Εισαγωγή

Δεν θα ήταν υπερβολικό να ειπωθεί ότι, κάθε μέρα, οι περιπτώσεις προβληματικών καταστάσεων που αφορούν σε επιβάτες αερομεταφορών είναι αναρίθμητες. Καθυστερήσεις ή ακυρώσεις πτήσεων, χαμένες αποσκευές, έως και αεροπορικά ατυχήματα είναι μερικές πτυχές των προβλημάτων με τα οποία καλούνται να έρθουν αντιμέτωποι οι επιβάτες. Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εξερευνήσει τις επιλογές των επιβατών, και τα δικαιώματά τους σε περιπτώσεις όπως οι ανωτέρω.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προβεί σε ένα θεσμικό πλαίσιο για την προστασία των επιβατών αερομεταφορών. Ειδικότερα, το νομικό αυτό πλαίσιο καθορίζεται από:

1. τον Κανονισμό (ΕΚ) υπ’ αριθ. 261/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Φεβρουαρίου 2004 για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης των επιβατών αεροπορικών μεταφορών, και παροχής βοήθειας σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης, ματαίωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης
2. τον Κανονισμό (ΕΚ) υπ’ αριθ. 1008/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 2008, σχετικά με κοινούς κανόνες εκμετάλλευσης των αεροπορικών γραμμών στην Κοινότητα και
3. τον Κανονισμό (ΕΚ) υπ’ αριθ. 889/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Μαΐου 2002, για την τροποποίηση του κανονισμού (EΚ) αριθ. 2027/97 του Συμβουλίου, για την ευθύνη του αερομεταφορέα σε περίπτωση ατυχήματος (Heilbronn, 2016).

Το πεδίο εφαρμογής των ανωτέρω Κανονισμών καλύπτει πτήσεις που είτε εκτελούνται στο εσωτερικό της Ε.Ε., είτε αναχωρούν από την Ε.Ε., ανεξαρτήτως προέλευσης του αερομεταφορέα, είτε έχουν προορισμό την Ε.Ε., αλλά εκτελούνται από αερομεταφορέα χώρας της Ε.Ε..

Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις στις οποίες οι επιβάτες αεροπορικών μεταφορών δικαιούνται αποζημίωση ή παροχή βοήθειας. Συγκεκριμένα:

(α) Άρνηση επιβίβασης παρά τη θέληση των επιβατών.

Καταρχήν, ο αερομεταφορέας οφείλει -εφόσον εκτιμά εύλογα ότι θα προβεί σε άρνηση επιβίβασης- να αναζητήσει επιβάτες διατεθειμένους να παραιτηθούν από τις κρατήσεις τους (εθελοντές), με αντάλλαγμα κάποιο όφελος υπό όρους που θα συμφωνηθούν μεταξύ ενδιαφερόμενου επιβάτη και πραγματικού αερομεταφορέα. Οι εθελοντές νομιμοποιούνται σε παροχή βοήθειας. Ωστόσο, εάν δεν παρουσιασθεί αρκετός αριθμός εθελοντών έτσι ώστε να επιτραπεί στους εναπομένοντες επιβάτες με κρατήσεις να επιβιβασθούν στο αεροσκάφος, τότε ο αερομεταφορέας υποχρεούται να προβεί σε άρνηση επιβίβασης επιβατών παρά τη θέλησή τους. Συνέπεια μίας τέτοιας ενέργειας συνιστά τόσο η παροχή αποζημίωσης, όσο και βοήθειας.

(β) Ματαίωση της πτήσης.

