donald Trump: Ολοκλήρωση ενός έτους θητείας του -τελικά όχι και τόσο ανησυχητικού- POTUS

Ομολογουμένως, οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες ήταν τα μόνα που δεν έλειψαν κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών για τον 45ο Πρόεδρο των ΗΠΑ. Η εκστρατεία του Donald Trump χαρακτηρίστηκε από λαϊκισμό και άμετρη επιθετικότητα.

Ποια ζητήματα τον απασχόλησαν κατά τους πρώτους 12 μήνες στο Οβάλ Γραφείο;

Ήδη από τις αρχές της θητείας του, ο Trump υπερτόνισε το φαινόμενο των “ψευδών ειδήσεων” – τα κατά κόσμον “fake news”. Ο φόβος της κριτικής και της αμφισβήτησης -άραγε αφορά προσωπικούς ψυχολογικούς λόγους, ή είναι υπόλειμμα της προεκλογικής εκστρατείας;- είναι αυτός που τον έχει οδηγήσει σε “σταυροφορία” εναντίον των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Συχνά, έπειτα από σχόλια για τη συμπεριφορά ή για τα αποτελέσματα κάποιας ενέργειάς του, ο ίδιος εκδήλωνε την απαξίωσή του με μία γρήγορη ανάρτηση στο Twitter, στην οποία ήταν σχεδόν δεδομένη η αναφορά σε “Fake News”.

Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, τρεις ήταν οι αποφάσεις οι οποίες αμφισβητήθηκαν. Μία από τις πρώτες υπογραφές που έβαλε ο Trump ήταν για την επιβεβαίωση της πλήρους αποχώρησης από τη διεθνή εμπορική συμφωνία Trans-Pacific Partnership. Η συμμετοχή στη συμφωνία αυτή είχε εκκινήσει από τη θητεία του Barack Obama, και είχε νοηθεί ως ένα σημαντικό αντίβαρο έναντι της καλπάζουσας κινεζικής οικονομίας.

Η δεύτερη απόφασή του που προκάλεσε τη μήνιν της διεθνούς κοινότητας βασίζεται στην προσωπική του πεποίθηση ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια απάτη κατασκευασμένη από τους Κινέζους. Ως εκ τούτου, την 1η Ιουνίου 2017 ανακοίνωσε τη μελλοντική αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού (2015) για την κλιματική αλλαγή – μια πραγματικά οικουμενική συμφωνία την οποία έχουν προσυπογράψει όλα τα κράτη του κόσμου. Μέχρι στιγμής, αυτή η αποχώρηση δεν έχει ολοκληρωθεί, λόγω των διατάξεων της ίδιας της Συνθήκης που το απαγορεύει.

Η τρίτη υπογραφή επήλθε μόλις μία εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του Προέδρου. Με προεδρικό διάταγμα ανακοίνωσε το διαβόητο “travel ban”, με το οποίο απαγορευόταν η είσοδος στις ΗΠΑ στους πολίτες 7 Μουσουλμανικών κρατών (Συρία, Ιράν, Ιράκ, Σομαλία, Υεμένη, Σουδάν, Λιβύη), με απώτερο σκοπό να “κρατήσει την τρομοκρατία εκτός συνόρων”, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε. Αμέσως τα αμερικανικά δικαστήρια πήραν φωτιά, καθώς οι δικαστές προσπαθούσαν να βρουν απεγνωσμένα μια λύση κατά αυτού του μεροληπτικού διατάγματος. Η δικαστική μάχη συνεχίστηκε με τον Λευκό Οίκο να κάνει μικροαλλαγές, και τους ομοσπονδιακούς δικαστές να αντιτάσσονται σθεναρά. Το τέλος του 2017 βρήκε τελικά τον Λευκό Οίκο να γιορτάζει τη δικαστική του νίκη, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο ενέκρινε την πλήρη εφαρμογή του διατάγματος το οποίο, όμως, θα αφορούσε πολίτες από 6 -και όχι 7- μουσουλμανικές χώρες.

Στο εσωτερικό επίπεδο ο Trump δεν έχει να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες. Προεκλογική του υπόσχεση ήταν η κατάργηση του ObamaCare, ενός ασφαλιστικού πλάνου που ωφέλησε πολλούς ανασφάλιστους Αμερικανούς, και που -όπως το όνομά του προδίδει- ήταν αποκύημα του Barack Obama. Βέβαια, παρά τις ατελείωτες προσπάθειες, το ObamaCare αποδείχθηκε αξεπέραστη πρόκληση για τον Trump, αφού η διαδικασία έχει προσωρινά παγώσει. Η αλήθεια είναι ότι σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής λίγα έχουν αλλάξει αισθητά, τα οποία μπορούν πραγματικά να αποδοθούν στην προεδρική διοίκηση. Οι 107 νέες νομοθεσίες ή τροποποιήσεις που έχουν εκτελεσθεί μέσα στον πρώτο αυτόν χρόνο δεν έχουν επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Επομένως, η χρονιά για τις ΗΠΑ και για τον υπόλοιπο κόσμο δεν υπήρξε ούτε τόσο ανησυχητική ούτε τόσο απρόβλεπτη όσο θα ανέμεναν πολλοί στο τέλος του 2016.

