Την 8^η Νοεμβρίου 2016, ο Αμερικανικός λαός εξέλεξε ως Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών τον Donald Trump. Ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος εξελέγη με προεκλογικές δεσμεύσεις την εναντίωση στην παγκοσμιοποίηση -τουλάχιστον σε κάποιες πτυχές της- και στην πολιτική ορθότητα, τον περιορισμό της μετανάστευσης, την ευχή για διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και την υπόσχεση για μια εύρωστη Αμερικανική οικονομία. Σε διεθνές επίπεδο, πρωτοφανείς φάνηκαν οι θέσεις του για την οικονομία, με αναφορά στη διαμόρφωση του διεθνούς οικονομικού δικαίου, υποσχόμενος την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από διεθνείς εμπορικές συμφωνίες, καθώς και αναφορικά με τα ζητήματα της άμυνας και της ασφάλειας, για τα οποία υποσχέθηκε να απαιτήσει μεγαλύτερη συνεισφορά από τα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ, προτείνοντας ακόμη και την κατάργησή του. Σύμφωνα με τις πρώτες αντιδράσεις των Ευρωπαίων ηγετών, αυτοί φάνηκαν ανέτοιμοι για την εν λόγω εκλογή, με κυριότερη την Καγκελάριο της Γερμανίας, Angela Merkel. Κι αυτό διότι τόσο η πολιτική φυσιογνωμία του νεοεκλεγέντος Προέδρου, όσο και η εξαγγελλόμενη από αυτόν κυβερνητική πολιτική δημιουργεί την αίσθηση της επικείμενης κήρυξης ενός οικονομικού πολέμου κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και συγκεκριμένα κατά της Γερμανίας, την οποία ο Donald Trump θεωρεί υπεύθυνη για πολλά από τα προβλήματα της Ευρώπης. Η Γερμανική κυβέρνηση βρίσκεται σε αμηχανία.

Διεθνείς Εμπορικές Συμφωνίες

Εξετάζοντας το ζήτημα στενά, όσον αφορά στις Διεθνείς Εμπορικές Συμφωνίες, η ανησυχία της Γερμανικής πολιτικής ηγεσίας μοιάζει να μην δικαιολογείται. Το 2013 άρχισαν οι διαβουλεύσεις της συμφωνίας TTIP για το ελεύθερο εμπόριο και τις επενδύσεις ανάμεσα στις Η.Π.Α. και την Ε.Ε. Η Γερμανία, έχοντας ως πρώτο εμπορικό εταίρο τις Ηνωμένες Πολιτείες -και μάλιστα με σημαντικό πλεόνασμα εισαγωγών και εξαγωγών-, στοχεύει στην απόλαυση των ευνοϊκών γι’ αυτή συνθηκών που θα δημιουργήσει η συμφωνία TTIP. Παρόλο που ο Donald Trump έχει δείξει πρόθεση αποχώρησης από τέτοιες συμφωνίες, διότι τις θεωρεί επαχθείς για την Αμερικανική οικονομία, η υπαναχώρηση από την εν λόγω συμφωνία δεν θα ήταν μια φρόνιμη κίνηση, αν λάβει κανείς υπόψη τον πραγματικό εχθρό του νέου Προέδρου στον οικονομικό του “πόλεμο”. Πρόκειται για την Κίνα, η οποία ανταγωνίζεται πλέον ευθέως τις Ηνωμένες Πολιτείες, διεκδικώντας την ηγεμονία της παγκόσμιας οικονομίας.

Συγκεκριμένα, το 2012, ένα χρόνο πριν την έναρξη των διαβουλεύσεων για τη συμφωνία TTIP, η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε διαβουλεύσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, με σκοπό τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου. Στην περίπτωση, λοιπόν, που η Αμερική αποσυρθεί από τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη της συμφωνίας TTIP, θα δώσει χώρο στην Κίνα να εισχωρήσει οικονομικά -και κατ’ επέκταση πολιτικά- στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που θα παραμέριζε την επιρροή των Η.Π.Α. επί της τελευταίας. Μια υπαναχώρηση, λοιπόν, των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα εξυπηρετούσε καθόλου τον μεγάλο στόχο του νέου Προέδρου, που είναι η αντιμετώπιση της Κίνας. Έτσι, μπορεί βασίμως να υποτεθεί ότι η Αμερικανική κυβέρνηση θα επιδιώξει να προχωρήσει στη σύναψη της εν λόγω συμφωνίας, προσπαθώντας να αλλάξει όρους που είναι ασύμφοροι για την Αμερικανική οικονομία. Συνεπώς, σε στενά οικονομικό επίπεδο, φαίνεται να υπάρχει μια εξισορρόπηση δυνάμεων ανάμεσα στη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ασφάλεια ως μοχλός πίεσης

