Η Αρκτική, η περιοχή γύρω από τον Βόρειο Πόλο και αντίποδας της Ανταρκτικής, περιλαμβάνει τα βόρεια τμήματα της Αλάσκας (ΗΠΑ), του Καναδά, της Ρωσίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας, της Ισλανδίας και της Γροιλανδίας (Δανία) – τις χώρες που έχουν σχηματίσει το Αρκτικό Συμβούλιο -, όπως επίσης, όλο το θαλάσσιο χώρο που αποκαλούμε Αρκτικό Ωκεανό ή Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό.  Η περιοχή αυτή θα αποτελέσει πόλο έλξης τα επόμενα χρόνια για τις υπερδυνάμεις του παγκόσμιου χάρτη. Ενδεικτικά, η Ρωσία αναπτύσσει ήδη σημαντικά στρατηγικά και οικονομικά ενδιαφέροντα στα αρκτικά εδάφη. Για την Κίνα, η περιοχή προσφέρει οικονομικά οφέλη, αλλά και οφέλη ασφάλειας. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους (π.χ. Καναδάς) έχουν επίσης συμφέροντα κυριαρχίας, ασφάλειας και εκμετάλλευσης των πόρων της Αρκτικής. Ωστόσο, το “πεδίο μάχης” καθίσταται συνεχώς μεταβαλλόμενο, μιας και η υπερθέρμανση του πλανήτη αλλάζει συνεχώς τα παρόντα δεδομένα της περιοχής.

Κλιματικές αλλαγές

Στην περιοχή της Αρκτικής έχουν καταγραφεί πολλές περίοδοι θέρμανσης και ψύξης στο πέρασμα πολλών χιλιετιών. Ωστόσο, η παρούσα ταχύτητα υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι άνευ προηγούμενης καταγεγραμμένης κλιματικής αλλαγής. Η μείωση του θαλάσσιου πάγου είναι απότομη και αδιάκοπη, με αποτέλεσμα όλο και μεγαλύτερο μέρος της περιοχής να μετατρέπεται σε πλωτό. Είναι εύλογο, λοιπόν, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την βιωσιμότητα της Βορειότερης Θαλάσσιας Οδούς και των πιθανών καινούριων οδών, συμπεριλαμβανομένου του Βορειοδυτικού Περάσματος.

Ποιες είναι οι βλέψεις

1. Της Ρωσίας

Η Ρωσία διαθέτει το μεγαλύτερο στόλο παγοθραυστικών, ο οποίος περιλαμβάνει 6 πυρηνικά παγοθραυστικά και 20 ηλεκτρικά-diesel, ενώ ο συνολικός αριθμός της κατηγορίας των πλοίων που μπορούν να πλεύσουν στους πάγους φτάνει τα 40. Γνωρίζοντας τη δύναμη που μπορεί να αντλήσει από την “αρκτική έρημο”, η Ρωσία ήδη κατασκευάζει δέκα νέους σταθμούς έρευνας και διάσωσης στην περιοχή, αυξάνοντας, έτσι, την στρατιωτική της παρουσία. Ταυτόχρονα, μάχεται υπέρ των συνόρων της υφαλοκρηπίδας της στο Βόρειο Παγωμένο ωκεανό, στον ΟΗΕ. Κι ενώ ήδη εκμεταλλεύεται την τεράστια «αποθήκη» φυσικών πόρων στον αρκτικό υποθαλάσσιο χώρο, οι ένοπλες δυνάμεις κάνουν τις απαραίτητες κινήσεις για την προστασία αυτού του πλούτου. Η μάχη της “αρκτικής ερήμου” επιβάλλει την δημιουργία υδρο-ακουστικού συστήματος, το οποίο θα επιτρέπει στη Ρωσία να ελέγχει και να καταγράφει οποιαδήποτε υποθαλάσσια μεταβολή σε ακτίνα δεκάδων ναυτικών μιλίων. Είναι φανερό ότι ο ανταγωνισμός και η μάχη διαδραματίζονται στην επιφάνεια της θάλασσας, αλλά και κάτω από αυτήν.

