Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Σουηδία συνιστά εδώ και πολλά χρόνια ένα “εργαστήριο” διαμόρφωσης πολιτικών και λήψης πρωτοβουλιών με πιλοτικό χαρακτήρα. Σκοπός της πλειοψηφίας των τελευταίων είναι η επίτευξη της καλύτερης δυνατής ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Η πιο πρόσφατη τέτοια πρωτοβουλία ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, που χαρακτηρίζεται από υψηλή ανεργία, δημοσιονομικά ελλείμματα και ύφεση.

Πιο συγκεκριμένα, ο οίκος ευγηρίας Svartedalens στην πόλη του Gothenburg αποφάσισε να μειώσει το καθημερινό ωράριο εργασίας των εργαζομένων-νοσηλευτών του από οκτώ (8) σε έξι (6) ώρες, χωρίς καμία αλλαγή στη μισθολογική πολιτική της επιχείρησης. Εκπρόσωποι του πλειοψηφούντος Αριστερού Κόμματος τόνισαν -μεταξύ άλλων- τα σημαντικά οφέλη μιας συντομότερης εργάσιμης ημέρας. Μάλιστα, ο ηγέτης του Αριστερού κόμματος στο Δημοτικό Συμβούλιο του Gothenburg, Daniel Bernmar, υπογράμμισε ρητά τη δημιουργία ενός “υγιέστερου προσωπικού, καλύτερου εργασιακού περιβάλλοντος και χαμηλότερης ανεργίας” (Alderman, 2017).

Παρά τις δεκαεπτά νέες θέσεις νοσηλευτικής που δημιουργήθηκαν ως αποτέλεσμα της μείωσης των ωρών εργασίας, η αντιπολίτευση δεν δίστασε να εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά της για την εφαρμογή της συγκεκριμένης πολιτικής. “Είναι το είδος της οικονομικής σκέψης που έχει φέρει σε αδιέξοδο άλλες χώρες στην Ευρώπη” δήλωσε η Maria Ryden, αντιδήμαρχος του Gothenburg και μέλος της αντιπολίτευσης (Alderman, 2016). Η Ryden ήταν, μάλιστα, επικεφαλής μιας εκστρατείας για την παύση του εν λόγω πειράματος – με κύρια επιχειρήματα το υψηλό κόστος για τους φορολογούμενους, τη μειωμένη ανταγωνιστικότητα και τον θεσμικό διαχωρισμό μεταξύ Κυβέρνησης και συνδικάτων.

Και δεν είχε άδικο για τον εξής λόγο: η πολιτική της μείωσης των ωρών εργασίας, ως θεμελιώδης επιταγή της ιδεολογικής ατζέντας του Αριστερού Κόμματος, στηρίζεται στη θεωρητική βάση που ανέπτυξε ο John Maynard Keynes κατά τη δεκαετία του ’30 στο βιβλίο του “Η Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος”. Για ένα σταθερό επίπεδο παραγωγής μιας εταιρείας, υπογράμμιζε ο Keynes, οι μειώσεις του χρόνου εργασίας αυξάνουν τον αριθμό των απαραίτητων εργαζομένων – με άλλα λόγια, στοχεύουν στην ύφεση της ανεργίας. Ωστόσο, είναι ευρέως αποδεδειγμένο ότι η κεϋνσιανή αντίληψη των οικονομικών παραμελεί πολλούς καθοριστικούς μακροπρόθεσμους παράγοντες που σχετίζονται με την απασχόληση – όπως το κόστος εργασίας και η παραγωγικότητα.

Ειδικότερα, το πλεόνασμα εργασίας που δημιουργήθηκε -για την ακρίβεια 2 ώρες- στην περίπτωση του οίκου ευγηρίας που μελετάται καλύφθηκε από 17 επιπλέον νοσηλευτές. Η είσοδος ενός νέου αριθμού νοσηλευτών στην αγορά εργασίας δημιούργησε πιέσεις ως προς τους μισθούς και την παραγωγικότητα. Αρχικά, οι μισθοί δεν προσαρμόσθηκαν στην αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού. Αντιθέτως, η απόφαση του οίκου ευγηρίας και του Δημοτικού Συμβουλίου του Gothenburg να διατηρηθούν οι μηνιαίες αποδοχές σε σταθερά επίπεδα αύξησαν το κόστος εργασίας. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το ποσοστό της μείωσης των μισθών εξαρτάται από τις αλλαγές στην παραγωγικότητα. Εάν οι μειώσεις του χρόνου εργασίας συνεπάγονται αυξήσεις της παραγωγικότητας, είναι δυνατόν να αυξηθεί ο αριθμός των θέσεων εργασίας με μικρές μειώσεις των εβδομαδιαίων αποδοχών. Ωστόσο, εάν η παραγωγικότητα παραμείνει σταθερή, απαιτούνται μεγάλες περικοπές των μηνιαίων μισθών.

