Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας χαρακτηρίζονται ως ευμετάβλητες, και αδιαμφισβήτητα έχουν απασχολήσει κατά καιρούς τη διεθνή κοινότητα μέχρι και σήμερα. Το κύρος και, συνάμα, η ισχύς και των δύο χωρών είναι αυτό που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην προσέγγιση και, εν τέλει, στην επίτευξη μιας «ισορροπημένης» συνεργασίας μεταξύ τους. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι δύο χώρες είναι πλέον έτοιμες να επιδιώξουν σταδιακά τη δημιουργία μιας σινο-ρωσικής «φιλίας» με την υλοποίηση και υπογραφή συμφωνιών σε διμερές επίπεδο, και όχι μόνο, σε καίρια ζητήματα που άπτονται της πολιτικής σκηνής. Έτσι, λοιπόν, μετά από δεκαετίες συζήτησης, η Ρωσία και η Κίνα συμφωνούν στην κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου, του “Power of Siberia”. Πρόκειται για την επισφράγιση μιας 30ετούς συμφωνίας φιλίας, και την έναρξη της στροφής της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας προς την Ασία. Στο παρόν άρθρο θα αναλυθεί το σχέδιο “Power of Siberia” και οι γεωστρατηγικοί και περιβαντολλογικοί σκοποί του αντίστοιχα.

Ο αγωγός φυσικού αερίου “Power of Siberia”

Τον Μάιο του 2014 η ρωσική εταιρεία “Gazprom” υπέγραψε συμφωνία με την κινεζική εταιρεία “China National Petroleum Corporation” (CNPC) για την αγορά και την πώληση φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω του αγωγού “Power of Siberia”. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που θα διασχίσει τρεις ρωσικές περιοχές (Irkutsk, Amur, Yakutia) για να καταλήξει στην Κίνα, και θα έχει έκταση 3.000 χιλιόμετρα. Η έναρξη λειτουργίας του αγωγού αναμένεται να ξεκινήσει τον Δεκέμβρη του 2019. Σήμερα έχουν ολοκληρωθεί τα 2/3 του αγωγού, και οι προσδοκίες των αποτελεσμάτων είναι μεγάλες. Σκοπός είναι το έργο να ολοκληρωθεί σε τρεις φάσεις. Τον ίδιο χρόνο κιόλας ξεκίνησε η δημιουργία του πρώτου και μεγαλύτερου τμήματος του αγωγού, με έκταση 2.200 χιλιόμετρα, από τον τομέα Clayandnkoye στον Blagoveshchensk (κινεζικά σύνορα). Έπειτα έχει προγραμματιστεί η κατασκευή ενός δεύτερου τμήματος, που επεκτείνεται σε απόσταση 800 μέτρα, από Kovyktinskoye (Irkutsk) και Chayandinskoye. Στην τρίτη και τελευταία φάση αναμένεται να αυξήσουν τις δυνατότητες μεταφοράς φυσικού αερίου στο πρώτο κυρίως τμήμα για μέγιστα αποτελέσματα. Εν τούτοις, τον Σεπτέμβρη του 2016 αποφάσισαν την επιμήκυνση του αγωγού με την κατασκευή ενός ακόμα τμήματος, κάτω από τον ποταμό Αmur και εντός του διασυνοριακού τμήματος του “Power of Siberia”. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί η χρήση φιλικά προσκείμενων τεχνικών και πρακτικών που ακολουθεί η Gazprom, προκειμένου να μην βλάψει το περιβάλλον (Gazprom,2018).