Ωστόσο, σε αυτόν τον οικονομικό “πόλεμο”, το πραγματικό όπλο του Αμερικανού Προέδρου είναι η ασφάλεια. Το 2004 οι Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) έγιναν -με τη βοήθεια της Γερμανίας- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και μάλιστα είναι, έκτοτε, σταθεροί υποστηρικτές των Γερμανικών θέσεων ενώπιον των οργάνων της Ένωσης. Το πρόβλημα ασφάλειας που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτές υπό την απειλή της Ρωσίας είναι γνωστό ήδη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ η ανησυχία τους εντάθηκε λόγω του επεκτατισμού που έδειξε η Ρωσία στην Ουκρανία, το 2014. Το κενό αυτό στην ασφάλεια των ανατολικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλύπτει σήμερα το NATO, κυρίως δε το ισχυρότερο μέλος του, οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Αν ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. αποφασίσει να αποσύρει την Αμερικανική αποστολή από την περιοχή της Βαλτικής, τότε η Γερμανία θα κληθεί να καλύψει το κενό ασφάλειας που θα δημιουργηθεί. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Γερμανία δεν διαθέτει εξοπλισμούς ικανούς να καλύψουν την εν λόγω περιοχή, κάτι τέτοιο θα την ανάγκαζε πολύ γρήγορα να προχωρήσει στην παραγωγή ή και την αγορά εξοπλισμών, περιορίζοντας τη δημοσιονομική της ευχέρεια, αφού θα καταστεί αδύνατο να παράγει μεγάλα πλεονάσματα λόγω του κόστους του νέου εξοπλισμού. Το πολιτικό αποτέλεσμα για τη Γερμανία θα είναι, λοιπόν, ο περιορισμός της οικονομικής της κυριαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και, επομένως, και της ισχυρής επιρροής που τώρα ασκεί στα κράτη-μέλη της.

Συμπέρασμα

Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, συνάγεται το συμπέρασμα ότι πιθανόν ο Donald Trump να μην μιλούσε τυχαία, προεκλογικά, για τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις των Η.Π.Α. και τη διεθνή ασφάλεια. Διότι, ως φαίνεται στην περίπτωση της Γερμανίας -και κατ’ επέκταση ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης-, οι Η.Π.Α. μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ασφάλεια για να πετύχουν ευνοϊκότερους όρους στις οικονομικές σχέσεις τους με την Ευρώπη. Συνεπώς, στο συσχετισμό δυνάμεων, η Γερμανία φαίνεται αδύναμη μπροστά στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας περιορισμένα περιθώρια αντίδρασης απέναντι στην πολιτική του νέου Προέδρου τους.

Πηγές:

