Εισαγωγή

Στις 26 Μαρτίου του 2017, η Βουλγαρία -όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες τον τελευταίο καιρό- βρισκόταν σε πρόωρες εκλογές. Εκλογές που, όπως θα δούμε και στη συνέχεια της ανάλυσής μας, αποδεικνύονται καθοριστικές για το μέλλον της χώρας, καθώς επηρεάζουν καταλυτικά τον τωρινό προσανατολισμό του Βαλκανικού κράτους, όσον αφορά την εξωτερική του πολιτική. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να αναλύσουμε τη θέση της Βουλγαρικής Κυβέρνησης στη διεθνή σκηνή, έπειτα από τις πρόσφατες εκλογές του Μαρτίου, όπως επίσης να εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους τίθεται θέμα ως προς τον προσανατολισμό της διεθνούς της πολιτικής.

Οι Εκλογές

Στις εν λόγω εκλογές, το κεντροδεξιό φιλοευρωπαϊκό κόμμα “Πολίτες για Ευρωπαϊκή ανάπτυξη της Βουλγαρίας” (GERB), με ηγέτη του τον ήδη πρωθυπουργό της χώρας, Boyko Borissov, αναδείχθηκε -για άλλη μια φορά τα τελευταία 10 χρόνια- πρώτο, συγκεντρώνοντας σχεδόν το 32% των ψήφων, από το συνολικό 54% του βουλγαρικού πληθυσμού (3.680.000 Βούλγαροι πολίτες) που άσκησε το εκλογικό του δικαίωμα. Δεύτερο ακολούθησε το φιλορωσικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (BSP), με επικεφαλής την Korneliya Ninova, το οποίο συγκέντρωσε το 27% των ψήφων, προσελκύοντας στην κάλπη περισσότερο τη “γερουσία” του πληθυσμού, και όχι τις νέες γενιές πολιτών. Το σοσιαλιστικό κόμμα ναι μεν κατάφερε να διπλασιάσει τα ποσοστά συμμετοχής του στη Βουλγαρική Βουλή, σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές του 2014 -γεγονός που οφείλεται στην υπόσχεση για βελτίωση των σχέσεων της Βουλγαρίας με τη Ρωσία-, ταρακούνησε, δε, με αυτήν του την τακτική το εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης –αποτυγχάνοντας, όμως, να ξεπεράσει το φιλοευρωπαϊκό κόμμα GERB. Στην τρίτη θέση των εκλογών βρέθηκε η εθνικιστική συμμαχία “Ενωμένοι Πατριώτες” των Valeri Simeonov, Krasimir Karahanov και Volen Siderov, συγκεντρώνοντας το 9% των ψήφων. Επίσης, στη βουλγαρική βουλή θα εκπροσωπούνται πλέον δύο ακόμα κόμματα, το Κίνημα για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες (MRF), εκπροσωπώντας τη μουσουλμανική/τουρκική μειονότητα της Βουλγαρίας (9%), και το λαϊκιστικό κόμμα Volya (4%).

Το ερώτημα του διεθνούς προσανατολισμού

Στον απόηχο των εκλογών, το αποτέλεσμα για τη Βουλγαρική πολιτική σκηνή δεν ήταν και το καλύτερο, καθώς ο Borissov, μην έχοντας κατοχυρώσει την πλειοψηφία για τον σχηματισμό κυβέρνησης, όφειλε να συνεργαστεί με κάποιον εταίρο ώστε να επιτύχει το σχηματισμό. Όπως φαίνεται και από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, είχε να επιλέξει μεταξύ του φιλορωσικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (BSP) και των “Ενωμένων Πατριωτών”. Έτσι, ο Borissov βρέθηκε σε θέση διλήμματος ως προς την κυβερνητική συνεργασία – γεγονός που έφερε στην επιφάνεια έναν κίνδυνο, άγνωστο για τη Βουλγαρία, μετά τη μεταπολίτευση του 21ου αιώνα. Τον κίνδυνο αυτόν αποτελούν οι αλλαγές στον προσανατολισμό της διεθνούς πολιτικής, αλλά και στις διπλωματικές κατευθύνσεις της Βουλγαρίας. Ειδικότερα, είναι η πρώτη φορά την τελευταία 20ετία που τίθεται θέμα για το εάν η Βουλγαρία θα πρέπει να παραμείνει πιστή -όπως έχει υπάρξει μέχρι σήμερα- στους Ευρωπαϊκούς και Ατλαντικούς Θεσμούς ή εάν, εν τέλει, θα εξελιχθεί σε μια ουδέτερη διπλωματικά ζώνη, η οποία θα διαχωρίζει την Ανατολή από τη Δύση. Αυτό θα συνέβαινε εφόσον ο Borissov επέλεγε να συνεργαστεί με το BSP, αφού αυτομάτως θα ενίσχυε άτυπα τη συνεργασία Βουλγαρίας-Ρωσίας, και θα οδηγούσε τις σχέσεις των δύο χωρών σε άλλο επίπεδο, ενώ θα δημιουργούσε ερωτήματα σχετικά με τις σχέσεις της χώρας με την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Τελικά, όμως, ο Borissov επέλεξε να συνεργαστεί με το συμμαχικό εθνικιστικό σχήμα. Αυτό σημαίνει πως πλέον θα συνεχίσει μεν να οδηγεί τη χώρα στη γνωστή για αυτήν Ευρώ-Ατλαντική πορεία, αλλά ουσιαστικά θα πρέπει να ανεχτεί την αντισυμβατική ξενοφοβική πολιτική των “Ενωμένων Πατριωτών”, για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω πιο αναλυτικά.

