Εισαγωγή

Το σύγχρονο δόγμα εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής φέρει αναμφίβολα την υπογραφή του Donald Trump. Οι πρόσφατες αμερικανικές διπλωματικές κινήσεις πιθανώς ολοκληρώνουν τη σκιαγράφηση των προσωπικών φιλοδοξιών του.

Στον βωμό της υποστήριξης μιας νέας πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ, ο Trump διαφαίνεται πρόθυμος να αμφισβητήσει ευρέως αποδεκτούς διαπραγματευτικούς κανόνες. Ταυτόχρονα, τείνει να καταφεύγει σε σχετικές ασυνήθιστες τακτικές που “ακροβατούν” μεταξύ περιορισμένου ορθολογισμού και παραλογισμού.

Είναι εφικτή η επαλήθευση του παραπάνω ισχυρισμού, εξετάζοντας τις τελευταίες προσπάθειες εκ μέρους του προς τη διευθέτηση ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής;

Τι επιφυλάσσει άραγε το μέλλον, εφόσον οι απόψεις του συνεχίσουν να διαπερνούν ατόφιες κάθε υπάρχoν “φίλτρο”, χειραγωγώντας κομβικές διεθνείς εξελίξεις;

Ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων με τους συμμάχους

Η στάση του προέδρου των ΗΠΑ απέναντι στα συμμαχικά κράτη αναδεικνύει θεμελιώδεις διαφορές όσον αφορά τις αξίες, τις προτεραιότητες και τα ενδιαφέροντα των δύο πλευρών. Οι πολυμερείς διασκέψεις καθώς και ο τρόπος λειτουργίας των διακρατικών δομών προκαλούν εκνευρισμό στον Donald Trump, καθώς δεν ωφελούν αποκλειστικά τον αμερικανικό λαό. Ως αποτέλεσμα, εντός αυτών αποφεύγει διαπραγματευτικές τακτικές προς την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την ελάττωση της συνθετότητας των διαφορών. Αντίθετα, προτιμά τη δημιουργία κλίματος πίεσης, την παραπλάνηση και την απρόβλεπτη αντιστροφή θέσεων.

Αυτό είναι εμφανές από την αλληλουχία πρόσφατων σχετικών ιστορικών γεγονότων, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από μια σειρά σημαντικών διεθνών συμφωνιών (Paris Agreement, Iran Nuclear Deal, Trans-Pacific Partnership) αλλά και σωμάτων του ΟΗΕ (Human Rights Council). Επίσης, τονίζεται από την αυταρχική στάση του Donald Trump απέναντι στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, λόγω της ασθενούς (κατά τη γνώμη του) οικονομικής συνεισφοράς τους στον οργανισμό. Τέλος, επισφραγίστηκε με την έναρξη εμπορικής διαμάχης ακόμη και με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη μονομερή επιβολή δασμών εναντίον της, καθώς και με τον πρόσφατο εκφοβισμό μελών της συνόδου των G7 και την ξαφνική απόσυρση από το κοινό ανακοινωθέν.

Στην πορεία τους προς την ευημερία, οι ΗΠΑ πλέον έρχονται σε σύγκρουση με δομές τις οποίες οι ίδιες σε μεγάλο βαθμό διαμόρφωσαν και σχεδίασαν στο παρελθόν. Η έλευση του Trump συνοδεύεται από μία προσπάθεια πλήρους αναθεώρησης της διατλαντικής συνεργασίας, των διεθνών συμφωνιών και των κανόνων του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.

Η προσέγγιση ενδεχόμενων αντιπάλων

Όσον αφορά την προσέγγιση αντίπαλων κρατών, ο πρόεδρος των ΗΠΑ εστιάζει περισσότερο στο “φαίνεσθαι”. Οι σχετικές διμερείς συναντήσεις τις οποίες έχει πραγματοποιήσει δεν έχουν αποφέρει κάποιο ουσιαστικό θετικό αποτέλεσμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως ο Donald Trump δεν ακολουθεί τις ενδεδειγμένες τακτικές σε κάθε διαπραγματευτικό στάδιο. Είναι χαρακτηριστικό πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ εκμεταλλεύεται στο έπακρο την ευελιξία των συναντήσεων στις οποίες έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ιδιαίτερα αν πρόκειται να είναι ο μόνος που θα λάβει τα εύσημα στην περίπτωση κάποιας θετικής έκβασης. Ως αποτέλεσμα, πολλές εκ των σχετικών διαπραγματεύσεων αποκαλύπτουν στοιχεία μη ενδελεχούς προετοιμασίας, έλλειψης κοινής γραμμής και συχνά λανθασμένης εκτίμησης  των πιθανών επιπτώσεων κάθε διπλωματικής κίνησης.

