Πριν από περίπου μία εβδομάδα, ο Οργανισμός Συνεργασίας Σαγκάης (εφεξής και SCO) διευρύνθηκε με δύο νέα μέλη, την Ινδία και το Πακιστάν, για πρώτη φορά μετά από την έναρξη της λειτουργίας του, το 2001. Η ένταξη των δύο νέων μελών οριστικοποιήθηκε στην ετήσια Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού, που φέτος διεξήχθη στην Astana του Καζακστάν.

Η εν λόγω σύνοδος ήταν η τελευταία συνεδρίαση του Συμβουλίου των Αρχηγών κρατών-μελών του Οργανισμού που είχε μόνο έξι συμμετέχοντες (τους επικεφαλής από την Κίνα, τη Ρωσία, το Καζακστάν, τη Δημοκρατία της Κιργιζίας, το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν), καθώς στην επόμενη συνάντησή τους θα είναι οκτώ. Εκτός από τα μόνιμα μέλη, ο SCO έχει επίσης τέσσερις χώρες παρατηρητές: το Αφγανιστάν, τη Λευκορωσία, το Ιράν και τη Μογγολία. 

Όπως είναι φυσικό, αυτή η εξέλιξη μετέτρεψε την πρόσφατη Σύνοδο της Astana σε μια από τις κορυφαίες στιγμές των τελευταίων χρόνων στην ιστορία του Οργανισμού Συνεργασίας Σαγκάης – ίσως, μαζί με μια κοινή δήλωση όλων των μελών του το 2005, που ζητούσε το κλείσιμο όλων των στρατιωτικών βάσεων στην περιοχή -εκτός από αυτές που λειτουργούσαν υπό την αιγίδα του-, δείχνοντας ότι τα μέλη άρχιζαν να αναπτύσσουν κοινές στρατηγικές προτεραιότητες.

Προσθέτοντας ταυτόχρονα το Πακιστάν και την Ινδία στα νέα μέλη, ο SCO αντιπροσωπεύει πλέον σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ αποκτά ακόμα περισσότερη οικονομική και γεωγραφική ισχύ. Επιπλέον, σε μια περιοχή όπου μετασοβιετικά διεθνή καθεστώτα -όπως τα CSTO, CIS, και η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση- έχουν αποτύχει στην προσπάθειά τους να βρουν κάποιον εύρωστο σκοπό λειτουργίας, και συνάφεια με τις διεθνείς εξελίξεις κατά την τελευταία δεκαετία, ο SCO -όπως αποδεικνύεται από τη διεύρυνση- συνεχίζει να έχει τουλάχιστον κάποιο κύρος μεταξύ των κρατών-μελών, τόσο των υφιστάμενων, όσο και των μελλοντικών.

Ωστόσο, παρά την πρόσφατη επέκταση, δεν κατέστη δυνατό να κατευναστούν οι ανησυχίες σχετικά με την έλλειψη συνοχής μεταξύ των μελών του Οργανισμού. Ταυτόχρονα, παρά τις προσπάθειες του Ρώσου Προέδρου, Vladimir Putin, να εκμεταλλευτεί τη Σύνοδο ώστε να ζητήσει αυξημένη συνεργασία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους -που θεωρείται ότι σχεδιάζει την αποσταθεροποίηση της Κεντρικής Ασίας και της νότιας Ρωσίας-, γνωστοί αναλυτές τονίζουν ότι η ταυτόχρονη ένταξη στον SCO των δύο χωρών είναι πιθανό να περιπλέξει την υπάρχουσα συνεργασία σε οικονομικά θέματα και ασφάλεια, καθώς μεταξύ των New Delhi και Islamabad υπάρχουν πολλά εκκρεμή ζητήματα, όπως το Kashmir.

Άλλα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στο μέλλον, κατά τη συνεργασία παλαιών και νέων μελών του Οργανισμού, αφορούν τις διμερείς σχέσεις Ινδίας-Κίνας. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη ανησυχεί σχετικά με την κινεζική προσπάθεια για οικονομική ηγεμονία στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ασία, και ιδιαίτερα για τις επενδύσεις του Πεκίνου που συνδέονται με το Kashmir, στα πλαίσια του προγράμματος “Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος” (One Belt, One Road) – γεγονός που θεωρείται ως απόπειρα του Προέδρου Xi Jinping να αναβιώσει τον αρχαίο Δρόμο του Μεταξιού. Οι συγκεκριμένες επενδύσεις αναφέρεται ότι παραβιάζουν την εδαφική ακεραιότητα της Ινδίας.