Σύντομο ιστορικό σημείωμα

Γενικότερα, από την πρώτη φορά που πήρε μέρος στις Ευρωπαϊκές Κοινοβουλευτικές εκλογές η Βουλγαρία το 2007 -και μετά την άτυπη νίκη του GERB σε αυτές, συγκεντρώνοντας το 22% των Βουλγαρικών ψήφων-, ο Boyko Borissov βοήθησε τη χώρα να πορευθεί σε μια άκρως Ευρωπαϊκή και Ευρώ-Ατλαντική πορεία. Τη βοήθησε να εξελιχθεί σε μία Βουλγαρία η οποία προσπαθεί να καθορίσει πλέον την πολιτική στην ευρύτερη γειτονιά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, υπερτονίζοντας το ρόλο και τη χρησιμότητά της ως γέφυρα από και προς την περιοχή του Ευξείνου Πόντου και του Καυκάσου, και αφαιρώντας ή μειώνοντας έμμεσα τα διαχρονικά και κατοχυρωμένα μονοπωλιακά δικαιώματα που κατείχαν η Ελλάδα και η Τουρκία. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι η χώρα και ο βουλγαρικός λαός, από την πλευρά τους, εξακολουθούν -παρόλα αυτά- να συντηρούν τις ιστορικές μνήμες διασύνδεσης και τις όποιες σχέσεις τους με την Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να καρπωθούν σε μέγιστο βαθμό σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο τα πλεονεκτήματα από τις σχέσεις τους με την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ, αλλά και τις ΗΠΑ. Γενικότερα, βασισμένη εν μέρει στα παλιά της ερείσματα -όπως στην άμεση και ευρύτερη γειτνίασή της με τις βαλκανικές χώρες και την Ελλάδα, αλλά και με τη Ρωσία, τις χώρες του Εύξεινου Πόντου και του Καυκάσου-, η Βουλγαρία φαίνεται πως επιχειρεί να χρησιμοποιήσει όλες τις ευκαιρίες συνεργασίας που της δίνονται για την εξωτερική της πολιτική, την οικονομία και τα ενεργειακά ζητήματα, με στόχο να διαδραματίσει έναν ενεργό ρόλο στα Ευρώ-Ατλαντικά κέντρα λήψης αποφάσεων, αυξάνοντας ταυτόχρονα το γεωπολιτικό της βάρος και κύρος.