Είναι χαρακτηριστικό πως, επί της διευθέτησης των ανοικτών ζητημάτων με την Κίνα, ο Donald Trump ταλαντεύεται συνεχώς μεταξύ επίδειξης συμπάθειας και υιοθέτησης επιθετικής στάσης. Παρά την αρχική ανταλλαγή επαινετικών σχολίων με τον πρόεδρο Xi Jinping, πλέον οι ΗΠΑ έχουν εξαπολύσει έναν καταιγισμό δασμών, προκαλώντας ανησυχία παγκοσμίως. Είναι επίσης αξιοσημείωτο, στην περίπτωση των χειρισμών επί των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, το γεγονός ότι ο Donald Trump και η Nikki Haley (πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ) παρουσίασαν στιγμιαία αντίθετες απόψεις. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ συγκρούεται μετωπικά με την ιστορία και τους συμμάχους του, καθώς την εισήγηση για την απόσυρση των σχετικών κυρώσεων ακολούθησε πρόσφατα η έκφραση της επιθυμίας του για επανένταξη της Ρωσίας στις συνόδους των G7. Τέλος, η ακόμα “νωπή” συμφωνία με τον ηγέτη της Βορείου Κορέας, Kim Jong Un, αναμενόμενα ήταν πτωχή σε ουσία. Εκ των πραγμάτων δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό, καθώς στη συγκεκριμένη ιστορική συνάντηση οδήγησε μία σειρά απειλών δημιουργίας τετελεσμένων γεγονότων, με φόντο τον πυρηνικό όλεθρο.

Αντί επιλόγου

Η νέα αμερικανική εξωτερική πολιτική βασίζεται στη διατήρηση ενός περιβάλλοντος αμηχανίας, χρησιμοποιώντας διαπραγματευτικές τακτικές εξαναγκασμού και αποσταθεροποίησης.

Ο Donald Trump είναι πρόθυμος να θυσιάσει παλαιότερες συμφωνίες, αμφισβητώντας ευρέως αποδεκτούς διαπραγματευτικούς κανόνες. Επιπροσθέτως, είναι έτοιμος να προσεγγίσει απρόβλεπτους διεθνείς δρώντες, χωρίς προετοιμασία, χωρίς συνείδηση και, κυρίως, χωρίς τις απαραίτητες σχετικές γνώσεις. Έτσι, κάθε φιλόδοξη κίνησή του συνοδεύεται από ακατέργαστο συναίσθημα, αμφιλεγόμενες εικόνες και αλαζονικά tweets.

Οι απόψεις του προέδρου των ΗΠΑ είναι διακριτές και διαπερνούν ουσιαστικά κάθε υπάρχoν “φίλτρο”, κυρίως μέσω της χρήσης των social media. Καθώς υπονομεύουν τη συμμαχία των ΗΠΑ με τα δυτικά κράτη και εξουσιοδοτούν αμφισβητούμενης αξιοπιστίας καθεστώτα, αποθαρρύνουν όσους ελπίζουν σε μια ενδυνάμωση της ουσιαστικά ωφέλιμης διεθνούς συνεργασίας. Οι αντιδράσεις σε όλη την υφήλιο είναι ήδη έντονες, καταδικάζοντας κάθε σπασμωδική κίνηση ή δήλωση του Donald Trump που καθίσταται επικίνδυνη για τη διεθνή ασφάλεια και ανάπτυξη.

Δυστυχώς, δεν μπορούμε να αναμένουμε σύντομα κάποιες θετικές εξελίξεις επί αυτού του ζητήματος. Ό,τι δεν ικανοποιεί το όραμά του για μια ισχυρή Αμερική θα “ξηλώνεται”, ακόμη κι αν πρόκειται για μακροχρόνιες σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ κρατών και βαθύπνοα έργα που επιτεύχθηκαν μετά από προσπάθειες γενεών.

