Το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης, το 2010, διαμόρφωσε μία νέα κατάσταση στη Μέση Ανατολή, την οποία οι ΗΠΑ κλήθηκαν να διαχειριστούν. Από τις πρώτες διαδηλώσεις στην Τυνησία, μέχρι τον εμφύλιο στη Λιβύη, και τη γέννηση του επονομαζόμενου Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ), οι ΗΠΑ αντιμετώπισαν προκλήσεις και αλλαγές της εξωτερικής τους πολιτικής στις οποίες κλήθηκαν να απαντήσουν. Με τις προεδρικές εκλογές να πλησιάζουν, έχει ιδιαίτερη σημασία το πώς ο κάθε υποψήφιος πρόεδρος θα διαχειριστεί τις απειλές αυτές, προκειμένου να διαμορφώσει με αυτό τον τρόπο το παγκόσμιο περιβάλλον ασφαλείας.

Οι απειλές που αφορούν στο σκέλος της ασφάλειας μπορούν να κωδικοποιηθούν σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη αφορά στο στρατηγικό περιβάλλον που θα διαμορφωθεί στη Μέση Ανατολή εν μέσω του Συριακού και Λιβυκού εμφυλίου -παρουσίας του ΙΚ- και του προσφυγικού ζητήματος. Η αντιμετώπιση που θα έχουν οι διάφορες δυνάμεις στην περιοχή, τόσο οι προϋπάρχουσες όσο και οι αναδυόμενες, επηρεάζουν το στρατηγικό περιβάλλον αφενός των ΗΠΑ, αφετέρου της ΕΕ, καθιστώντας τον παράγοντα αυτό βασικό πυλώνα της παγκόσμιας ασφάλειας.

Η δεύτερη κατηγορία αφορά στην τρομοκρατία που θα εισαχθεί στις ΗΠΑ, τόσο μέσω προσφυγικών ροών (πχ επίθεση σε μαραθώνιο Βοστώνης) όσο και μέσω επιθέσεων που θα πραγματοποιηθούν από ανθρώπους που έχουν εμπνευστεί από το ΙΚ και τις μεθόδους του (πχ επίθεση σε γκέι κλαμπ στο Ορλάντο).

Παρακάτω θα αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπει ο κάθε υποψήφιος τις απειλές αυτές, και έχει διακηρύξει ότι θα τις αντιμετωπίσει.

Hillary Clinton – Συνέχιση της Παραδοσιακής Προσέγγισης

Η επιλογή των Δημοκρατικών απηχεί την παραδοσιακή μεταπολεμική σκέψη των ΗΠΑ και βλέπει τη χώρα ως ρυθμιστή των παγκόσμιων υποθέσεων με παρουσία σε όλο τον κόσμο.

Αναφορικά με την προσέγγιση της Clinton στο θέμα του ΙΚ και της απειλής που αυτό πρεσβεύει, βλέπουμε μια ξεκάθαρη αποφυγή της χερσαίας εισβολής εναντίον του – ένα στοιχείο που μοιράζεται με τον ρεπουμπλικάνο υποψήφιο. Ωστόσο, εκείνη προτείνει τη στενότερη συνεργασία με τις Αραβικές χώρες της περιοχής και την όξυνση των σχέσεων με τη Ρωσία – την οποία αντιλαμβάνεται ως τον παραδοσιακό εχθρό των ΗΠΑ.

Το σχέδιο που έχει προτείνει για την αντιμετώπιση των εξτρεμιστών στην περιοχή περιλαμβάνει τρία σκέλη:

Α)Την κλιμάκωση των βομβαρδισμών και την υποστήριξη των Κούρδων και των Αράβων που μάχονται τόσο ενάντια στο ΙΚ, όσο και στον Assad.

Β) Τη διεξαγωγή ηλεκτρονικού πολέμου που θα αποτρέψει τους εχθρούς των ΗΠΑ να αποκτήσουν όπλα, χρήματα και ανθρώπινο δυναμικό.

Γ) Την «ήπια» άμυνα – όπως η ίδια χαρακτηρίζει. Η έννοια αυτή περιλαμβάνει την προσέγγιση των Αραβικών κοινωνιών και τη συμφιλίωση μαζί τους, ώστε οι ίδιες να αναλάβουν το βάρος της αντιμετώπισης των αναδυόμενων απειλών στην περιοχή.