Η διαδρομή του αγωγού Power of Siberia. http://www.gazprom.com/about/production/projects/pipelines/built/ykv/

Η γεωστρατηγική σημασία της Ρωσίας

Η ενέργεια αποτελεί τον βασικό πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας, καθώς πρόκειται για τη διπλωματική σφαίρα επιρροής της. Η Ρωσία είναι μια χώρα με μονοπωλιακές τάσεις. Η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών (Ρωσία-Κίνα) ξεκίνησε επί εποχής Putin, και το “Power of Siberia” ήταν ο προάγγελος μιας συνεταιρικής συνύπαρξης και, ταυτόχρονα, μιας μακροχρόνιας σχέσης και για τις δύο πλευρές, με διαφορετικές ενδεχομένως προοπτικές. Στόχος της στρατηγικής συνεργασίας, μεταξύ άλλων, είναι η αναβάθμιση του ενεργειακού πελατολογίου της Ρωσίας πέραν της ευρωπαϊκής αγοράς, όπου και «βασιλεύει». Επεκτείνοντας τις βλέψεις της προς την Ασία, έρχεται όλο και πιο κοντά στην ανάκτηση της αίγλης της ως υπερδύναμης στο παγκόσμιο σύστημα. Ωστόσο, η επιτυχής αυτή συνύπαρξη οφείλεται στο γεγονός πως, μεταξύ των δύο χωρών, είναι τέτοια η ανάπτυξή τους, όπου η Ρωσία ως αποθεματικός «ωκεανός» συμπληρώνει την Κίνα, η οποία διψά από πρώτες ύλες. Το ξεκίνημα, λοιπόν, αυτής της συνεργασίας θα έχει ως αποτέλεσμα την τροφοδότηση του ενεργειακού γίγαντα, γεγονός που θα αλλάξει τα δεδομένα του ενεργειακού χάρτη και θα αποσταθεροποιήσει την υπάρχουσα κατάσταση. Τα νέα βήματα που επιχειρεί σταδιακά η τσαρική περιοχή προϊδεάζουν για επίμαχες κινήσεις των άλλων παικτών, αλλά και την εγκαθίδρυση της κυριαρχίας της σε νέες αγορές που δεν τις αγγίζει το δολάριο (Oxford, 2016).

Η περιβαντολλογική σημασία για την Κίνα

Η οικονομική ηγεμονία της Κίνας είναι ένα φαινόμενο αδιαμφισβήτητο, ωστόσο η απόφαση συνεργασίας με τη Ρωσία, και ειδικά στον ενεργειακό τομέα, είναι μια, πέρα των άλλων, περιβαντολλογική απόφαση. Κανείς δεν αμφισβητήσει την πολιτική, οικονομική και αμιγώς στρατηγική φύση της κίνησης αυτής, αλλά αξίζει να αναφερθεί η περιβαντολλογική σημασία, μιας και βρισκόμαστε στο πιο επίμαχο σημείο της περιβαντολλογικής πρακτικής. Σύμφωνα με μελέτες, η Κίνα κατατάσσεται ως η πρώτη πιο μολυσματική χώρα στον κόσμο. Η συνεργασία αυτή έρχεται να λύσει το πρόβλημα της κινέζικης αυτοκρατορίας, με τη μεγαλύτερη χρήση φυσικού αερίου και με την ελπίδα μετέπειτα μιας μετατόπισης της ενεργειακής της οικονομίας από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο (PonarsEurasia, 2014). Οι δείκτες βελτίωσης και πράσινης ανάπτυξης έχουν σημειώσει πρόοδο, κατατάσσοντας την Κίνα στην τρίτη θέση παγκόσμιας κατανάλωσης φυσικού αερίου το 2017 (μέρος του οποίου αποτελεί και η εισαγωγή φυσικού αερίου από άλλες συμφωνίες που έχει συνάψει), σε συνάρτηση με την αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης, ο μέσος όρος της οποίας ήταν μικρότερος από αυτόν των τελευταίων 10 χρόνων (BP Statistical Review of Word Energy, 2017). Παρ’ όλα αυτά, η πρόοδος αυτή δεν είναι καθόλου αμελητέα – αντιθέτως, σε σχέση με την ενεργειακή τροχιά της Κίνας, προμηνύει σημαντικά αποτελέσματα τα επόμενα χρόνια, ελπίζοντας σε μια ανακούφιση του οικοσυστήματος του πλανήτη.

