Η ανάληψη της προεδρίας από τον Donald Trump προκάλεσε μεταβολές στη διεθνή πολιτική σκηνή που γνωρίζαμε μέχρι τότε. Ο Αμερικανός Πρόεδρος, με τις επιλογές του στην εξωτερική πολιτική, προκαλεί ανησυχία για το μέλλον της παγκόσμιας, αλλά και της ίδιας της αμερικανικής οικονομίας. Ο «εμπορικός πόλεμος» λοιπόν είναι παρεπόμενο του προστατευτισμού – πολιτικής που αναφέρεται σε πράξεις μιας κυβέρνησης να εμποδίσει το διεθνές εμπόριο με σκοπό να προστατέψει την εγχώρια οικονομία από τον διεθνή ανταγωνισμό. Ένας εμπορικός πόλεμος είθισται να ξεκινά από μια χώρα Α, η οποία πιστεύει πως οι εμπορικές πρακτικές μιας χώρας Β είναι άδικες, με αποτέλεσμα να θέτει δασμούς στις εισαγωγές της άλλης ως αντίποινα. Η ταχεία διάδοση της παγκοσμιοποίησης όμως συνεπάγεται την πιθανότητα να εμπλακούν και άλλες χώρες και, περαιτέρω, να επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία εν συνόλω.

Χρονικό πολέμου

Ως εφαλτήριο του εν λόγω εμπορικού πολέμου μπορεί να οριστεί η απόφαση του Donald Trump για την επιβολή καθεστώτος δασμών στις χώρες που παράγουν και εξάγουν χάλυβα και αλουμίνιο στις Η.Π.Α., δηλαδή την Κίνα, το Μεξικό, τον Καναδά και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Ημερομηνία έναρξης ισχύος των εν λόγω δασμών ορίστηκε η 23^η Μαρτίου 2018. Η απόφαση αυτή δεν φάνηκε να αφήνει ευχαριστημένα τα προαναφερθέντα μέρη, καθώς έτσι θα πλήττονταν οι οικονομίες τους, εμποδίζοντας την άσκηση ελευθέρου εμπορίου.

Οι Η.Π.Α. ανέστειλαν την έναρξη ισχύος των εν λόγω δασμών μέχρι την 1^η Μαΐου, προκειμένου να βρεθεί κοινό έδαφος αναφορικά με τον τομέα αυτόν. Εντούτοις, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, δήλωσε πως αρνείται κάθε διαπραγμάτευση υπό καθεστώς απειλής, και πως θα υπάρξουν αντίποινα αν δεν λυθεί αυτό το ζήτημα της επιβολής δασμών. Παρά το «Σχέδιο Ειρηνευτικής Πρότασης» που πρότειναν οι Ευρωπαίοι (που παρομοιάζεται με τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Συναλλαγών και Επενδύσεων Transatlantic Trade and Investment Partnership-TTIP) και επικεντρώνεται σε μια σειρά βιομηχανικών και αγροτικών προϊόντων, οι Η.Π.Α. οδήγησαν σε αδιέξοδο τη διαπραγμάτευση.

Νέα παράταση εξαίρεσης από το δασμολογικό καθεστώς δόθηκε, ωστόσο, ως προς την Ε.Ε. έως την 1^η Ιουνίου – την ίδια περίοδο εξαιρέθηκαν προσωρινώς ο Καναδάς και το Μεξικό καθώς, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Αμερικανού Προέδρου, αυτές είχαν δίκαιες εμπορικές πρακτικές. Συμφωνία, τελικά, δεν επετεύχθη με την Ε.Ε. ούτε με τον Καναδά και το Μεξικό, και από την 1^η Ιουνίου επιβλήθηκαν δασμοί στο χάλυβα (25%) και το αλουμίνιο (10%).

