Αν και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη -κοινώς, drones- άρχισαν να απασχολούν τον κόσμο μόλις πριν από μια δεκαετία, όταν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν συστηματικά να τα χρησιμοποιούν είτε για επαγγελματικούς είτε για ερασιτεχνικούς λόγους, η ιστορία τους ξεκινά από πολύ παλαιότερα. 

Drones από το 1918 έως σήμερα

Τα πρώτα μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατασκευάστηκαν κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο για στρατιωτικούς σκοπούς, με σημαντικότερο τον Kettering Bug, μια μη επανδρωμένη εναέρια τορπίλη των Ηνωμένων Πολιτειών. Λίγο αργότερα, το 1935 καθιερώθηκε η ονομασία “drone” από το όνομα ενός ραδιοελεγχώμενου μη επανδρωμένου αεροσκάφους βρετανικής προέλευσης, του DH.82B Queen Bee. Εντούτοις, η ευρεία συμμετοχή τους στις στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως είναι σήμερα ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του Πολέμου στο Βιετνάμ.

Σήμερα, τα drones καλύπτουν όλους τους τομείς της κοινωνικής, πολιτικής και στρατιωτικής ζωής, καθώς χρησιμοποιούνται για έρευνα και διάσωση, μετεωρολογικές προβλέψεις, φωτογραφία, μεταφορά αγαθών, αλλά και για παρακολούθηση, στοχοποιημένες επιθέσεις και συγκέντρωση δεδομένων, καθιστώντας ιδιαιτέρως επιτακτική την ανάγκη θεσμοθέτησης ενός αυστηρότερου πλαισίου δράσης τους.

Ο Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)

Ήδη από το 2015 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της Αεροπορίας (European Aaviation Safety Agency – EASA) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του αναγνώρισαν την ανάγκη εγκαθίδρυσης κοινών κανόνων για τον χειρισμό των drones, δημοσιεύοντας το 2017 την προτεινόμενη τροπολογία του Κανονισμού 216/2008, η οποία υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ως Κανονισμός 2018/1139 στις 4 Ιουλίου 2018.

O νέος αυτός Κανονισμός, σε αντιδιαστολή προς τον 216/2008, αρχικά δεν αναφέρεται γενικά σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αλλά ειδικώς σε απομακρυσμένα συστήματα αεροσκαφών (remotely piloted aircraft systems – RPAS), διακρίνοντας και τα τελευταία σε δυο υποκατηγορίες ανάλογα με τη φύση τους: σε εκείνα που προορίζονται για επαγγελματική χρήση, και σε εκείνα που αφορούν σε ψυχαγωγική χρήση, με διαφορετικές ρυθμίσεις για το καθένα. 

1. Drones επαγγελματικής χρήσης:
   • Τα drones που προορίζονται για επαγγελματική χρήση πρέπει να συνοδεύονται από άδεια ή δίπλωμα χρήσης, το οποίο εκδίδεται από την Εθνική Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας.
   • Κάθε επαγγελματίας χειριστής drone είναι υποχρεωμένος να συμμορφώνεται με τους εθνικούς κανονισμούς ασφαλείας, ώστε να μην παρεμβαίνει στην ασφάλεια των αερομεταφορών, να μην θέτει σε κίνδυνο ζωές πολιτών, ή να μην προκαλεί φθορές σε περιουσίες τους.
   • Οφείλει να σέβεται το δικαίωμα των πολιτών στην προστασία της ιδιωτικής τους ζωής και των προσωπικών δεδομένων τους, σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ.
   • Τέλος, σε περίπτωση ατυχήματος το άτομο το οποίο φέρει την ευθύνη για το drone (χειριστής, ιδιοκτήτης, κλπ.) οφείλει αποζημίωση για κάθε ζημία που προξένησε.
   • Ο επαγγελματίας είναι υποχρεωμένος να έχει ασφάλεια για τις πτήσεις που πραγματοποιεί το drone του.
2. Drones ψυχαγωγικής χρήσης:
   • Τα drones που προορίζονται για αθλητικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής, όπως ιδιωτική φωτογραφία, δεν χρειάζονται ειδική άδεια από τις Εθνικές Αρχές Πολιτικής Αεροπορίας των περισσότερων κρατών-μελών της ΕΕ.
   • Οι βασικοί κανόνες που οφείλουν να ακολουθούν οι χρήστες τους είναι εγγεγραμμένοι στο φυλλάδιο οδηγιών.