Τα σημαντικά σημεία της τωρινής βουλγαρικής εξωτερικής πολιτικής

Τα τελευταία χρόνια διακρίνεται μια ιδιαίτερη αύξηση της ρωσικής επιρροής στη Βουλγαρία, η οποία υπήρχε ανέκαθεν, ιδίως στο πλαίσιο της ενεργειακής πολιτικής των δύο χωρών και, πιο συγκεκριμένα, των πολυδάπανων επενδύσεων για τον πυρηνικό σταθμό του Belene στη Βουλγαρία, και τον αγωγό φυσικού αερίου Southstream. Γίνεται λόγος, λοιπόν, για δύο έργα με έντονη ρωσική παρουσία, υπέρ των οποίων τάσσονταν τα μέλη του Σοσιαλιστικού κόμματος, ενώ το GERB διατηρούσε επιφυλάξεις. Ένα πρόσθετο σημαντικό στοιχείο είναι η επιδείνωση των σχέσεων με την Τουρκία. Παραδοσιακά, ο βουλγαρικός εθνικισμός χαρακτηρίζεται από έντονα αντιτουρκικά αισθήματα, τα οποία πλέον έχουν διατρανωθεί, μέσω της πολιτικής που ασκεί το κόμμα των “Ενωμένων Πατριωτών”, αλλά και από τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στην Τουρκία. Επίσης, η πολιτική που ακολούθησε ο πρόεδρος Erdoğan ως προς το προσφυγικό και, γενικότερα, η έμμεση παρεμβατικότητα στα βουλγαρικά πολιτικά δρώμενα που άσκησε η Τουρκία, μέσω του φιλοτουρκικού κόμματος DOST -πριν, αλλά και κατά την διάρκεια της βουλγαρικής προεκλογικής περιόδου- ενίσχυσαν την αντιτουρκική αυτή στάση. Τέλος, ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί είναι η μεγάλη πρόκληση της διατήρησης της φιλοευρωπαϊκής τροχιάς από τη νεοσυσταθείσα κυβέρνηση Borissov, εν μέσω όλων αυτών των αντιτιθέμενων -στο εσωτερικό της βαλκανικής χώρας- τάσεων. Βεβαίως, δεδομένο αδιαμφισβήτητο αποτελεί το γεγονός ότι η Βουλγαρία στηρίζεται από τις Βρυξέλλες, τόσο στο κομμάτι του προσφυγικού, όσο και στο κομμάτι της οικονομικής ανάκαμψης, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα. Επίσης δεδομένη θεωρείται η διατήρηση της ίδιας αυστηρής οικονομικής πολιτικής από τη Βουλγαρία, τώρα που το GERB εκλέχθηκε και πάλι. Η ίδια πολιτική ακολουθήθηκε από τον Borissov τα προηγούμενα χρόνια, με ιδιαιτέρως καλά για την χώρα αποτελέσματα. Εν τέλει, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πλέον το γεγονός ότι, εν μέσω των πρόσφατων εξελίξεων στην Βαλκανική χερσόνησο -και, πιο συγκεκριμένα, στην ΠΓΔΜ-, η Σόφια κράτησε αρνητική στάση όσον αφορά τις ραγδαίες πολιτικές-εκλογικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα τις τελευταίες εβδομάδες στη γείτονα, τις οποίες και καταδικάζει.

Ο Σχηματισμός Κυβέρνησης

Με την πάροδο ενός μήνα μετά τις εθνικές εκλογές, στις 27 Απριλίου του 2017, ο πρόεδρος της Βουλγαρίας και πρώην ηγέτης του Σοσιαλιστικού κόμματος, Rumen Radev, ανέθεσε στον νυν πρωθυπουργό και ηγέτη του GERB, Borissov, να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση, στην οποία θα λάβουν μέρος για πρώτη φορά οι εθνικιστές/δεξιοί του κόμματος “Ενωμένοι Πατριώτες”. Το κόμμα αυτό είναι ένα συνεργαζόμενο-συμμαχικό σχήμα, το οποίο αποτελείται από τρία εθνικιστικά κόμματα: την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση-Βουλγαρικό Εθνικό Κίνημα (IMRO-ΒΝΜ), το Εθνικό Μέτωπο για τη Σωτηρία της Βουλγαρίας, και το κίνημα “Επίθεση” των Valeri Simeonov, Krasimir Karahanov και Volen Siderov – το οποίο βγήκε τρίτο στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, έχοντας λάβει και από πριν την κοινοβουλευτική στήριξη του Borissov. Αξίζει να σημειώσουμε πως ο συγκεκριμένος συνδυασμός πιθανόν να μην γνωρίσει και την καλύτερη αντίδραση από την Ε.Ε., καθώς βλέπει καχύποπτα την ύπαρξη του εν λόγω εθνικιστικού κόμματος στην κυβέρνηση, λόγω της πολιτικής διακρίσεων και ξενοφοβίας που ασκεί. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η προσπάθεια μελών του συγκεκριμένου κόμματος, να κλείσουν τα Βούλγαρο-τουρκικά σύνορα, ούτως ώστε να εμποδίσουν τους Τούρκους της Βουλγαρίας που ζουν στην Τουρκία να εισέλθουν στην χώρα και να ψηφίσουν. Από την πλευρά του, βέβαια, ο σοσιαλιστής επικεφαλής του βουλγαρικού κράτους Radev -ο οποίος χαρακτήρισε τους “Ενωμένους Πατριώτες” ως “Ευρωπαίους εθνικιστές” λόγω και της γειτνίασής τους με το άκρως φιλοευρωπαϊκό GERB- δήλωσε πεπεισμένος ότι η επόμενη κυβέρνηση θα ανταποκριθεί στις θεμελιώδεις προσδοκίες των Βουλγάρων, οι οποίες είναι η ασφάλεια, η αύξηση των εισοδημάτων, η Δικαιοσύνη και ο σεβασμός του νόμου. Η εξέλιξη, λοιπόν, αυτή δείχνει -προς στιγμήν τουλάχιστον- ότι η Βουλγαρία θα παραμείνει στον Ευρωπαϊκό δρόμο ανάπτυξης που ακολουθούσε τα τελευταία χρόνια, και θα βρίσκεται κάτω από την προστασία της Ευρώ-Ατλαντικής ομπρέλας, ασχέτως του εάν η προοπτική της κλιμάκωσης της συνεργασίας με τη Ρωσία συνεχίζει να βρίσκεται στην βουλγαρική ατζέντα.

Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα;

Εν συνεχεία, τι σημασία έχουν για την Ελλάδα αυτές οι εξελίξεις στη βουλγαρική πολιτική σκηνή; Το μόνο σίγουρο είναι ότι, εφόσον ο βουλγαρικός λαός έμμεσα διάλεξε να συνεχίσει να κινείται στα πλαίσια της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, η Βουλγαρία και η Ελλάδα θα συνεχίσουν να είναι εταίροι στα πλαίσια αυτών των δύο διεθνών-ευρωπαϊκών οργανισμών, και φυσικά θα συνεχίσουν να έχουν εποικοδομητικές διμερείς και γειτονικές σχέσεις, τόσο διπλωματικά και στρατηγικά, αλλά και ως προς τα ζητήματα ενέργειας και των μεταφορών.

Επίλογος

Εν κατακλείδι, βλέπουμε αρχικά πως -αν και με μικρούς δισταγμούς και την ύπαρξη στην κυβέρνηση μιας εθνικιστικής πολιτικής μερίδας- η Βουλγαρία, όπως και η πλειοψηφία των κρατών της Ευρωζώνης, επέλεξε να παραμείνει στον Ευρωπαϊκό διπλωματικό δρόμο. Αυτή η εξέλιξη σημαίνει πολλά για την Ευρώπη, αλλά ακόμη περισσότερα για την ίδια τη Βουλγαρία, η οποία θέλει να εδραιωθεί -τόσο στην περιφερειακή, όσο και στην Ευρωπαϊκή σκηνή- ως μία χώρα με κύρος, που μπορεί να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις.

Πηγές:

1. Ι. Αρμακόλας-Θ. Ντόκος. (2013). Από τα Βαλκάνια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη: Προκλήσεις και Προοπτικές στον 21ο Αιώνα, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης 2013, σελ. 143-165
2. Christidis, Y. (2017). The Bulgarian parliamentary elections of 26th March 2017. [online] Available at: http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2017/04/Briefing-Notes_51_Yorgos-Christidis.pdf [Accessed 23 May 2017].
3. the Guardian. (2017). Borisov’s pro-EU party beats Socialists in Bulgaria’s snap election. [online] Available at: https://www.theguardian.com/world/2017/mar/26/borisovs-pro-eu-party-beats-socialists-in-bulgarias-snap-election [Accessed 23 May 2017].
4. naftemporiki.gr. (2017). Βουλγαρία: Κυβέρνηση Κεντροδεξιάς – Ακροδεξιάς υπό τον Μπορίσοφ. [online] Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1229073/boulgaria-kubernisi-kentrodeksias-akrodeksias-upo-ton-mporisof [Accessed 23 May 2017].
5. naftemporiki.gr. (2017). Δύσκολος ο σχηματισμός κυβέρνησης στη Βουλγαρία. [online] Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1218687/duskolos-o-sximatismos-kubernisis-sti-boulgaria [Accessed 23 May 2017].
6. naftemporiki.gr. (2017). Βουλγαρία: Το κόμμα του Μπορίσοφ νικητής των εκλογών. [online] Available at: http://www.naftemporiki.gr/story/1218552/boulgaria-to-komma-tou-mporisof-nikitis-ton-eklogon [Accessed 23 May 2017].
7. Dzhambazova, B. (2017). Bulgaria’s Ex-Premier Nears Return to Power in a Key Election for Europe. [online] Nytimes.com. Available at: https://www.nytimes.com/2017/03/26/world/europe/bulgaria-election-boiko-borisov.html?rref=collection%2Ftimestopic%2FBulgaria&action=click& [Accessed 23 May 2017].
8. DailySabah. (2017). Turkish-Bulgarian dual citizens blocked from voting by far-right extremists. [online] Available at: https://www.dailysabah.com/eu-affairs/2017/03/25/turkish-bulgarian-dual-citizens-blocked-from-voting-by-far-right-extremists [Accessed 23 May 2017].