Η Ε.Ε. προσέφυγε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, κατηγορώντας τις Η.Π.Α. για παραβίαση των αρχών του τελευταίου, και επέβαλε δασμούς συνολικού ύψους 2.8€ δις. στα αμερικανικά εισαγόμενα προϊόντα, ήτοι στα παντελόνια τζιν, στις μοτοσικλέτες Harley Davidson και στο bourbon (ουίσκι αμερικανικής παραγωγής), οι οποίοι τέθηκαν σε ισχύ από την 22^η Ιουνίου. Παρόμοια αντίδραση εκφράστηκε και από τον Καναδά, που επέβαλε δασμούς ύψους 12.8$ δις., και το Μεξικό. Στη Σύνοδο Κορυφής της Ομάδας των 7 (G7), που διεξήχθη στον Καναδά στις 8-9 Ιουνίου, όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί εξέφρασαν τις ανησυχίες και τη δυσαρέσκειά τους προς τον Πρόεδρο Donald Trump. Όπως μάλιστα δήλωσε αργότερα ο Γάλλος Υπουργός Οικονομικών, Bruno Le Maire, η Σύνοδος εξελίχθηκε σε G6+1. Ο Πρόεδρος δεν έλαβε υπόψη τις εν λόγω αντιδράσεις των υπόλοιπων αρχηγών κρατών, καθώς έφυγε πριν τη λήξη της Συνόδου και δεν υπέγραψε το Κοινό Ανακοινωθέν. Περιορίστηκε, μόνο, να αναφέρει ότι «Το Δίκαιο Εμπόριο θα πρέπει να αποκαλείται Ηλίθιο Εμπόριο αν δεν είναι αμοιβαίο». Και συνέχισε ότι :

«Δεν είναι δίκαιο για τον λαό της Αμερικής! Το εμπορικό έλλειμμα της χώρας είναι 800 δισεκατομμύρια δολάρια… Γιατί πρέπει εγώ, ως πρόεδρος των ΗΠΑ, να επιτρέπω σε χώρες να συνεχίζουν να έχουν τεράστια εμπορικά πλεονάσματα, όπως έχουν για δεκαετίες, ενώ οι αγρότες μας, οι εργάτες και οι φορολογούμενοί μας πρέπει να πληρώνουν τόσο μεγάλο κι άδικο τίμημα;»

 

Κλιμάκωση σε κινεζικό έδαφος

Οι σχέσεις μεταξύ Η.Π.Α. και Κίνας, γνωστές ως σινο-αμερικανικές σχέσεις, ήταν ήδη τεταμένες, εξαιτίας της θετικής στάσης των Η.Π.Α. απέναντι στην Ταϊβάν, ένα μη επισήμως αναγνωρισμένο καθεστώς από την Κίνα, ενώ αυτήν την περίοδο έχουν οξυνθεί ιδιαιτέρως, εξαιτίας του εμπορικού πολέμου που φαίνεται να έχει κηρύξει ο Αμερικανός Πρόεδρος.

Ο τελευταίος επέβαλε 25% δασμούς στα εισαγόμενα κινεζικά αγαθά αξίας 50$ δις, οι οποίοι τέθηκαν σε ισχύ στις 6 Ιουλίου 2018. Ο δικαιολογητικός λόγος επιβολής τους έγκειται στη συστηματική προσβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από την Κίνα. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Αμερικανού Προέδρου σε τηλεοπτική εκπομπή, όπου μεταξύ άλλων επισήμανε ότι ενώ «Έχουμε πολύ δυνατά μυαλά στη Silicon Valley, η Κίνα μαζί με άλλους κλέβουν αυτά τα μυστικά. Θα τα προστατέψουμε. Αυτά είναι τα διαμάντια αυτής της χώρας». Άλλωστε, προτού αναλάβει την προεδρία των Η.Π.Α., o Donald Trump κατηγορούσε την Κίνα για άδικες εμπορικές πρακτικές.

Εντούτοις, λόγοι δημοσιονομικής πολιτικής επέβαλαν κατεξοχήν την επιβολή του ανωτέρω καθεστώτος δασμών για τη στήριξη της αμερικανικής οικονομίας. Πράγματι, οι Η.Π.Α. παρουσιάζουν μεγάλο εμπορικό έλλειμμα, καθώς εισάγουν περισσότερο παρά εξάγουν. Οι Η.Π.Α. εισήγαγαν το 2017 αγαθά συνολικής αξίας 505$ εκατ., ενώ εξήγαγαν μόνο αγαθά αξίας 130$ εκατ.  Η ίδια πορεία φαίνεται να ακολουθείται και το τρέχον έτος.

