Σύμφωνα με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.), ως ανθρωπιστική κρίση ορίζεται «μια κατάσταση εντός της οποίας απειλείται η ανθρώπινη ζωή, η υγεία και η διαβίωση». Η κρίση εμφανίζεται συνήθως στο πλαίσιο έλλειψης προστασίας όπου διάφοροι προ-υπάρχοντες παράγοντες επιδεινώνονται από μια φυσική καταστροφή ή ένοπλη σύρραξη, αυξάνοντας την καταστροφή (Humanitarian Coalition, 2015). Στην περίπτωση της λίμνης Chad Basin δεν συναντάμε απλώς ομοιότητες, αλλά μια πρόσφατη διεθνή κρίση που εξελίσσεται μέρα με τη μέρα. Η τεράστια αυτή κρίση στην Αφρικανική λίμνη υπολογίζεται ότι επηρεάζει 17 εκατομμύρια ανθρώπους στη Νιγηρία, το Καμερούν, τον Νίγηρα και το Τσαντ. Πιο συγκεκριμένα, πάνω από 2.4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, με την πλειοψηφία του αριθμού να είναι παιδιά, ενώ 7 εκατομμύρια άνθρωποι -δηλαδή μία στις τρεις οικογένειες- δεν έχουν πρόσβαση σε φαγητό και υποσιτίζονται, κυρίως στην περιοχή της Νιγηρίας (Care International, 2017).

Αναλυτικότερα, στη Νιγηρία, λόγω της εισβολής της εξτρεμιστικής ισλαμικής τρομοκρατικής οργάνωσης Boko Haram, πάνω από 8 εκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια. Παρομοίως, στο Τσάντ υπολογίζεται η ύπαρξη ελάχιστων γιατρών, ενώ ο υποσιτισμός αγγίζει το 12,2%, και στον Νίγηρα το 2017 45.000 παιδιά υπέφεραν από τους ίδιους κινδύνους. Ακόμη, στο Καμερούν ο αριθμός των εκτοπισμένων κατοίκων φθάνει στους 200.000, καθώς η έλλειψη φαγητού κρούει τον κώδωνα του κινδύνου (World Health Organisation, 2017). Οι περιοχές αυτές που συνορεύουν με τη λίμνη Chad Basin βρίσκονται υπό το καθεστώς εμπόλεμης σύρραξης, καθώς τα ποσοστά έλλειψης βασικών αναγκών και θανάτων αυξάνονται ραγδαία. Ο συνδυασμός της εισβολής της Boko Haram με την ένδεια, την επιρροή της κλιματικής αλλαγής και την απουσία σταθερού εκπαιδευτικού και ιατρικού συστήματος έχει προκαλέσει ως αναμενόμενο αποτέλεσμα αυτή την κρίση μεγάλης κλίμακος, που φέρει συνέπειες σε πολλαπλούς τομείς (Bouchane K, 2018).

