Στις 19 Σεπτεμβρίου 2018 η διεθνής κοινότητα, έχοντας το βλέμμα στραμμένο στην Πιονγιάνγκ, έγινε μάρτυρας μιας ιστορικής -κατά τα φαινόμενα- συμφωνίας. Οι ηγέτες της Βόρειας και Νότιας Κορέας, Kim Jong-un και Moon Jae-in, συναντήθηκαν στην πρωτεύουσα της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Κορέας, υπογράφοντας τη συμφωνία που, όπως υποστηρίζουν οι δύο πλευρές, θα δώσει τέλος στις εχθροπραξίες και θα αποκλιμακώσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών. Ορόσημο της ιστορικής συμφωνίας αποτέλεσε, δίχως αμφιβολία, η δήλωση του Βορειοκορεάτη ηγέτη περί αποπυρηνικοποίησης της χερσονήσου – κίνηση η οποία χαιρετήθηκε με ενθουσιασμό και αμφιβολία, κατά πολλούς, από το παγκόσμιο προσκήνιο. Τα σενάρια για την έκβαση της συμφωνίας είναι πολλά, με την Ουάσινγκτον να μη μένει αμέτοχη στις συζητήσεις. Πρώτα, όμως, τι συμφωνήθηκε μεταξύ των δύο ηγετών, και τι προβλέπει η Κοινή Δήλωση της Πιονγιάνγκ;

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΟΡΥΦΗΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΗ ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΙΟΝΓΙΑΝΓΚ

Αναμφίβολα, τους τελευταίους μήνες, οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών της κορεάτικης χερσονήσου βρίσκονται στον πυρήνα του διεθνούς ενδιαφέροντος, καθώς πολλοί αναλυτές χαρακτηρίζουν το 2018 ως έτος καμπής στην εχθρική -κατά το παρελθόν- ιστορική πορεία των χωρών. Εν τάχει, αξίζει να σημειωθεί πως η Κορέα χωρίστηκε σε δύο μέρη ύστερα από την ήττα της ιαπωνικής αυτοκρατορίας στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ να κατευθύνουν τα νήματα βορρά και νότου, αντίστοιχα. Ύστερα, η σύμβαση που υπεγράφη μεταξύ βορρά και νότου το 1953, επιδιώκοντας να τερματίσει τον τριετή πόλεμο που είχε ξεσπάσει μεταξύ των δύο κρατών, ήταν σύμβαση ανακωχής και, σε καμία περίπτωση, δεν γινόταν αναφορά στην έναρξη ειρηνευτικών διαδικασιών (Al Jazeera, 2017). Έκτοτε, και μέχρι πρόσφατα, οι σχέσεις μεταξύ της Πιονγιάνγκ και της Σεούλ βρίσκονταν σε τεντωμένο σκοινί, ενώ οι όποιες απόπειρες αποκλιμάκωσης της έντασης έχουν αποβεί άκαρπες.

Εντούτοις, η 27η Απριλίου 2018 αποτέλεσε το εφαλτήριο έναυσμα για μια σειρά από συνόδους κορυφής και διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο κρατών. Επιστέγασμα της μακράς αυτής πορείας αποτέλεσε, αναμφίβολα, η τρίτη συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών -αυτή του Σεπτεμβρίου- και η συνακόλουθη σύναψη της Κοινής Δήλωσης της Πιονγιάνγκ (Pyongyang Joint Declaration).

Ύστερα από ένα διήμερο διαβουλεύσεων, την Τετάρτη 19 Σεπτεμβρίου οι δύο ηγέτες προέβησαν σε κοινή δήλωση, παρουσία 150.000 Βορειοκορεατών, υπογραμμίζοντας την επισφράγιση μιας νέας περιόδου ειρήνης για τα δύο κράτη (Al Jazeera, 2018). Μάλιστα, ο Πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Moon Jae-in, σημείωσε την από κοινού επιθυμία των δύο ηγετών να καταστεί η κορεάτικη χερσόνησος «περιοχή ειρήνης χωρίς πυρηνικά όπλα και πυρηνικές απειλές», ενώ ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας, Kim Jong-un, υπογράμμισε πως «Έχουμε εγκρίνει μια στρατιωτική συμφωνία για τον τερματισμό των ιστορικών τραγικών αντιπαραθέσεων και της εχθρότητας που κράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες (…) Συμφωνούμε να καταβάλουμε δραστήριες προσπάθειες για να καταστήσουμε την κορεατική χερσόνησο γη ειρήνης.» (Al Jazeera, 2018).

