Προς έκπληξη μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης, η Σουηδία βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο της προσοχής, όμως, όχι λόγω των φιλελεύθερων κοινωνικών μεταρρυθμίσεων της ή της προοδευτικής δομής του εκπαιδευτικού της συστήματος. Η χώρα, μετά τις βουλευτικές εκλογές που έλαβαν χώρα στις 9 Σεπτεμβρίου 2018, συγκαταλέγεται πλέον στην ολοένα και αυξανόμενη μερίδα κρατών του ευρωπαϊκού χώρου, στα οποία παρατηρείται ραγδαία ανάπτυξη ακροδεξιών κινημάτων ή -και σε μερικές περιπτώσεις- άνοδος αυτών στην εξουσία.

Το μέχρι πρότινος κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (S; Socialdemokraterna), με αρχηγό τον πρωθυπουργό της χώρας από το 2014,  Stefan Löfven, παρέμεινε το μεγαλύτερο κόμμα της Σουηδικής συνέλευσης, Riksdag, με 101 από τις συνολικά 349 έδρες στην κατοχή του. Με 70 έδρες, στη δεύτερη θέση βρέθηκε το Μετριοπαθές Κόμμα (M; Moderaterna), το οποίο είναι το μεγαλύτερο της λεγόμενης Συμμαχίας (Alliansen), μιας πολιτικής σύμπραξης με άλλα τρία -επίσης κεντροδεξιά- κόμματα, που ασκούσαν χρέη αντιπολίτευσης κατά την παρελθούσα τετραετία. Την ανατροπή στο πολιτικό σκηνικό πραγματοποιεί το κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών του Jimmie Akesson (SD; Sverigedemokraterna), το οποίο σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση όσον αφορά στην κοινοβουλευτική ισχύ του από την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο, συγκεντρώνοντας 62 έδρες επί του συνόλου, δηλαδή το 17,6 % (Express UK, 2018). Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η ισορροπία στην οποία φαίνεται να υπόκεινται οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις της κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς, με 40,2 % και 40,6% των συνολικών ψήφων αντίστοιχα (The Guardian, 2018).

Η αλλαγή αυτή στη Σουηδική πολιτική πραγματικότητα, η οποία μέχρι σήμερα αποτελούσε υπόδειγμα εφαρμοσμένου, λειτουργικού πλουραλισμού και σταθερότητας, συνιστά -από μόνη της- μια αρκετά ανησυχητική ένδειξη για το μέλλον της χώρας. Όμως η αγωνία επιτείνεται τόσο για το εσωτερικό όσο και για τους Ευρωπαίους πολιτικούς, καθώς αποτελεί προϊόν μιας σκληρής προεκλογικής αναμέτρησης. Οι Δημοκράτες, με ρητορική εφάμιλλη του λαϊκισμού, κατάφεραν να πραγματοποιήσουν μια σταθερή αύξηση στη δημοτικότητά τους με αποκορύφωμα τους τελευταίους μήνες, προκαλώντας έντονα κοινωνικά προβλήματα και λειτουργώντας διχαστικά για την κοινωνία της χώρας. Ταυτόχρονα, με τις δυσοίωνες στατιστικές σχετικά με τη μετανάστευση κατάφεραν πολύ εύκολα να εκμεταλλευτούν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα αγανάκτησης και φανατισμού και να αναμείξουν με επιτυχία τη ρητορική μίσους στον ιδεολογικό τους πυρήνα με εύλογες ενστάσεις, οι οποίες κέρδισαν μεγάλο μέρος κεντρώων ψηφοφόρων (Politico,2018).