Παρατηρούμε ότι το πλάνο της Clinton προβλέπει τη μικρότερη δυνατή διακινδύνευση των Αμερικανών στρατιωτών, ενώ θέλει περισσότερο να εποπτεύει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη περιοχή, παρά να είναι ο “διαμορφωτής των εξελίξεων”. Παρόλα αυτά, η συνέχιση της εποπτείας της περιοχής είναι, κατά την άποψη της Clinton, επιβεβλημένη – άποψη που δεν συναντάμε και στον ρεπουμπλικάνο υποψήφιο.

Αναφορικά με το σκέλος της τρομοκρατίας κατά των ΗΠΑ, οι απόψεις της δημοκρατικής υποψήφιας είναι ριζοσπαστικά διαφορετικές από τις αντίστοιχες του ρεπουμπλικάνου αντιπάλου της. Σύμφωνα με την Clinton, ο όρος “Ισλαμική Τρομοκρατία” δεν υπάρχει, και τα περιστατικά που έχουν μέχρι στιγμής λάβει χώρα στις ΗΠΑ είναι αποτέλεσμα του νόμου περί όπλων.

Η θέση της δημοκρατικής υποψήφιας είναι ότι πρέπει να υπάρξει εισροή προσφύγων από τη Συρία και το Αφγανιστάν προς τις ΗΠΑ, και ότι χρειάζεται να δοθεί η δυνατότητα αυτοδιοίκησης σε αυτές τις κοινότητες, ώστε να προληφθούν περιστατικά βίας στη χώρα προκαλούμενα από τις τελευταίες. Άποψη της Clinton είναι πως, αν συμφιλιωθούν οι ΗΠΑ με τις ισλαμικές κοινότητες και τις υποστηρίξουν, οι επιθέσεις κατά των ΗΠΑ θα μειωθούν.

Donald Trump – Το Νέο Δόγμα

Η επιλογή των ρεπουμπλικανών αποτελεί στροφή προς το Αμερικανικό δόγμα των αρχών του 20ου αιώνα, του απομονωτισμού. Σύμφωνα με αυτό, οι ΗΠΑ δεν πρέπει να εμπλέκονται σε πολέμους ξένους προς αυτές, και το μόνο που πρέπει να τις απασχολεί είναι η προαγωγή της δικής τους ασφάλειας, όχι της παγκόσμιας.

Σε αντίθεση με τη στάση της Clinton, η οποία -σε αδρές γραμμές- αποτελεί τη συνέχιση της παραδοσιακής Αμερικανικής πολιτικής, ο υποψήφιος των ρεπουμπλικάνων, Trump, πρεσβεύει την τάση προς τον απομονωτισμό που συναντούσαμε στις ΗΠΑ κατά την αρχή του 20^ου αιώνα.

Κατά τον ίδιο, οι ΗΠΑ πρέπει να διεξάγουν έναν “κεραυνοβόλο πόλεμο” εις βάρος του ΙΚ, χωρίς κατοχή εδάφους, στα πρότυπα της ρωσικής επέμβασης. Σκοπός αυτής της επιχείρησης θα είναι η πλήρης καταστροφή της πετρελαϊκής υποδομής, που αποτελεί την κύρια -και ίσως μοναδική- πηγή εσόδων του ΙΚ και, συνακόλουθα, η άμεση αποδέσμευση των ΗΠΑ τόσο από τον πόλεμο, όσο και από την περιοχή.

Το ρόλο του ρυθμιστή στην περιοχή θα πρέπει να αναλάβουν άλλοι διεθνείς δρώντες, όπως η Σαουδική Αραβία (την οποία ο Trump βλέπει ως κηδεμόνα των Σουνιτικών χωρών στη περιοχή) και η Ρωσία, της οποίας ο πρόεδρος εκτιμάται βαθιά από τον Trump. Σε ό,τι απασχολείται το νέο ρεύμα σκέψης, οι όποιες επεμβάσεις θα πρέπει να γίνονται όχι για την προαγωγή της διεθνούς ασφάλειας, όπως ήταν το αμερικανικό δόγμα μετά τον Β’ΠΠ, αλλά για την αποτροπή οποιασδήποτε επίθεσης που μπορεί να απειλήσει την ασφάλεια των ΗΠΑ.