1. Ο νικητής είναι μόνος: Recep Tayyip Erdoğan

Από όλα τα δημοψηφίσματα των τελευταίων ετών, ίσως το πιο καθοριστικό ως προς τη μακροχρόνια πορεία κράτους είναι αυτό που διεξήχθη στις 16 του Απρίλη του 2017. Ο λόγος σαφέστατα για το τουρκικό κράτος, που τελεί υπό την ηγεσία του Προέδρου Recep Tayyip Erdoğan. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ηγεσίας του, έχει επιδιώξει -και σε μεγάλο βαθμό επιτύχει- μία σταθερή οικονομική πολιτική με τη διατήρηση των επιπέδων ανάπτυξης σε ένα σταθερό σημείο, έχει οργανώσει μία ισλαμική αναγέννηση με την Τουρκία ως καθοδηγητή αυτής και, σε επίπεδο διεθνών σχέσεων, έχει ενισχύσει τη διαπραγματευτική ικανότητα και τη θέση ισχύος της χώρας. Ο απώτερος στόχος του είναι να αναδειχτεί η Τουρκία, η οποία βρίσκεται σε εξαιρετικώς επωφελή γεωγραφική θέση, ως περιφερειακή δύναμη.

Στον βωμό της φιλοδοξίας, όμως, θυσιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφού δεν είναι λίγες οι συλλήψεις (47,155 Arrests), αλλά και οι απαγορεύσεις (Authorities block access to Wikipedia) και οι περιορισμοί στην πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Η ανοχή του στρατού απέναντι στις πρακτικές αυτές έφτασε στα όριά της το 2016, οπότε και αποπειράθηκε πραξικόπημα εναντίον του Erdoğan. Η προσπάθεια κατέληξε σε αποτυχία – μία αποτυχία που ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τη λαϊκή υποστήριξη προς τον Erdoğan, και άνοιξε πλέον τον δρόμο για τη συνταγματική αλλαγή.

Το δημοψήφισμα έδωσε ουσιαστικά το πράσινο φως στον Erdoğan να μετατρέψει το πολίτευμα σε προεδρικό, παραχωρώντας στο πρόσωπό του περισσότερη εξουσία από ποτέ. Δεν διστάζει να ασκήσει τη δική του κριτική απέναντι στα κράτη της ΕΕ, όταν αυτό εξυπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του. Συνάμα, όμως, συνεργάζεται -προς το παρόν τουλάχιστον- με αυτά για τη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης, έως τον βαθμό που δεν πλήττεται η δική του θέση. Επιπρόσθετα, η άμεση εμπλοκή του στη συριακή κρίση επιβεβαιώνει τον ηγετικό ρόλο που θέλει να διαδραματίσει στην περιοχή, παρά το γεγονός ότι έτσι η Τουρκία στοχοποιείται από τρομοκρατικές οργανώσεις. Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνθέτουν μία ιδιαίτερη κατάσταση για την Τουρκία. Η πορεία της προς ένα πιο αυταρχικό καθεστώς επικυρώθηκε με το “Ναι” του δημοψηφίσματος του 2017, αλλά αυτό θα κατοχυρωθεί επίσημα στις επόμενες εκλογές που, εκτός απροόπτου, θα διενεργηθούν μέσα στο 2019. Έως τότε, ο Erdoğan έχει χρόνο να εξετάσει προσεκτικά τις επόμενες κινήσεις του, τόσο ως προς τις εξωτερικές του σχέσεις όσο και ως προς τη σχέση του με τον λαό, του οποίου τη νομιμοποίηση θα χρειαστεί τον επόμενο χρόνο για ακόμη μία φορά.