Τροφή για σκέψεις

Αν ληφθούν υπόψη η προεκλογική εκστρατεία και οι προεκλογικές δηλώσεις του Προέδρου, ήταν ζήτημα χρόνου να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Ειδικότερα, ο Donald Trump επανειλημμένως τόνιζε πως πάντα «θα βάζει πρώτα την Αμερική». Η προστατευτική πολιτική του Donald Trump μεταβάλλει τις Η.Π.Α. από την πιο ανοιχτή παγκοσμίως οικονομία, σε μια οικονομία που έχει ξεκινήσει «να κλείνεται στον εαυτό της». Ο προστατευτισμός per se έχει θετικό και αρνητικό αντίκτυπο ιδίως σε ένα παγκοσμιοποιημένο διεθνές σύστημα. Με την επιβολή δασμών, ο Πρόεδρος στοχεύει στη στροφή των αμερικανικών εταιριών στα εγχώρια προϊόντα, και στην αύξηση της ζήτησης των τελευταίων και των τιμών τους, δημιουργώντας κέρδος για την αμερικανική οικονομία. Μακροπρόθεσμα, όμως, αυτή η πρακτική πιθανόν να αυξήσει το κόστος για τους καταναλωτές του, μειώνοντας τη ζήτηση, και θα χαθεί η ισορροπία ζήτησης και προσφοράς, αναγκάζοντας την οικονομία να βρει ένα νέο σημείο ισορροπίας ζήτησης-προσφοράς. Επιπλέον, η επιλογή του Προέδρου να επιβάλλει δασμούς συγκεκριμένα στην Κίνα, ένα κράτος που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια με πολύ γοργούς ρυθμούς, ίσως της δώσει την ώθηση, εκμεταλλευόμενη τις οξυμένες σχέσεις για παράδειγμα ανάμεσα σε Η.Π.Α. και Ε.Ε. και να συνάψει εμπορική συμφωνία, να εξελιχθεί ακόμα παραπάνω, επιβεβαιώνοντας προβλέψεις που θέλουν τις Η.Π.Α. να χάνουν την πρωτοκαθεδρία της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου σε λίγα χρόνια από την Κίνα.

Προς το παρόν όμως δεν γνωρίζουμε τι επρόκειτο να γίνει, καθώς όλο αυτό βρίσκεται ακόμη εν εξελίξει και όλα είναι εικασίες. Το μόνο σίγουρο είναι πως ενέχει ενδιαφέρον η παρακολούθηση των εξελίξεων του εμπορικού αυτού πολέμου και οι επιλογές των εμπλεκόμενων κρατών.

Βιβλιογραφία

1. BBC News. (2018). Trade wars, Trump tariffs and protectionism explained. https://www.bbc.com/news/world-43512098
2. Global News. (2018). How China is preparing for a potential trade war with the U.S. https://globalnews.ca/news/4297055/china-us-trade-war-tariffs/
3. Investopedia. (2018). Protectionism. https://www.investopedia.com/terms/p/protectionism.asp
4. Investopedia. (2018). Trade War. https://www.investopedia.com/terms/t/trade-war.asp
5. Speciale, A. (2018). ECB says protectionism would hurt economy with US hit severely. https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-05-07/ecb-says-protectionism-would-hurt-economy-with-u-s-hit-severely
6. The Journal. (2018). EU approves tariffs on US motorcycles, bourbon and blue jeans as trade war grows. http://www.thejournal.ie/eu-tariffs-4072188-Jun2018/
7. The Guardian. (2018). US on brink of trade war with EU, Canada and Mexico as tit-for-tat tariffs begin. https://www.theguardian.com/business/2018/may/31/us-fires-opening-salvo-in-trade-war-with-eu-canada-and-mexico
8. United States Census Bureau. (2018). Trade in Goods with China. https://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5700.html
9. Κοτοφώλος, Γ. (2018). Άποψη: Ο εμπορικός πόλεμος πλήττει την Ελλάδα; http://www.kathimerini.gr/953098/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/apoyh-o-emporikos-polemos—plhttei-thn-ellada
10. Ναυτεμπορική. (2018). Εμπορικός Πόλεμος Η.Π.Α. – Ε.Ε. https://www.naftemporiki.gr/stream/2395/emporikos-polemos-ipa-ee
11. Σπαθόπουλος, Φ.Μ. (2018). Άποψη: Ο εμπορικός πόλεμος Η.Π.Α. – Κίνας και το μέλλον του ΠΟΕ. http://www.kathimerini.gr/968640/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/apoyh-o-emporikos-polemos-hpa—kinas-kai-to-mellon-toy-poe