Πηγές:

1. Aleem, Z. (2018). Trump just blocked his own administration’s Russia sanctions. https://www.vox.com/policy-and-politics/2018/4/16/17242484/nikki-haley-trump-russia-sanctions-syria
2. An Xiao, M. (2018). That Merkel Photo Is More Like a Meme Than a Renaissance Painting. https://www.theatlantic.com/technology/archive/2018/06/that-merkel-photo-is-more-like-a-meme-than-a-renaissance-painting/562505/
3. BBC News. (2018). G7 summit: Donald Trump lashes out at America’s key allies. https://www.bbc.com/news/world-us-canada-44434558
4. Calamur, K. (2018) America Alone?. https://www.defenseone.com/politics/2018/06/america-alone/148874/?oref=d-river
5. Crilly, R. (2018). European allies condemn Donald Trump for undermining G7 with ‘fits of anger’. https://www.telegraph.co.uk/news/2018/06/10/european-allies-condemn-donald-trump-fits-anger-undermined-g7/
6. Economy, E. κ.ά. (2018). The U.S.-North Korea Summit: Resources from CFR and Foreign Affairs. https://www.cfr.org/news-releases/us-north-korea-summit-resources-cfr-and-foreign-affairs
7. Frum, D. (2018). Trump Goes to War Against the Democracies. https://www.defenseone.com/politics/2018/06/trump-goes-war-against-democracies/148875/?oref=d-river
8. Goldberg, J. (2018). A Senior White House Official Defines the Trump Doctrine: ‘We’re America, Bitch’. https://www.theatlantic.com/politics/archive/2018/06/a-senior-white-house-official-defines-the-trump-doctrine-were-america-bitch/562511/
9. Haass, R. (2018). Avoiding Catastrophic Failure and Catastrophic Success. https://www.foreignaffairs.com/articles/north-korea/2018-05-25/korea-summitry?cid=Haass_Korea%20Summitry%20
10. Naftali, T. (2017). The Problem With Trump’s Madman Theory. https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/10/madman-theory-trump-north-korea/542055/
11. Russia Today. (2018). ‘There’s a special place in hell’ for Trudeau for backstabbing Trump, White House trade adviser says. https://www.rt.com/usa/429360-place-in-hell-trudeau-trump-adviser/
12. Serhan, Y. (2018).  U.S. Allies Are Helping Trump Undermine Global Trade. https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/06/europe-mexico-canada-trump/562382/
13. Snyder, S. (2018). Six Things to Look For From the Trump-Kim Summit In Singapore. https://www.cfr.org/blog/six-things-look-trump-kim-summit-singapore
14. Spetalnick, M. and Brunnstrom, D. (2018). ‘Fair trade, fool trade’, Trump’s tweets spew ire on NATO allies, Trudeau. https://www.reuters.com/article/us-g7-summit/fair-trade-fool-trade-trump-vents-anger-on-nato-allies-eu-trudeau-post-g7-idUSKBN1J70CN
15. Staton, B. (2018). US pulls out of United Nations Human Rights Council. https://news.sky.com/story/us-pulls-out-of-un-human-rights-council-11410411
16. Tharoor, I. (2018). After blowing up the G-7, Trump seeks peace with North Korea. https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2018/06/11/after-blowing-up-the-g-7-trump-seeks-peace-with-north-korea/?noredirect=on&utm_term=.c5480356c614
17. The Economist. (2018). Kim Jong won | The Economist (video). https://www.youtube.com/watch?v=lEWICxscGls&index=20&list=LL3eV79eusztuKPmg7RPDsUw
18. The Telegraph. (2018). Trump’s tactics suggest that ‘the West’ may be history. https://www.telegraph.co.uk/opinion/2018/06/10/trumps-tactics-prove-west-history/?utm_campaign=Echobox&utm_medium=Social&utm_source=Facebook#Echobox=1528663813
19. Walker, A. (2018). G7: Fact checking Trump’s tweets about trade. https://www.bbc.com/news/world-44438908
20. Wintour, P. (2018). Q&A: how damaging was Donald Trump’s G7 blow-up? https://www.theguardian.com/world/2018/jun/11/qa-how-damaging-was-donald-trump-g7-blow-up
21. Witte, G. and McAuley, J. (2018). European leaders are indignant and defiant over Trump’s G-7 statement. But they’re not surprised. https://www.washingtonpost.com/world/european-leaders-are-outraged-by-trump-over-g-7-statement-but-theyre-not-surprised/2018/06/10/e7f54887-9022-4adb-9fb1-092c33cb3e91_story.html?noredirect=on&utm_term=.e320b9aeaf2a