Ποιες οι βασικές θέσεις της Σουηδικής ακροδεξιάς;

Το προφίλ του Δημοκρατικού Σουηδικού Κόμματος δεν αποκλίνει σε μεγάλο βαθμό από τα όμορά του, τα οποία έχουν κατακλύσει τα Ευρωπαϊκά Κοινοβούλια με εθνικιστικές ιδεολογίες και  ρητορικές μίσους. Η ίδρυσή του χρονολογείται το 1988, με στόχο τη διαφύλαξη των Σουηδικών αξιών και τον περιορισμό της μετανάστευσης, ενώ είναι γνωστές και οι νεοναζιστικές του ρίζες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, χρειάστηκε να πραγματοποιηθεί μια αλλαγή στην τακτική του, ώστε να προσεγγίσει περισσότερο τις μάζες (BBC,2018). Ο Jimmie Akesson,  μακροβιότερος ηγέτης της παράταξης, εμπότισε την προεκλογική του εκστρατεία με υποσχέσεις οι οποίες είχαν ως βάση την επίλυση του μεταναστευτικού προβλήματος, τη διαφύλαξη της υψηλής ποιότητας ζωής των κατοίκων της χώρας και -φυσικά- έντονο αντιευρωπαϊκό χαρακτήρα. Σύμφωνα  με δηλώσεις, οι Δημοκράτες καταφεύγουν σε τελεσίδικο προς τις Βρυξέλλες για άμεση αναδιάρθρωση, υπό την απειλή ενός «Swexit» (Express UK, 2018).

Συγκεκριμένα, το προσφυγικό κύμα που έχει συγκλονίσει την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια και έχει γονατίσει πολλές Ευρωπαϊκές κοινωνίες, μεταφράζεται για τη Σουηδία ως πρόκληση για την διατήρηση της κοινωνικής ευημερίας. Έτσι, η βασικότερη επικοινωνιακή στρατηγική του κόμματος αποτελεί η δημιουργία στους κατοίκους της χώρας μιας αίσθησης ασφάλειας απέναντι στις αλλαγές και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Θεμέλιος λίθος κάθε δήλωσης του αρχηγού Akesson αποτελεί η απόλυτη απόδοση «προτεραιότητας στην ευημερία των Σουηδών» (Politico, 2018). Μάλιστα, σύμφωνα με την «αλάνθαστη» συνταγή, στο ενεργητικό του κόμματος συμπεριλαμβάνονται η συμμετοχή μοτοσικλετιστών, οι οποίοι προκάλεσαν βίαια επεισόδια, στην προεκλογική εκδήλωση στην πόλη Eskilstuna.

Ο Jimmie Akesson κατηγόρησε ακόμη όλα τα κεντρώα κόμματα για ανοχή απέναντι στη μετανάστευση εις βάρος της κοινωνίας της χώρας και ιδιαίτερα των Μουσουλμάνων οι οποίοι «δε σέβονται τις Σουηδικές αξίες» (BBC,2018). Στην οπτικοποίηση των παραπάνω απόψεων συντελεί και η σημαία του κόμματος, με λουλούδια στον χρωματισμό της Σουηδικής σημαίας να βρίσκονται σε πλήρη άνθηση, συμβολίζοντας την αξίωση του κόμματος για μια εύρωστη οικονομία και μια ομοιογενή κοινωνία (The Guardian, 2018). Ο  Stefan Löfven αποκάλεσε το κόμμα νεοναζιστικό και τόνισε πως «θα υπάρξει μηδενική ανοχή απέναντι στο ρατσισμό».

Ζητήματα-Κλειδιά της αναμέτρησης

Η αναμέτρηση υπήρξε, ανεξάρτητα από την ακροδεξιά χροιά που προσέδωσαν σε αυτή οι Δημοκράτες, εξαιρετικά σκληρή και έθιξε ζωτικά ζητήματα τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής, στα οποία δεν βρέθηκε κοινός τόπος μεταξύ των υποψηφίων. Ανάμεσα σε αυτά, βρίσκεται η συζήτηση περί ένταξης στο ΝΑΤΟ, υπό το φως των διλημμάτων ασφαλείας με τα οποία είναι αντιμέτωπη η Σουηδία από την επέμβαση της Ρωσίας στην Κριμαία, το 2014 (Politico, 2018). Παραδόξως, η σθεναρή αντίσταση κατά της Συμμαχίας γίνεται από Löfven και Akesson, οι οποίοι βρίσκονται απέναντι στη Συμμαχία.