Πηγή: United Nations

Ωστόσο, θεωρείται χρήσιμο να αναλυθούν οι κύριοι παράγοντες που έχουν δημιουργήσει αυτές τις μη βιώσιμες συνθήκες. Αρχικά, η εμπλοκή της τρομοκρατικής οργάνωσης Boko Haram ξεκίνησε από το 2009, και έκτοτε υπολογίζεται να έχει προκαλέσει περίπου 20.000 θανάτους (BMJ Global Health, 2017). Δεύτερον, πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους ζώντας πλέον σε προσφυγικές εστίες, όπου η παροχή βασικών αναγκών μοιάζει μακρινός στόχος, αλλά αποτελεί για αυτούς καλύτερη επιλογή από τον θάνατο. Οι προαναφερόμενες χώρες που δέχονται επιθέσεις από τη Boko Haram κατατάσσονται στις φτωχότερες του πλανήτη, με ελάχιστες δυνατότητες παροχής αγαθών και ανάπτυξης, που έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από την αρχή δράσης της οργάνωσης. Ακόμη και οι κυβερνήσεις είναι ασταθείς και, χωρίς να διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα, παραμένουν ανίκανες να αντιδράσουν ουσιωδώς στα χτυπήματά της.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στον τομέα της υγείας. Λόγω της τρομοκρατικής δραστηριότητας της Boko Haram, η πλειοψηφία των κέντρων υγείας έχουν σταματήσει αναγκαστικά τη λειτουργία τους, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι γρίπες και οι ασθένειες κατά 20% κάθε χρόνο, και 1/8 παιδιά να πεθαίνει πριν την ηλικία των πέντε ετών (BMJ Global Health, 2017). Ο διευθυντής του προγράμματος επειγουσών καταστάσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Peter Salama, το επιβεβαίωσε λέγοντας πως εάν συνεχιστούν οι εμπόλεμες συρράξεις στη λίμνη Chad, θα υπάρξουν παγκόσμιες επιπτώσεις στον τομέα της υγείας (BMJ Global Health, 2017). Ακόμη, η κρίση του ιού έμπολα που είχε ξεσπάσει στη Δυτική Αφρική θα έπρεπε να αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγή, αφού τότε, λόγω καθυστερημένης προσπάθειας αντιμετώπισης, εκατομμύρια ζωές είχαν χαθεί (BMJ Global Health, 2017). Προς το παρόν οι προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας παραμένουν ανεπαρκείς, ενώ η Boko Haram δρα ανενόχλητη. Γυναίκες και παιδιά πέφτουν θύματα σωματικής και ψυχολογικής βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης, σκλαβιάς και δουλείας.Υπολογίζεται πως χιλιάδες παιδιά εξαναγκάζονται να χρησιμοποιηθούν ως βομβιστές αυτοκτονίας, ή να λάβουν έμπρακτα μέρος στον πόλεμο. Στη Νιγηρία, συγκεκριμένα, καταγράφηκαν 32.000 περιπτώσεις παιδιών που μετά βίας κλάπηκαν από τις οικογένειές τους (UNICEF, 2017).

Παρά την καταστροφή που έχει προκαλέσει η τρομοκρατική οργάνωση στην περιοχή, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην κρίση. Μολονότι υπάρχει έλλειψη συνεχούς ελέγχου, τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη διαβεβαιώνουν ότι η λίμνη έχει δεχτεί έντονες κλιματικές αλλαγές. Πιο αναλυτικά, λέγεται πως από το 2000 έως σήμερα η θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1 βαθμό κελσίου. Αυτή η αύξηση, σε συνδυασμό με το ρόλο της κλιματικής αλλαγής και την έλλειψη υποδομών έχουν οδηγήσει στην κακή μεταχείριση του νερού. Αυτή η υποβάθμιση των πηγών, καθώς και η μεγάλη μόλυνση έχουν προκαλέσει μεγάλα ποσοστά έλλειψης νερού, και τη μετάδοση ασθενειών που μεταφέρονται μέσα από τη λίμνη. Ακόμη οι ατέρμονες ξηρασίες έχουν συρρικνώσει κατά 90% τη λίμνη. Αυτά τα γεγονότα έκαναν τον Σουηδό εκπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών, Olof Skoog, να δηλώσει πως τα παρεπόμενα της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή είναι εμφανή, και για αυτό το λόγο πρέπει να αντικρίσουμε την αλήθεια και να βελτιώσουμε τις στρατηγικές αντιμετώπισης της κρίσης, ώστε να επαναφέρουμε την ασφάλεια (Krampe, 2017).

Πηγή: Borgen Magazine

Προς επιβεβαίωση αυτών, οι μαρτυρίες των ανθρώπων που ζουν εκεί αναφέρονται σε μια τραγική πραγματικότητα. Χιλιάδες άτομα αναγκάζονται να ζουν σε προσφυγικά καμπ χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό και σε φαγητό. Θανατηφόρες ασθένειες -όπως ο τύφος, η χολέρα, η ελονοσία και η ηπατίτιδα Ε- αυξάνονται ραγδαία ιδιαιτέρως στις βροχερές εποχές. Στον Νίγηρα αναφέρεται πως πάνω από 30 άτομα έχουν πεθάνει από ηπατίτιδα Ε, εκ των οποίων η πλειοψηφία ήταν έγκυες γυναίκες, ενώ χιλιάδες προσβάλλονται κάθε χρόνο. Πέραν των ασθενειών, ο λιμός επηρεάζει κυρίως στις περιόδους ξηρασίας, με τη Νιγηρία να αυξάνει το ποσοστό των ατόμων που υποφέρουν από 4.7 εκατομμύρια στα 5.2 εκατομμύρια για το 2017 (Oxfam International, 2017). Τέλος, η χολέρα που μεταδίδεται μέσα από την τροφή προκαλεί τάσεις προς εμετό, αφήνοντας μικρά παιδιά στην απειλή της αφυδάτωσης (African News, 2017).