1. Flegenheimer, M. and Barbaro, M. (2016) Donald Trump is elected president in stunning repudiation of the establishment. Available at: https://www.nytimes.com/2016/11/09/us/politics/hillary-clinton-donald-trump-president.html?_r=0 (Accessed: 14 February 2017).
2. Tharoor, I. (2016) After Clinton, trump’s real enemy is ‘globalism’. Available at: https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/10/28/how-globalism-became-the-boogeyman-of-2016/?utm_term=.f66669c708e8 (Accessed: 14 February 2017).
3. Times, T.N.Y., Haberman, M. and Confessore, N. (2015) Donald Trump on political correctness. Available at: https://www.nytimes.com/live/republican-debate-election-2016-cleveland/trump-on-political-correctness/ (Accessed: 14 February 2017).
4. Liu, L. (2016) Here’s where Hillary Clinton and Donald Trump stand on immigration. Available at: http://www.businessinsider.com/hillary-clinton-and-donald-trump-immigration-2016-11 (Accessed: 14 February 2017).
5. Dominiczak, P. (2017) Donald Trump ‘wants EU to break up in wake of Brexit vote’, outgoing US ambassador in Brussels suggests. Available at: http://www.telegraph.co.uk/news/2017/01/13/donald-trump-wants-eu-break-wake-brexit-vote-outgoing-us-ambassador/ (Accessed: 14 February 2017).
6. On The Issues (2016) Donald Trump on budget & economy. Available at: http://www.ontheissues.org/2016/Donald_Trump_Budget_+_Economy.htm (Accessed: 16 February 2017).
7. On The Issues (2016) Donald Trump on free trade. Available at: http://www.ontheissues.org/2016/Donald_Trump_Free_Trade.htm (Accessed: 14 February 2017).
8. Calamur, K. (2016) Donald Trump’s NATO remarks Stuns U.S. Allies. Available at: https://www.theatlantic.com/news/archive/2016/07/trump-nato/492341/ (Accessed: 16 February 2017).
9. Spiegel (2016) Europe reacts to trump: ‘The world is crumbling in front of our eyes’. Available at: http://www.spiegel.de/international/europe/european-leaders-and-politicians-react-to-trump-victory-a-1120478.html (Accessed: 16 February 2017).
10. Oltermann, P. (2017) ‘Europe’s fate is in our hands’: Angela Merkel’s defiant reply to trump. Available at: https://www.theguardian.com/us-news/2017/jan/16/europes-fate-is-in-our-hands-angela-merkels-defiant-reply-to-trump (Accessed: 14 February 2017).
11. Nienaber, M. (2006) Donald Trump accuses Angela Merkel of making ‘catastrophic mistake’ on refugees. Available at: http://www.independent.co.uk/news/world/americas/donald-trump-times-bild-interviews-angela-merkel-germany-catastophic-mistake-refugees-a7528926.html (Accessed: 14 February 2017).
12. Rubin, J.P. (2017) Why is trump picking on Merkel? Available at: http://www.politico.eu/article/donald-trump-picking-on-angela-merkel/ (Accessed: 16 February 2017).
13. Valori, G.E. (2017) President trump’s economic war against Germany and the euro. Available at: http://moderndiplomacy.eu/index.php?option=com_k2&view=item&id=2226:president-trump-s-economic-war-against-germany-and-the-euro&Itemid=151 (Accessed: 14 February 2017).
14. Σταυροπούλου, Χ. (2017) Διατλαντικές Συμφωνίες: TTIP, CETA, TiSA. Available at: https://powerpolitics.eu/%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B5%CF%82-ttip-ceta-tisa/ (Accessed: 14 February 2017).
15. European Comission (2016) EU negotiating texts in TTIP. Available at: http://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=1230 (Accessed: 16 February 2017).
16. Statistisches Bundesamt (2015) Foreign trade Ranking of Germany’s trading partners in foreign trade. Available at: https://www.destatis.de/EN/FactsFigures/NationalEconomyEnvironment/ForeignTrade/Tables/OrderRankGermanyTradingPartners.pdf?__blob=publicationFile (Accessed: 16 February 2017).
17. Popławski, K. (2015) Germany’s stance on the TTIP background, interests and concerns. Available at: https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/prace_52_ang_niemcy-wobec-ttip_net.pdf (Accessed: 14 February 2017).
18. Capri, A. (2017) How trump’s trade advisers are planning to shake up china. Available at: http://www.forbes.com/sites/alexcapri/2017/01/19/how-trumps-trade-advisers-are-planning-to-shake-up-china/#6d45166f2f3b (Accessed: 14 February 2017).
19. Patton, M. (2016) China’s economy will overtake the U.S. In 2018. Available at: http://www.forbes.com/sites/mikepatton/2016/04/29/global-economic-news-china-will-surpass-the-u-s-in-2018/#35773b5c474b (Accessed: 14 February 2017).
20. Maurice, E. (2016) EU envisages china free-trade pact. Available at: https://euobserver.com/economic/133947 (Accessed: 14 February 2017).
21. García-Herrero, A. and Xu, J. (2015) Trump could give new impetus to EU-China relations. Available at: http://bruegel.org/2016/11/trump-could-give-new-impetus-to-eu-china-relations/ (Accessed: 14 February 2017).
22. Steinbock, D. (2016) How trump will redefine trade with EU and Asia. Available at: https://euobserver.com/opinion/135943 (Accessed: 14 February 2017).
23. Grigas, A., Kasekamp, A., Maslauskaite, K. and Zorgenfreija, L. (2013) THE BALTIC STATES IN THE EU: YESTERDAY, TODAY AND TOMORROW. Available at: http://www.institutdelors.eu/media/balticstateseu-grigaskasekampmaslauskaitezorgenfreija-ne-jdi-july13.pdf?pdf=ok (Accessed: 14 February 2017).
24. Klein, A.M. and Herrmann, G. (2010) Germany’s relations With the Baltic states since reunification. Available at: http://www.kas.de/wf/doc/kas_20710-1522-2-30.pdf?101002074648 (Accessed: 14 February 2017).
25. Bulletin, B. (2016) Germany returns to the Baltic sea – foreign policy research institute. Available at: http://www.fpri.org/article/2016/11/germany-returns-baltic-sea/?utm_source=FPRI+E-Mails&utm_campaign=9f83baf6c2-FPRI+Insights+11052016&utm_medium=email&utm_term=0_e8d0f13be2-9f83baf6c2-157838177 (Accessed: 14 February 2017).
26. Wieslander, A. (2016) NATO, the U . S . And Baltic Sea Security. Available at: http://www.ui.se/eng/upl/files/126872.pdf (Accessed: 14 February 2017).
27. Clough, R. (2017) By ripping NATO, trump makes Europe nervous and arms trade happy. Available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-01-18/by-ripping-nato-trump-makes-europe-nervous-and-arms-trade-happy (Accessed: 14 February 2017).
28. RT (2017) NATO mulls worst-case scenario in case trump pulls US troops out of Europe – report. Available at: https://www.rt.com/news/366668-trump-us-support-nato/ (Accessed: 16 February 2017).
29. Armed Forces (no date) European Defence Information – Germany. Available at: http://www.armedforces.co.uk/Europeandefence/edcountries/countrygermany.htm (Accessed: 16 February 2017).
30. Trading Economics (2017) Economic indicators. Available at: http://www.tradingeconomics.com/germany/indicators (Accessed: 14 February 2017).