Έντονες διαμάχες μεταξύ κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς εντοπίζονται στην κλιματική αλλαγή, ιδιαίτερα μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού, κάτι το οποίο ενίσχυσε την κεντροαριστερή συγκυβέρνηση, μέτοχος της οποίας είναι και το πράσινο κόμμα. Ωστόσο, στον βαρυσήμαντο τομέα της εκπαίδευσης οι πράσινοι έγιναν αφορμή για το ξέσπασμα μιας θυελλώδους δiαφωνίας με τους Χριστιανούς Δημοκράτες, λόγω της πρότασής τους για ισότητα στο φύλο στα παιδιά μεταξύ 1 και 5 ετών στην προσχολική εκπαίδευση, με την κατάργηση του θηλυκού ή αρσενικού (han και hon) και την υιοθέτηση του ουδέτερου άρθρου (hen)  για την αναφορά στον εαυτό τους (Politico, 2018).

Ένα ακόμη πολύ λεπτό ζήτημα, το οποίο πρωταγωνιστούσε στις προεκλογικές δηλώσεις των κομμάτων, είναι η εφαρμογή και προστασία των παιδικών δικαιωμάτων όσον αφορά στους πρόσφυγες, οι οποίοι κατέφυγαν στη χώρα. Η συνθετότητά του εντοπίζεται στην αδυναμία της νομοθεσίας στην «γκρίζα ζώνη» των εν λόγω πληθυσμών, αλλά και τη δυσκολία που αυτή εγείρει για την ενσωμάτωσή τους στη Σουηδική κοινωνία. Σύμφωνα με τη Σουηδική Υπηρεσία Μετανάστευσης, το 2016, 132 ανήλικα κορίτσια αιτούμενα άσυλο ήταν ήδη σε γάμο με πολύ μεγαλύτερους άνδρες. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Jimmie Akesson « Είναι ειλικρινά άρρωστο να μην μπορούμε να πούμε απλώς όχι σε κάτι τόσο περίεργο όσο το δικαίωμα μεγάλων ανδρών να παντρεύονται μικρά κορίτσια» (Politico,2018). Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η τοποθέτηση αυτή είχε σημαντική απήχηση και έδωσε την ευκαιρία στους Δημοκράτες να αποκτήσουν μεγαλύτερο, ευρύτερο κοινό , καθώς και την ευκαιρία να το κερδίσουν στη συνέχεια.

Ακόμα μια πτυχή του μεταναστευτικού αποτελεί η ασφάλεια, την οποία επικαλούνταν οι Δημοκράτες σε πληθώρα προεκλογικών υποσχέσεων, καθώς η αύξηση που σημειώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια στην εγκληματικότητα συνδέεται με την αποτυχία ομαλής ένταξης των προσφύγων στη Σουηδική κοινωνία. Βέβαια, οι απόψεις διίστανται, με τις αρχές να κάνουν λόγο για διόγκωση του φαινομένου και επικοινωνιακές σκοπιμότητες που σκορπίζουν φόβο (Politico,2018).