2. Της Κίνας

Χώρες μεγάλες, εμπορικές και πλούσιες, όπως η Κίνα (αλλά και η Ιαπωνία και η Κορέα), δεν μπορούν παρά να ωφεληθούν από την αύξηση των πόρων ενέργειας μιας Ανταρκτικής χωρίς πάγους. Επιπλέον, η Κίνα επιδιώκει τη συντόμευση των οδών ναυσιπλοΐας. Δεδομένου του γεγονότος ότι η οικονομία της Κίνας βασίζεται στο εξωτερικό εμπόριο, το μισό περίπου ΑΕΠ της εξαρτάται από τη ναυτιλία.

Μελλοντική συνεργασία Ρωσίας- Κίνας για εκμετάλλευση των πόρων θα αναπτύξει ακόμα περισσότερο τη δύναμή τους στην άλλοτε Αρκτική “έρημο”. Δυτικές αναλύσεις επισημαίνουν την προσέγγιση Ρωσίας και Κίνας για συνεργασία στην εκμετάλλευση των πόρων και των λοιπών πλεονεκτημάτων που προσφέρουν και θα προσφέρουν στο μέλλον οι γεωφυσικές αλλαγές στην Αρκτική.

3. Των ΗΠΑ

Οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ προσπαθούν και αυτές με την σειρά τους να προβάλλουν την ισχύ τους στην περιοχή. Το λιώσιμο των πάγων στον αρκτικό κύκλο – ως απόρροια των αυξανόμενων θερμοκρασιών – ανοίγει νέες θαλάσσιες διαδρομές , καθιστώντας ευκολότερη την εκμετάλλευση των – έως τώρα απρόσιτων – πρώτων υλών που είναι στα νερά του Αρκτικού Ωκεανού. Στόχος, λοιπόν, είναι όχι η κυριαρχία επί της επιφάνειας, αλλά και του υπεδάφους, όπου, σύμφωνα με τις πληροφορίες των Αμερικανών, 22% των άγνωστων αποθεμάτων του κόσμου βρίσκονται στον βυθό της Αρκτικής “ερήμου”.

4. Του Καναδά

Την στρατιωτική του παρουσία στην Αρκτική ενισχύει και ο Καναδάς. Επιδιώκει συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, παρά τις πολλές διαφωνίες μεταξύ τους, εξαιτίας της παραβίασης των χωρικών ορίων από τη δεύτερη. Αφού πρώτα εξασφαλιστεί η ομαλή συνύπαρξη με τις ΗΠΑ, ο Καναδάς θέλει να ισχυροποιήσει τη θέση του στην περιοχή της Αρκτικής.

Αποτίμηση της κατάστασης

Από τις προαναφερθείσες, κυρίως η Ρωσία και ο Καναδάς επικρατούν. Η Ρωσία έχει τεράστια ανεκμετάλλευτα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στην ανοικτή θάλασσα της Αρκτικής, τα οποία θα μπορέσει να προσεγγίσει με το λιώσιμο των πάγων, πράγμα που σημαίνει ότι η ρωσική οικονομία θα αυξηθεί κατακόρυφα σε ό,τι αφορά την παραγωγή ενέργειας και πρώτων υλών εν γένει. Ωστόσο, η Ρωσία είναι πιθανόν να υποστεί ζημιές στις υποδομές της από την τήξη της αρκτικής τούνδρας. Αυτό σημαίνει ότι απαιτούνται προηγμένης τεχνολογίας συστήματα για την ανάπτυξη των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής. Από την άλλη, ο Καναδάς θα απαλλαγεί από κάποιες σοβαρές καταστροφές υποδομών: σφοδρούς τυφώνες και έντονα θερμά ρεύματα. Έτσι, η αλλαγή του κλίματος απελευθερώνει τεράστιες εκτάσεις προς ανάπτυξη. Η Αρκτική συνιστά μία περιοχή με τεράστιες και αυξανόμενες επιπτώσεις σε γεωστρατηγικά, οικονομικά, κλιματικά, περιβαλλοντικά και θέματα παγκόσμιας ασφάλειας – έναν πόλο έλξης.

Πηγές

1. Gady, F.-S. (2016) Russia launches First new military Icebreaker in 45 years. Available at: http://thediplomat.com/2016/06/russia-launches-first-new-military-icebreaker-in-45-years/ (Accessed: 3 October 2016).
2. Canada’s northern strategy: Our north, our heritage, our future (2009) Available at: http://www.northernstrategy.gc.ca/cns/cns-eng.asp (Accessed: 3 October 2016).
3. National strategy for the Arctic region Available at: https://www.whitehouse.gov/sites/default/files/docs/nat_arctic_strategy.pdf (Accessed: 3 October 2016).