Επί της ουσίας, τα ζητήματα που τέθηκαν επί τάπητος κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων, και για τα οποία επετεύχθη συμφωνία, αφορούν κατά κύριο λόγο τη δέσμευση παύσεως των όποιων εχθρικών ενεργειών μεταξύ των δύο κρατών. Πιο συγκεκριμένα, συμφωνήθηκε η απόσυρση έντεκα θέσεων φρουράς από την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη μέχρι το τέλος του 2018, η συγκρότηση κοινής στρατιωτικής επιτροπής (The Guardian, 2018), καθώς και η παύση όλων των στρατιωτικών ασκήσεων κατά μήκος της Στρατιωτικής Οριοθετημένης Γραμμής που χωρίζει τα δύο κράτη (CNN, 2018). Παράλληλα, οι δύο ηγέτες εξέφρασαν την πρόθεσή τους να δημιουργήσουν οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις μεταξύ των δύο χωρών, ενώ συζητήθηκε και το ενδεχόμενο υποβολής από κοινού προσφοράς για ενδεχόμενη φιλοξενία των θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2032 (CNN, 2018). Επιπλέον, μέσα στα πλαίσια της δια-κορεατικής αυτής συνεργασίας, ο Kim Jong-un εξεδήλωσε την επιθυμία του να επισκεφτεί στο άμεσο μέλλον την πρωτεύουσα της Νότιας Κορέας, Σεούλ (The Guardian, 2018).

Σταθμός στις δηλώσεις των δύο ηγετών αποτέλεσε η αναφορά στην πρόθεση του Βορειοκορεάτη ηγέτη να τερματίσει τη λειτουργία, υπό την παρουσία εμπειρογνωμόνων, των κύριων εγκαταστάσεων βαλλιστικών πυραύλων της χώρας, οι οποίοι σχεδιάστηκαν με απώτερο σκοπό να φτάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Al Jazeera, 2018). Απαραίτητο, ωστόσο, βήμα θεωρείται η παροχή εγγυήσεων, από πλευράς των ΗΠΑ, λήψης αμοιβαίων όρων (CNN, 2018). Τι σημαίνει, όμως, αυτό και ποια ήταν η αντίδραση του Donald Trump, καθώς και της επιστημονικής κοινότητας εν γένει;

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΠΑ

Τρεις μήνες ύστερα από τη συνάντηση του Βορειοκορεάτη ηγέτη, Kim Jong-un, και του Αμερικανού Προέδρου, Donald Trump, στη Σιγκαπούρη, οι συζητήσεις και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο ηγετών έχουν βυθιστεί σε τέλμα. Κατά συνέπεια, φαίνεται κατανοητή η αντίδραση του Donald Trump, ο οποίος -μέσα από τον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter- χαιρέτησε τη δήλωση με ενθουσιασμό. Πιο συγκεκριμένα, χαρακτήρισε τη συνάντηση των ηγετών της κορεατικής χερσονήσου ως «Πολύ συναρπαστική!», καθότι αυτή παρουσιάζεται πλέον ως η αφορμή να ανοίξουν πάλι οι δίοδοι επικοινωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Βόρειας Κορέας. Παράλληλα, δεν δίστασε να επαινέσει την πολιτική της κυβέρνησής του, δηλώνοντας «Πριν γίνω πρόεδρος, φαινόταν πως θα πάμε στον πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα, και τώρα έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο (…)» (The Guardian, 2018).

Σε γενικότερα πλαίσια, η απουσία ατζέντας και συγκεκριμένων πολιτικών για την επίτευξη της αποπυρηνικοποίησης έχουν ωθήσει πολλούς μελετητές σε μια πιο σκεπτικιστική στάση, ενώ οι αμφιβολίες περί διπλωματικού ελιγμού από πλευράς του Βορειοκορεάτη ηγέτη αποτελούν γεγονός. Όπως πολύ χαρακτηριστικά σημειώνει ο Michael Fuchs, αναλυτής στο Center for American Progress, «Αυτό που οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να αναζητήσουν τώρα είναι αυθεντικά βήματα από τους Βορειοκορεάτες, που δείχνουν ότι είναι πρόθυμοι να προωθήσουν τη διαδικασία.», ενώ δεν δίστασε να επισημάνει πως «Το μεγαλύτερο εκκρεμές ερώτημα παραμένει – τι τιμή επιθυμούν οι Βορειοκορεάτες να αποσπάσουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες;» (CNN, 2018).

Αμφιβολία εξέφρασε και ο Nam Sung-wook, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κορέας, ο οποίος δήλωσε πως «Αν κοιτάξουμε την πρόοδο όσον αφορά στην ταχύτητα, η αποπυρηνικοποίηση πηγαίνει με λιγότερο από 30 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ οι δια-κορεατικές σχέσεις υπερβαίνουν τα 100 χιλιόμετρα την ώρα. (…) Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά στα σημερινά αποθέματα πυραυλικών και πυρηνικών κεφαλών της Βόρειας Κορέας στη δήλωση. Δεν υπάρχει κανένα σημάδι πως η Βόρεια Κορέα θα αλλάξει θεμελιωδώς τη θέση της ή θα δώσει τίποτα· ήταν, κυρίως, απλές και ασαφείς δηλώσεις.» (The Guardian, 2018). Στο ίδιος μήκος κύματος κινείται και ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής, Lindsey Graham, ο οποίος εκτιμά ότι -παρά το γεγονός πως η Βόρεια Κορέα έχει σταματήσει τις δοκιμές πυραύλων- δεν υπάρχει καμία πρόθεση και κίνηση προς την επιθυμητή εκ των ΗΠΑ αποπυρηνικοποίηση (Al Jazeera, 2018).