Ο νέος Κανονισμός 2018/1139, σε αντίθεση με τον προηγούμενο, ρυθμίζει και τα drones που ζυγίζουν κάτω από 150kg, τα οποία έως τώρα υπέκειντο στο νομοθετικό πλαίσιο του εκάστοτε κράτους-μέλους. Η ΕΕ επιδιώκει με αυτόν τον τρόπο ένα περισσότερο συνεκτικό και ολοκληρωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο προκειμένου, αφενός, να αποτρέψει την επιβολή δυσανάλογων υποχρεώσεων στις επιχειρήσεις, αφετέρου, δε, να προστατεύσει τους πολίτες. 

Εκτός του πλαισίου εφαρμογής που θέτει ο Κανονισμός τίθενται τα drones που χρησιμοποιούνται σε εσωτερικούς χώρους, και εκείνα που προορίζονται για σκοπούς δημοσίου συμφέροντος, και έχουν άμεση σχέση με την εθνική άμυνα και ασφάλεια κάθε κράτους-μέλους. Συγκεκριμένα, ο Κανονισμός θέτει εκτός πλαισίου εφαρμογής τα drones που χρησιμοποιούνται για “στρατιωτικές, τελωνειακές, αστυνομικές, πυροσβεστικές, λιμενικές ή παρόμοιες δραστηριότητες ή υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες ή δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης ή συνοριακών ελέγχων υπό τον έλεγχο και την ευθύνη κράτους-μέλους, οι οποίες αναλαμβάνονται χάριν του δημοσίου συμφέροντος από φορέα διαθέτοντα εξουσίες δημόσιας αρχής ή εξ ονόματος αυτού” [Άρθρο 2 (§3α)], εκτός κι αν το κράτος-μέλος κρίνει προτιμότερο να εφαρμοσθούν οι ευρωπαϊκές διατάξεις αντί των εθνικών [Άρθρο 2 (§6)].

Κλείνοντας, καθόσον ο νέος Κανονισμός της ΕΕ 2018/1139 τέθηκε σε ισχύ στις 11 Σεπτεμβρίου 2018, τα αποτελέσματά που επέφερε η εφαρμογή του είναι ακόμα πολύ συγκεκριμένα και περιορισμένα προκειμένου να ασκήσει κανείς κριτική. Ωστόσο, η θεσμοθέτηση ενός αυστηρότερου και περισσότερο συγκεκριμένου νομοθετικού πλαισίου έχει ως κύριο στόχο την καθιέρωση και διατήρηση ενός υψηλού ενιαίου επιπέδου ασφαλείας της πολιτικής αεροπορίας στην Ένωση.

Πηγές:

1. Joaquin, S. (2018). The new EU drone regulation: some remarks. https://takingalook.ideasoneurope.eu/2018/08/29/the-new-eu-drone-regulation-some-remarks/
2. IWM Staff. (2018). A Brief History Of Drones. https://www.iwm.org.uk/history/a-brief-history-of-drones
3. EASA. (2018). Civil drones (Unmanned aircraft). https://www.easa.europa.eu/easa-and-you/civil-drones-rpas
4. EASA. (2018). Safe operations of drones in Europe On Air, Issue 20: Safe operations of drones in Europe. https://www.easa.europa.eu/newsroom-and-events/news/safe-operations-drones-europe
5. europa.eu. (2018). ΑΠΟΦΑΣΗ (ΕΕ) 2018/1139 ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018R1139&from=EN
6. dronerules.eu. (2018). Drone Rules.eu for professional users. http://dronerules.eu/en/professional
7. dronerules.eu. (2018). Drone Rules.eu for recreational users. http://dronerules.eu/en/recreational
8. European Council Council of the European Union. (2018). Drones: reform of EU aviation safety. https://www.consilium.europa.eu/en/policies/drones/#