Σε περίπτωση ματαίωσης μίας πτήσης, οι επιβάτες δικαιούνται τόσο βοήθεια από τον αερομεταφορέα, όσο και αποζημίωση. Παρ’όλα αυτά, η αποζημίωση δεν οφείλεται σε περίπτωση που οι επιβάτες (i) έχουν πληροφορηθεί τη ματαίωση δύο εβδομάδες τουλάχιστον πριν από την προγραμματισμένη ώρα αναχώρησης, ή (ii) έχουν πληροφορηθεί τη ματαίωση μία έως δύο εβδομάδες πριν, και τούς προσφέρεται μεταφορά με εναλλακτική πτήση, η οποία τους επιτρέπει να φύγουν όχι περισσότερο από δύο ώρες νωρίτερα από την προγραμματισμένη ώρα αναχώρησης, και να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό λιγότερο από τέσσερις ώρες μετά την προγραμματισμένη ώρα άφιξης, ή (iii) έχουν πληροφορηθεί τη ματαίωση λιγότερο από επτά ημέρες πριν, και τούς προσφέρεται μεταφορά με άλλη πτήση, που τους επιτρέπει να φύγουν όχι περισσότερο από μία ώρα νωρίτερα από την προγραμματισμένη ώρα αναχώρησης, και να φτάσουν στον τελικό τους προορισμό λιγότερο από δύο ώρες μετά την προγραμματισμένη ώρα άφιξης. Σε κάθε περίπτωση, ο αερομεταφορέας δεν υποχρεούται να πληρώσει αποζημίωση εάν μπορεί να αποδείξει ότι η ματαίωση έχει προκληθεί από έκτακτες περιστάσεις, οι οποίες δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν ακόμη και αν είχαν ληφθεί όλα τα εύλογα μέτρα.

(γ) Καθυστέρηση της πτήσης.

Όταν ο αερομεταφορέας εκτιμά εύλογα ότι μία πτήση θα έχει καθυστέρηση σε σχέση με την προγραμματισμένη ώρα αναχώρησής της για τουλάχιστον δύο ώρες, οφείλει να παράσχει στους επιβάτες βοήθεια.

Ανεξαρτήτως των ανωτέρω υποχρεώσεων, υπάρχει γενική υποχρέωση ενημέρωσης των επιβατών για τα δικαιώματά τους, ενώ οποιοσδήποτε περιορισμός ή αποποίηση 4 υποχρεώσεων έναντι των επιβατών -ιδίως με ρήτρα περιορισμού ή παρέκκλισης στη σύμβαση μεταφοράς- απαγορεύεται βάσει του Κανονισμού 261/2004 .

Περιεχόμενο αποζημίωσης.

Η αποζημίωση οφείλει να είναι ύψους 250 ευρώ για όλες τις πτήσεις έως και 1500 χιλιομέτρων, 400 ευρώ για όλες τις ενδοκοινοτικές πτήσεις άνω των 1500 χιλιομέτρων, και όλες τις άλλες πτήσεις μεταξύ 1500 και 3500 χιλιομέτρων, και 600 ευρώ για όλες τις πτήσεις που δεν εμπίπτουν στις προαναφερθείσες κατηγορίες.

Όταν προσφέρεται στους επιβάτες μεταφορά στον τελικό τους προορισμό με άλλη πτήση, ο αερομεταφορέας μπορεί να μειώσει την αποζημίωση κατά 50%. Ωστόσο, η εναλλακτική πτήση δεν πρέπει να υπερβαίνει την προγραμματισμένη ώρα άφιξης της πτήσης για την οποία είχε αρχικά κρατηθεί η θέση κατά δύο ώρες για όλες τις πτήσεις έως 1500 χιλιομέτρων, κατά τρεις ώρες για όλες τις ενδοκοινοτικές πτήσεις άνω των 1500 χιλιομέτρων, και για όλες τις άλλες πτήσεις μεταξύ 1500 και 3500 χιλιομέτρων, ή κατά τέσσερις ώρες για όλες τις υπόλοιπες πτήσεις (Bobek και Prassl, 2016).

Περιεχόμενο βοήθειας.

Όταν γίνεται λόγος για βοήθεια, παρέχεται στον επιβάτη η δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα στην εντός επτά ημερών επιστροφή του πλήρους αντιτίμου του εισιτηρίου του – εφόσον η πτήση δεν εξυπηρετεί πλέον κανένα σκοπό σε σχέση με το αρχικό ταξιδιωτικό του σχέδιο- και στη μεταφορά του με τη συντομότερη δυνατή πτήση στον τελικό του προορισμό, ή στη μεταφορά του στον τελικό του προορισμό άλλη ημέρα που τον εξυπηρετεί, εφόσον υπάρχει διαθεσιμότητα θέσεων.