Το πέπλο ασάφειας που χαρακτηρίζει τις -παγωμένες, κατά τα άλλα- διαπραγματεύσεις, έχει οδηγήσει, αν μη τι άλλο, πολλούς στοχαστές -όπως τον καθηγητή πολιτικών επιστημών, Vipin Narang- στην υποψία πως ο Kim Jong-un με αυτή τη δήλωση επιθυμεί απλώς να «κατευνάσει» τον Trump ή, ακόμη και, να γίνει αρεστός στην παγκόσμια κοινότητα (The New York Times, 2018). Άλλωστε, πολλοί είναι εκείνοι που φοβούνται πως εάν, σε τελική ανάλυση, η Βόρεια Κορέα ενδώσει στην απαίτηση των ΗΠΑ περί πλήρους αποκάλυψης των πυρηνικών και πυραυλικών εγκαταστάσεων και βάλει «λουκέτο» στο Yongbyon, τον σκελετό της βορειοκορεάτικης πυρηνικής έρευνας, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί την απουσία ύπαρξης άλλων, μυστικών πυρηνικών εγκαταστάσεων που θα συνεχίσουν να λειτουργούν (Reuters, 2018).

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Συμπερασματικά, η τρίτη σύνοδος κορυφής και η συνακόλουθη ιστορική συμφωνία μεταξύ των ηγετών της Βόρειας και Νότιας Κορέας φαίνεται να ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για το μέλλον της κορεατικής χερσονήσου, το οποίο, υπό την προϋπόθεση τήρησης των επιμέρους παραμέτρων, προβλέπεται λαμπρό, εν συγκρίσει με τις παλαιότερες δεκαετίες. Στον αντίποδα, η δήλωση περί αποπυρηνικοποίησης της χερσονήσου και οι πραγματικές προθέσεις του Βορειοκορεάτη ηγέτη έχουν διχάσει την επιστημονική κοινότητα, η οποία περιμένει εναγωνίως την προγραμματισμένη επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Mike Pompeo, στη Βόρεια Κορέα (CNN Greece, 2018).

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα των εκατέρωθεν παραχωρήσεων και των επιμέρους αξιώσεων μεταξύ ΗΠΑ και Βόρειας Κορέας παραμένουν στο τραπέζι. Πρόκειται, άραγε, για πραγματική μεταστροφή του Kim Jong-un, ή για θεατρινισμούς στα πλαίσια ενός ευρύτερου και καλά οργανωμένου διπλωματικού παιχνιδιού; Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, είναι σημαντικό να ελαχιστοποιηθούν οι όποιες εντάσεις και να διατηρηθεί ο -ψυχρός, έστω- γύρος των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών. Θα επιτευχθεί, άραγε, η δημοσιοποίηση ενός ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος περί πλήρους αποπυρηνικοποίησης; Μένει να το δούμε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Al Jazeera. (2017). Two Koreas: History at a glance. https://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2017/04/infographic-history-koreas-170425090508219.html
• Al Jazeera. (2018). North Korea’s Kim agrees to ‘dismantle’ key missile test sites   https://www.aljazeera.com/news/2018/09/north-korea-kim-agrees-dismantle-key-missile-test-sites-180919045606155.html
• Al Jazeera. (2018). How Moon saved Trump’s negotiations with Kim  https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/moon-saved-trump-negotiations-kim-180927094442309.html
• CNN. (2018). North and South Korea commit to ‘era of no war’  https://edition.cnn.com/2018/09/18/asia/north-korea-south-korea-summit-intl/index.html
• CNN Greece. (2018). Στην Πιονγκγιάνγκ ο Μάικ Πομπέο τον επόμενο μήνα  https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/148465/stin-piongkgiangk-o-maik-pompeo-ton-epomeno-mina
• Reuters. (2018). U.S. ready to resume North Korea talks, seeks denuclearization by 2021  https://www.reuters.com/article/us-northkorea-southkorea-summit/u-s-ready-to-resume-north-korea-talks-seeks-denuclearization-by-2021-idUSKCN1LY30R?feedType=RSS&feedName=worldNews
• The Guardian. (2018). North Korea still taking baby steps with Kim’s missile site offer   https://www.theguardian.com/world/2018/sep/19/north-korea-offer-to-close-missile-sites-only-small-step
• The Guardian. (2018). US wants to restart nuclear talks with Pyongyang after North-South summit  https://www.theguardian.com/world/2018/sep/19/us-north-korea-nuclear-talks-restart-reciprocal-action
• The Guardian. (2018). North Korea agrees to shut down missile test sites as leaders hail ‘leap forward. https://www.theguardian.com/world/2018/sep/19/north-korea-shut-missile-test-summit-kim-jong-un-moon
• The New York Times. (2018). North Korea’s New Nuclear Promises Fall Short of U.S. Demands  https://www.nytimes.com/2018/09/19/world/asia/north-south-korea-nuclear-weapons.html