Επίλογος

Αν μη τι άλλο, το 2017 ήταν η χρονιά εκείνη που συνυπέγραψε με τις πολιτικές και διπλωματικές της εξελίξεις ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μία τροχιά μετάβασης. Όλες οι παραπάνω προσωπικότητες -μαζί με πολλές άλλες εξίσου σημαντικές- θα αποτελέσουν μέρος αυτής της μετάβασης κατά τα επόμενα χρόνια. Το υλικό για πραγμάτευση και συλλογισμό δεν θα παραμείνει σε διόλου χαμηλά επίπεδα. Η ίδια η ζωή, άλλωστε, ανατροφοδοτεί συνεχώς την πολιτική και θεωρητική σκέψη. Αν μπορεί στον γράφοντα να επιτραπεί μία αξιολογική παρέμβαση εν είδη σχολίου, σε τέτοιες μεταβατικές περιόδους οι ηγέτες των κρατών καλούνται -πολλές φορές δίχως καν να το αντιλαμβάνονται- να ξεπεράσουν τις ικανότητές τους, να παρατηρήσουν τη γενική εικόνα, και να επιδείξουν την αναγκαία αποφασιστικότητα και πυγμή.

Πηγές:

1. Al Jazeera. (2017). Myanmar: Who are the Rohingya? http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/08/rohingya-muslims-170831065142812.html
2. Kristof, N. (2017). Is This Genocide? https://www.nytimes.com/2017/12/15/opinion/sunday/genocide-myanmar-rohingya-bangladesh.html
3. Meixler, E. (2017). U.N.: No Ruling Out ‘Elements of Genocide” in Myanmar. Here’s What That Means. http://time.com/5051269/un-genocide-rohingya-zeid-raad-al-hussein/
4. Bowden, M. (2015). Understanding Kim Jong, the world’s most enigmatic andd unpredictable dictator.  https://www.vanityfair.com/news/2015/02/kim-jong-un-north-korea-understanding
5. The New York Times. (2017). Full Text of Kim Jong-un’s Response to President Trump. https://www.nytimes.com/2017/09/22/world/asia/kim-jong-un-trump.html
6. Berlinger, J. (2017). North Korea missile tests: What you need to know. http://edition.cnn.com/2017/05/29/asia/north-korea-missile-tests/index.html
7. Kwon, K. J. and Westcott, B. (2016). Kim Jong Un has exectued over 300 people since coming to power. http://edition.cnn.com/2016/12/29/asia/kim-jong-un-executions/
8. TIME. (2017). A Look This Year’s North Korean Nuclear and Missile Tests. http://time.com/5040375/north-korea-nuclear-missile-tests-2017/
9. Samuelson, K. (2017). Here Are All the Times Kim Jong Un and Donald Trump Insulted Each Other. http://time.com/4953283/kim-jong-un-donald-trump-insults/
10. Encuclopedia Britannica. (2017). Spain. https://www.britannica.com/place/Spain/Climate#ref258814
11. Κακλατζής, Π. (2017) Καταλανική κρίση: Το ζήτημα είναι οικονομικό. https://powerpolitics.eu/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF-%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF/
12. Jones, S., Burgen, S. and Graham-Harrison E. (2017). Spain dissolves Catalan parliament and calls fresh elections. https://www.theguardian.com/world/2017/oct/27/spanish-pm-mariano-rajoy-asks-senate-powers-dismiss-catalonia-president
13. Child, D & Mitchell, C. (2017). Catalonia independence referendum: All you need to know. http://www.aljazeera.com/news/2017/09/catalonia-independence-referendum-170927083751915.html
14. BBC News. (2017). Donald Trump’s life story: From hotel developer to president. http://www.bbc.com/news/world-us-canada-35318432
15. Cillizza, C. (2017). Donald Trump just claimed he invented “fake news”. http://edition.cnn.com/2017/10/08/politics/trump-huckabee-fake/index.html
16. BBC News. (2017). Trump aims blow at Iran and threatens landmark nuclear deal. http://www.bbc.com/news/world-us-canada-41613314
17. Urpelainen, J. (2017). Trump’s withdrawal from the Paris agreement means other countries will spend less to fight climate change. https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/11/21/trumps-noncooperation-threatens-climate-finance-under-the-paris-agreement/?utm_term=.8e3e802ed67e
18. BBC News. (2017).Trump tracker: The story of his first year – in seven graphics. http://www.bbc.com/news/world-us-canada-38663043
19. Bernstein, J. (2017). What President Trum Has Accomplished. https://www.bloomberg.com/view/articles/2017-12-19/what-president-trump-has-accomplished
20. Mackintosh, E. (2017). Why Turkey is such a target for terror.  http://edition.cnn.com/2017/01/04/europe/why-turkey-is-terror-target/index.html
21. Shaheen, K. (2017). Turkish referendum: all you need to know. https://www.theguardian.com/world/2017/apr/10/turkish-referendum-all-you-need-to-know
22. Kulaksizoglu, B. (2017). What happens now following the ‘yes’ vote in Turkish referendum? http://www.dw.com/en/what-happens-now-following-the-yes-vote-in-the-turkish-referendum/a-38466341