Επίλογος

Συνήθως, σε κάθε διμερή συμφωνία, τα οφέλη που προσδοκούνται άπτονται και των δυο μερών. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οι συνθήκες είναι τέτοιες που ο «νικητής» αυτής της συνύπαρξης ταλαντεύεται ανάλογα τις ενεργειακές του ανάγκες. Ήταν τέτοια η συγκυρία και για τις δύο χώρες, με αποτέλεσμα η συνεταιρική αυτή σχέση να βρει έδαφος και να επιτευχθεί, ωστόσο, με υπόγεια ρεύματα «αμηχανίας» και «αστάθειας». Είναι γεγονός πως η ανάπτυξη της Ρωσίας μεγεθύνεται μέσω των στρατηγικών εργαλείων, ενώ παράλληλα της Κίνας μέσω οικονομικών. Αυτό σημαίνει ότι το ένα κράτος εξαρτάται από το άλλο. Η Ρωσία -ως τσαρικός κολοσσός στην εξαγωγή φυσικού πετρελαίου- και η Κίνα -ως κινέζικος άρχοντας στην εισαγωγή φυσικού αερίου- είναι ένας συνδυασμός που εξελίχθηκε τη στιγμή που στη Ρωσία είχαν υποβληθεί κυρώσεις από την Ε.Ε. και τις Η.Π.Α. με την κρίση της Κριμαίας. Ήταν η ευκαιρία της, μες την «ατυχία» της, να εφαρμόσει την περιθωριακή πολιτική της, μια πολιτική που απαιτεί ανεξαρτησία, κυριαρχία και δύναμη (όλων των μορφών) προκειμένου να ανταγωνιστεί τον βασικός της εχθρό, τις Η.Π.Α., και να αποκτήσει την καθολική κυριαρχία και μετέπειτα επιρροή στην αγορά της Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό που συνεπάγεται είναι πως η σύμπραξη των δύο μεγάλων δυνάμεων εντός του ενεργειακού χάρτη θα ταρακουνήσει τις ισορροπίες και τις συμπεριφορές, μένοντας τις επόμενες κινήσεις των Η.Π.Α. και της Ε.Ε. (;)

Πηγές:

1. Noël, P. (2017). The Power of Siberia natural-gas project: commercial or political?. https://www.iiss.org/en/politics%20and%20strategy/blogsections/2017-6dda/january-7f20/power-of-siberia-2a1d
2. Henderson, J. and Mitrova, T. (2016). Energy Relations between Russia and China: Playing Chess with the Dragon. https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Energy-Relations-between-Russia-and-China-Playing-Chess-with-the-Dragon-WPM-67.pdf
3. Gazprom. (2018). Power of Siberia. http://www.gazprom.com/about/production/projects/pipelines/built/ykv/
4. Wishnick, E. (2014).The “Power of Siberia” no longer a pipe dream. http://www.ponarseurasia.org/sites/default/files/policy-memos-pdf/Pepm332_Wishnick_August2014.pdf
5. Stokes, J. (2017). Η ανθεκτική συμμαχία Ρωσίας και Κίνας. http://foreignaffairs.gr/articles/71170/jacob-stokes/i-anthektiki-symmaxia-rosias-kai-kinas
6. Καθημερινή. (2014). Κολοσσιαία συμφωνία Ρωσίας- Κίνας. http://www.kathimerini.gr/768650/article/epikairothta/kosmos/kolossiaia-symfwnia-rwsias—kinas
7. BP. (2016). Statistical Review of The Word. https://www.bp.com/content/dam/bp/en/corporate/pdf/energy-economics/statistical-review-2017/bp-statistical-review-of-world-energy-2017-full-report.pdf
8. BBC. (2014). Russia signs 30-years gas deal with China. http://www.bbc.com/news/business-27503017