Πρόκληση ο σχηματισμός κυβέρνησης

Συν τοις άλλοις, η ένταση δεν έχει τελειώσει , αλλά φαίνεται πως η εκλογική αναμέτρηση αποτελούσε μόνο την αρχή της. Τα εκλεγέντα κόμματα καλούνται άμεσα να σχηματίσουν κυβέρνηση και να αποκαταστήσουν τις αναταραχές, όμως οι αριθμοί δεν είναι ευνοϊκοί για τον πρωθυπουργό Löfven , ο οποίος το 2014 κατέφυγε σε συγκυβέρνηση με το Αριστερό Κόμμα. Ο ίδιος καλεί όλες τις παρατάξεις σε εξεύρεση μιας χρυσής τομής, που θα βοηθήσει στην εξομάλυνση της κατάστασης και την κοινοβουλευτική αποδυνάμωση της ακροδεξιάς. Ενώ όλες οι παρατάξεις έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο διαλόγου με τους Δημοκράτες, παρά την προθυμία του ίδιου του Akesson,  η μεταξύ τους συνεργασία αποτελεί ένα αρκετά περίπλοκο εγχείρημα, με τον αρχηγό των μετριοπαθών, Ulf Kristersson, να ζητά την παραίτηση του Löfven (Express UK,2018). Ο τελευταίος αρνείται τους ισχυρισμούς του πολιτικού του αντιπάλου περί κορεσμού της κεντροαριστερής συγκυβέρνησης και υποστηρίζει πως τη δεδομένη στιγμή είναι η επιτακτική η συνεργασία, καθώς «οι Δημοκράτες δεν έχουν τίποτα  να προσφέρουν στη χώρα, εκτός από διχασμό και μίσος».

Από την άλλη πλευρά, ο Akesson κάνει λόγο για μια σαφή εκλογική νίκη για το κόμμα του, δεδομένης της διόλου ευκαταφρόνητης αύξησης των εδρών του στο Κοινοβούλιο και τονίζει στους υποστηρικτές του ότι αυτό είναι κάτι που «κανείς δεν μπορεί να στερήσει από εμάς». Ανάμεσα στους ξέφρενους πανηγυρισμούς που ακολούθησαν τα εκλογικά αποτελέσματα, δήλωσε πως το κόμμα του πρόκειται να έχει «τεράστια επιρροή στα Σουηδικά τεκταινόμενα κατά τις επόμενες εβδομάδες, μήνες, αλλά και χρόνια» (Express UK, 2018).

Πολιτικοί αναλυτές επικαλούνται την κουλτούρα ανεκτικότητας της Σουηδίας ως μια παράδοξη, αλλά κομβική αιτία, η οποία έδωσε τον απαραίτητο ζωτικό χώρο στους Σουηδούς Δημοκράτες (Politico, 2018).  Στο εσωτερικό, πολιτικές δυνάμεις, αλλά και πολίτες αντιμετωπίζουν μια σύγχυση καθώς παλεύουν για σταθεροποίηση το συντομότερο δυνατόν. Το μόνο που απομένει είναι οι προγραμματισμένες συζητήσεις να αναδείξουν την -αδιαμφισβήτητα ταραχώδη-  πορεία πλεύσης.

Πηγές:

1. BBC. (2018). Sweden Democrats tap into immigration fears as vote looms. https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-29202793
2. Kindrer, A. (2018). Sweden election to spell nightmare for EU as anti-Brussels party set to be kingmaker. https://www.express.co.uk/news/world/1009091/sweden-election-latest-polls-sweden-democrats-jimmie-akesson
3. Whitfield, K. (2018). Sweden election results: Who won the Swedish election? How did the Sweden Democrats do? https://www.express.co.uk/news/world/1015324/sweden-election-results-who-won-swedish-election-sweden-democrats
4. Politico. (2018). Sweden’s election: The essential guide. https://www.politico.eu/article/sweden-election-2018-the-essential-guide/
5. Duxbury, C. (2018). Fear and loathing on the Swedish campaign trail. https://www.politico.eu/article/sweden-election-2018-fear-and-loathing-campaign-trail/
6. Corazza, A. (2018). Sweden’s crossroads moment. https://www.politico.eu/article/sweden-crossroads-moment/
7. Sanandaji, T. (2018). The cost of Sweden’s silent consensus culture. https://www.politico.eu/article/the-cost-of-swedens-silent-consensus-culture/
8. Lyons, K. and Greenfield, P. (2018). Swedish election: deadlock as far right makes gains – as it happened. https://www.theguardian.com/world/live/2018/sep/09/sweden-election-live