Όσον αφορά τα ζητήματα εσωτερικής ασφαλείας των ΗΠΑ, ο Trump γίνεται ακόμα σκληρότερος. Δηλώνει πως σε περίπτωση εκλογής του θα κλείσει τα σύνορα της χώρας σε οποιονδήποτε μουσουλμάνο επιθυμεί να εγκατασταθεί σε αυτή, είτε για οικονομικούς λόγους (οικονομικός μετανάστης), είτε για λόγους που σχετίζονται με την απειλή κατά της ζωής του (πρόσφυγας). Προς αυτό φέρνει ως επιχείρημα τις επιθέσεις που έχουν σημειωθεί κατά της Ευρώπης από ανθρώπους που δηλώνουν Σύροι πρόσφυγες, καθώς και το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων αυτών είναι νεαροί άνδρες, ικανοί προς στράτευση .

Ο Trump, προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα τη σκέψη αυτή, κάνει λόγο για «Ισλαμικό Πρόβλημα», εννοώντας πως στις ΗΠΑ υπάρχει ένας εσωτερικός εχθρός που έχει σκοπό τη διεξαγωγή τρομοκρατίας και βίαιων επιχειρήσεων, έτσι ώστε να ανατραπεί το δημοκρατικό πολίτευμα και να εγκαθιδρυθεί ισλαμική θεοκρατία. Ως εκ τούτου έχει δηλώσει πως, αν γίνει Πρόεδρος, οι μουσουλμάνοι θα είναι οι πρώτοι που θα ερευνώνται ως ύποπτοι για τρομοκρατία από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Η στάση του αυτή έχει προκαλέσει την αντίδραση της αντιπάλου του, Clinton, η οποία τον κατηγορεί πως με αυτό τον τρόπο αποξενώνει τους μουσουλμάνους που ζουν στις ΗΠΑ, και τους στρέφει εναντίον της χώρας.

Συμπεράσματα

Η απειλή από φορείς όπως το ΙΚ είναι από τις κυριότερες που θα αντιμετωπίσει ο εκάστοτε πρόεδρος.
Η μεν Clinton πιστεύει πως ο εχθρός πρέπει να πληγεί στις εστίες του, ο δε Trump πως ο εχθρός πρέπει να μη φτάσει μέσα στις ΗΠΑ.

Συνολικά, ο ρεπουμπλικάνος υποψήφιος επαναφέρει στο δημόσιο διάλογο των ΗΠΑ ένα δόγμα εξωτερικής πολιτικής που είχε εξαφανιστεί από το 1945 και το ξέσπασμα του Ψυχρού Πολέμου, αυτό δηλαδή του αμερικανικού απομονωτισμού και της αρχής ότι οι ΗΠΑ ασχολούνται αυστηρά με τα εσωτερικά τους ζητήματα. Κάτι τέτοιο παλαιότερα φάνταζε παράλογο – κυρίως λόγω ύπαρξης της ΕΣΣΔ και της πρεσβεύουσας από αυτή απειλής. Τώρα όμως, με τις μεγάλες απειλές για την αμερικανική ασφάλεια να έχουν εκλείψει, ίσως να δούμε το δόγμα αυτό να ξαναέρχεται στην επιφάνεια.

Αναντίρρητα οι ΗΠΑ έπαιξαν το ρόλο του διεθνούς εγγυητή σταθερότητας για σχεδόν έναν αιώνα, και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιες δυνάμεις θα αναλάβουν το ρόλο αυτό εάν οι ίδιες αποφασίσουν να αποτραβηχτούν από τη διεθνή σκηνή. Πιο σημαντικό ερώτημα είναι “τί μορφή θα έχει ο κόσμος, αν οι ΗΠΑ πάψουν να τον ρυθμίζουν”, αλλά τέτοια ερωτήματα άπτονται στη σφαίρα της μελλοντολογίας, και καλύτερα να απαντηθούν από τον ερευνητή του μέλλοντος.