Ενδέχεται η παροχή βοήθειας να έχει και τη μορφή δωρεάν προσφοράς στους επιβάτες γευμάτων και αναψυκτικών ανάλογα του χρόνου αναμονής τους, διανυκτέρευσης σε ξενοδοχείο -όταν αποβαίνει αναγκαία η παραμονή τους επί μία ή περισσοτέρων νυκτών, ή επί διαστήματος επιπλέον εκείνου που σχεδίαζε ο επιβάτης-, καθώς και μεταφοράς μεταξύ αερολιμένα και καταλύματος.

Ευθύνη των αερομεταφορέων έναντι των επιβατών και των αποσκευών τους.

Θανάτωση ή τραυματισμός επιβάτη.

Δεν υπάρχουν οικονομικά όρια αποζημίωσης για τραυματισμό ή θάνατο επιβατών. Για βλάβες έως 100.000 Ε.Τ.Δ. (Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα), ο αερομεταφορέας δεν μπορεί να αμφισβητήσει απαιτήσεις για αποζημίωση. Άνω του ποσού αυτού, υπάρχει η δυνατότητα αντίκρουσης απαίτησης, εφόσον αποδείξει ότι η βλάβη δεν οφείλεται σε αμέλειά του ή σε υπαιτιότητά του.

Επιπλέον, ο αερομεταφορέας οφείλει να καταβάλει προκαταβολή για την κάλυψη των άμεσων οικονομικών αναγκών εντός 15 ημερών από τον προσδιορισμό της ταυτότητας του δικαιούχου αποζημίωσης. Σε περίπτωση θανάτου, η εν λόγω προκαταβολή δεν είναι κατώτερη των 16.000 Ε.Τ.Δ..

Καθυστέρηση επιβατών ή αποσκευών.

Σε περίπτωση καθυστέρησης επιβατών ή αποσκευών αυτών, ο αερομεταφορέας ευθύνεται για τις ζημίες, εκτός εάν έλαβε όλα τα εύλογα μέτρα για να αποφευχθεί η καθυστέρηση, ή εκτός εάν ήταν αδύνατον να λάβει τα μέτρα αυτά.

Καταστροφή, απώλεια ή φθορά αποσκευών.

Ο αερομεταφορέας είναι υπεύθυνος, ακόμη και εάν η ζημία δεν οφείλεται σε δική του υπαιτιότητα, εφόσον οι αποσκευές έχουν παραδοθεί κατά τον έλεγχο των εισιτηρίων, εκτός εάν η αποσκευή έφερε ελάττωμα. Σε περίπτωση που οι αποσκευές δεν έχουν παραδοθεί κατά τον έλεγχο των εισιτηρίων, ο αερομεταφορέας είναι υπεύθυνος μόνον εφόσον η ζημία οφείλεται σε υπαιτιότητά του (Dal Pozzo, 2014).

Συμπεράσματα

Εν κατακλείδι, εξάγεται με ασφάλεια το συμπέρασμα ότι το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. παρέχει ικανοποιητική προστασία στα δικαιώματα των επιβατών αερομεταφορών. Η ανασφάλεια γύρω από το ζήτημα μπορεί εύκολα να αρθεί μέσω της ενημέρωσης. Οι αεροπορικές μεταφορές εξυπηρετούν αμέτρητους επιβάτες καθημερινώς, οι οποίοι δύνανται να προστατέψουν τα δικαιώματά τους ενώπιον οποιουδήποτε προβλήματος ανακύψει.

Πηγές:

1. Bokek, M. and Prassl, J. (2016). Air Passenger Rights: Ten Years On. Εκδόσεις Hart, pp. 75-87
2. Dal Pozzo, F.R. (2014). EU Legal Framework for Safeguarding Air Passenger Rights. Εκδόσεις Springer, pp. 140-160.
3. Giemulla, E.M. and Weber, L. (2011). International and EU Aviation Law: Selected Issues. Εκδόσεις Kluwer, pp. 161-170.