Οι πιο χαρούμενοι υπάλληλοι βρίσκονται εδώ. (Σουηδία). Πηγή: https://tppahanshilhorst.com/category/6-hour-work-day/

Το ερώτημα που προκύπτει από την οικονομική ανάλυση που προηγήθηκε είναι το εξής: ποια είναι η σχέση μεταξύ κόστους εργασίας και παραγωγικότητας;

Η πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού με πολιτικές επιμερισμού της εργασίας σχετίζεται άμεσα με το πλέγμα προστασίας που περιβάλλει τον εργαζόμενο – το λεγόμενο “κράτος πρόνοιας”. Το κόστος εργασίας για την επιχείρηση δεν περιλαμβάνει μόνο τον μισθό, αλλά και τα γενναιόδωρα -με βάση τα διεθνή πρότυπα- επιδοτούμενα προγράμματα για διακοπές, σταδιοδρομία, εγκυμοσύνη, γονικές άδειες και πολιτικές φροντίδας των παιδιών ή των ηλικιωμένων, τα οποία προσφέρει το καθεστώς κοινωνικής πρόνοιας της Σουηδίας. Επιπλέον, το καθεστώς αυτό παρέχει ένα πλέγμα προστασίας και στους μακροχρόνια ανέργους, με την κατοχύρωση ενός ελάχιστου εγγυημένου μισθού. Εφαρμόζοντας το παράδειγμα του οίκου ευγηρίας στο επιχείρημα αυτό, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η είσοδος 17 επιπλέον νοσηλευτών θα οδηγήσει το κόστος εργασίας σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Οι επιχειρήσεις, από την άλλη, δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε ένα τόσο υψηλό κόστος εργασίας. Η αιτία εναπόκειται στην αδυναμία αυτών να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν το κράτος πρόνοιας, καθώς το επίπεδο παραγωγικότητας δεν θα μπορεί να καλύψει τα επιπλέον κόστη (μισθώσεις και κοινωνικές επιβαρύνσεις). Αντιθέτως, το σουηδικό μοντέλο οικονομίας αποδίδει εξαιρετική έμφαση στην παραγωγικότητα. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Διότι το μοντέλο της σουηδικής οικονομίας βασίζεται στην παραδοχή ότι η διατήρηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των εταιρειών θα έθετε τη βάση για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Επομένως, η ανάπτυξη, το κέρδος και η παραγωγικότητα συνιστούν τον πυρήνα μιας ανοικτής οικονομίας, όπως της Σουηδίας. Αυτό επιτρέπει, στην ουσία, να κατανοήσει κανείς γιατί τα ισχυρά συνδικάτα στη Σουηδία δεν διαπραγματεύονται μειώσεις του χρόνου εργασίας σε εθνικό επίπεδο.

Παρόλο που ήταν βραχυπρόθεσμο, το πείραμα έθεσε τις βάσεις για μια ευρεία συζήτηση για το μέλλον της εργασίας – δηλαδή εάν η επένδυση σε μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής των εργαζομένων, αλλά και η καλή μεταχείριση των εργαζομένων, ωφελούν την ουσία των επιχειρήσεων και των οικονομιών (Billner, 2017). Δημιουργείται, ωστόσο, και ένα δίλημμα το οποίο είναι πολύ πιθανό να απασχολήσει τους διαμορφωτές οικονομικής πολιτικής κατά τα επόμενα χρόνια: ευτυχία στο εργασιακό περιβάλλον ή μακροπρόθεσμα κόστη;

Πηγές:

1. Alderman, L. (2017). In Sweden, Happiness in a Shorter Workday Can’t Overcome the Cost. http://www.nytimes.com/2017/01/06/business/sweden-work-employment-productivity-happiness.html.
2. Alderman, L. (2016). In Sweden, an Experiment Turns Shorter Workdays Into Bigger Gains. https://www.nytimes.com/2016/05/21/business/international/in-sweden-an-experiment-turns-shorter-workdays-into-bigger-gains.html.
3. Billner, A. (2017). Swedish Six-Hour Workday Runs Into Trouble: It’s Too Costly. https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-01-03/swedish-six-hour-workday-trial-runs-into-trouble-too-expensive.
4. Chapman, B. (2017). What Happened When Sweden Tried Six-Hour Working Days. https://www.independent.co.uk/news/business/news/sweden-six-hour-working-day-what-happened-trial-a7574126.html.