Παράλληλα, η καλή σχέση της Κίνας με το Πακιστάν κάνει -εδώ και πολλά χρόνια- τους Ινδούς να φοβούνται πως η πρώτη θα κρατά περισσότερο μεροληπτική στάση, αντί να συμβάλλει στην εξισορρόπηση των αμοιβαίων προβλημάτων που υπάρχουν στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, από τον Νοέμβριο του 2016, η Κίνα έχει τη διαχείριση του λιμανιού Gwadar στην επαρχία Balochistan του Πακιστάν, το οποίο και αγόρασε για 40 χρόνια. Το συγκεκριμένο λιμάνι είναι στρατηγικής σημασίας για τα κινεζικά συμφέροντα, καθώς επικοινωνεί με τον Ινδικό Ωκεανό, και θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός διαδρόμου για τις αγορές του Πεκίνου ανάμεσα στην Κεντρική Ασία, τη Νότια Ασία και τη Μέση Ανατολή.

Ακόμα, δεδομένου ότι η μία από τις κυριότερες αρμοδιότητες του Οργανισμού της Σαγκάης -βάσει καταστατικού- παραμένει η καταπολέμηση αυτονομιστικών κινημάτων, η προσθήκη του Kashmir στα θέματα ευθύνης του, μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα του έργου του, ή να αλλάξει μακροπρόθεσμα τις βασικές προτεραιότητες του Οργανισμού. Η τελευταία εξέλιξη θα ήταν εξίσου κατανοητή, δεδομένης της ρωσικής υποστήριξης για αποσχιστικές συγκρούσεις σε Ουκρανία και Γεωργία.

Βεβαίως, η απόφαση για ένταξη σε έναν νέο διεθνή οργανισμό λήφθηκε και από τα δύο κράτη με ρεαλιστικά κριτήρια, καθώς τα οφέλη δείχνουν -προς στιγμήν- να είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματα και τους κινδύνους που συνεπάγεται μια τέτοια κίνηση. Έτσι, ο Πρωθυπουργός της Ινδίας, Narendra Modi, και ο Πρωθυπουργός του Πακιστάν, Nawaz Sharif, θεώρησαν τη Σύνοδο Κορυφής ως μια ευκαιρία να επαινέσουν τον SCO, με το δεύτερο να δηλώνει ότι αποτελεί συνδετικό κρίκο για την περιφερειακή σταθερότητα, ενώ “προορίζεται να γίνει ο ακρογωνιαίος λίθος της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομίας”. Εντούτοις, καθώς ο Οργανισμός θα περιλαμβάνει τώρα εστίες μεγάλων κρίσεων -όπως η Crimea, το Kashmir και η Θάλασσα της Νότιας Κίνας-, δεν είναι πιθανό να έχει τόσο σταθερή εξέλιξη, όσο οραματίζεται ο Πακιστανός Πρωθυπουργός.

Στην πράξη, οι 2 χώρες μαζί με Πεκίνο και Μόσχα στοχεύουν αναμφίβολα να θέσουν τον Οργανισμό της Σαγκάης και την περιοχή της Κεντρικής Ασίας στο κέντρο των διεθνών εξελίξεων, αλλά είναι άγνωστο αν θα τα καταφέρουν, χωρίς τα εσωτερικά τους προβλήματα να επιβραδύνουν την αποτελεσματικότητά του και, αν θα επιδιωχθεί περαιτέρω διεύρυνση στο μέλλον με χώρες όπως το Ιράν – κάτι που επιθυμεί ιδιαίτερα αυτήν τη στιγμή η Ρωσία.

Πηγές:

1. Michel, C. (2017). It’s Official: India and Pakistan Join Shanghai Cooperation Organization. [online] The Diplomat. Available at: http://thediplomat.com/2017/06/its-official-india-and-pakistan-join-shanghai-cooperation-organization/ [Accessed 29 Jun. 2017].
2. Lee, D. (2017). India, Pakistan expand SCO’s borders, anti-extremism convention tops agenda at Astana SCO summit. [online] The Astana Times. Available at: http://astanatimes.com/2017/06/india-pakistan-expand-scos-borders-anti-extremism-convention-tops-agenda-at-astana-sco-summit/ [Accessed 29 Jun. 2017].