Συμπερασματικά, γίνεται εύκολα κατανοητό πως πρόκειται για μία κρίση που αφορά στον πόλεμο, στην υγεία, στο νερό, στην τροφή και, για άλλη μια φορά, στην καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η περιβαλλοντική διάσταση που έχει λάβει η κρίση την καθιστά τόσο σοβαρή που σε περίπτωση μη λήψης άμεσων μέτρων αντιμετώπισης, οι συνέπειες θα είναι παγκόσμιες. Χρειάζεται ομαδική προσπάθεια και συνεργασία τόσο από τα κράτη, όσο και από τους διεθνείς οργανισμούς ώστε να καταπολεμηθεί πρώτα η Boko Haram, και μετέπειτα να δοθεί έδαφος για περαιτέρω ανάπτυξη στα πλαίσια της ασφάλειας. Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει ανάγκη για βελτίωση των στρατηγικών διαχείρισης της κρίσης, αφού χωρίς ασφάλεια και σταθερότητα αδυνατεί να επέλθει ανάπτυξη και πρόοδος. Αυτό το τρίπτυχο (ασφάλεια-σταθερότητα-πρόοδος) αποτελεί συνδετικό κρίκο που εάν “σπάσει”, τότε θα είναι ακατόρθωτο να δοθεί ουσιαστική λύση σε τέτοιου είδους προβλήματα. Σε αυτό θα πρέπει να επικεντρωθούν τώρα περισσότερο απο ποτέ οι διεθνέις δρώντες. Παρ’όλα αυτά γίνεται σαφής αναφορά σε μια κρίση-αδιέξοδο, της οποίας την πορεία δεν μπορεί να δείξει παρά μόνο ο χρόνος. Το μόνο βέβαιο είναι πως για άλλη μια φορά τα ανθρώπινα δικαιώματα υποβιβάζονται, και οι απειλές που επικρατούν καθιστούν την κρίση στο Lake Chad μια επείγουσα κατάσταση, η οποία παραμένει άλυτη καθώς και ατέρμονη για όσους τη βιώνουν.

Πηγές:

1. Humanitarian Coalition. (2015). What Is a Humanitarian Emergency? http://humanitariancoalition.ca/what-is-a-humanitarian-emergency
2. Care International. (2017). Humanitarian Crisis in Nigeria and the Lake Chad Basin. https://www.care.org/emergencies/global-hunger-crisis/humanitarian-crisis-nigeria-and-lake-chad-basin
3. World Health Organization. (2017). Lake Chad Basin Humanitarian Response Plan 2017. http://www.who.int/emergencies/response-plans/2017/lake-chad-basin/en/
4. Bouchane, K. (2017). Terror in Lake Chad Basin and the Failure of the Humanitarian System. https://www.huffingtonpost.com/kolleen-bouchane/terror-in-lake-chad-basin_b_11804150.html
5. BMJ Global Health. (2017). Aftermath of Boko Haram violence in the Lake Chad Basin: a neglected global health threat. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5321389/
6. Oxfam International. (2017). Rainy season brings disease to Lake Chad Crisis. https://www.oxfam.org/en/pressroom/pressreleases/2017-07-03/rainy-season-brings-disease-lake-chad-crisis
7. Krampe, F. (2017). The unfolding humanitarian crisis around Lake Chad: UN report falls short of naming environmental dimensions. https://www.sipri.org/commentary/expert-comment/2017/unfolding-humanitarian-crisis-around-lake-chad-un-report-falls-short-naming-environmental-dimensions
8. African News. (2017). 5.6 million children in Lake Chad region at risk of contacting waterborne diseases-UNICEF. http://www.africanews.com/2017/06/25/56-million-children-in-lake-chad-region-at-risk-of-contacting-waterborne/
9. UNICEF. (2017). UNICEF’s Response to the Lake Chad Basin Crisis 2017. https://www.unicef.org/wcaro/OSLO_LCB_Advocacy_Note_Final_Low_Res.pdf