Η ανθρωπιστική διάσταση του προσφυγικού στην Ευρώπη
- Written by Λευτέρης Γκύζης
- Published in Ελλάδα, Ευρώπη, Κοινωνία & Πολιτισμός, Τάσεις
- Leave a reply
- Permalink
Με σημείο εκκίνησης το καλοκαίρι του 2015, παρατηρήθηκε ιδιαίτερη αύξηση στη ροή μεταναστευτικών και προσφυγικών πληθυσμών από τις εμπόλεμες ζώνες της Συρίας και του Αφγανιστάν, αλλά και από τις περιοχές του Ιράκ προς την Ευρώπη, διαμέσου της Τουρκίας και (κυρίως) της Ελλάδας. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το προσφυγικό ζήτημα βρίσκεται στην απόλυτη ακμή του, με σχεδόν 140.000 ανθρώπους να έχουν φθάσει στην Ελλάδα το πρώτο δίμηνο του 2016 – εκ των οποίων πάνω από 400 είναι νεκροί ή αγνοούμενοι, ενώ περίπου 33.000 βρίσκονται “εγκλωβισμένοι” στο εσωτερικό της χώρας εξαιτίας των κλειστών συνόρων. Ποια είναι όμως τα ανθρωπιστικά ζητήματα που προκύπτουν από αυτές τις προσφυγικές ροές, τόσο για τους ίδιους του μετακινούμενους πληθυσμούς, όσο και για τις χώρες υποδοχής ή προώθησης; Ποιες κινήσεις γίνονται, και τί αποφάσεις λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της κατάστασης;
Πολύ πρόσφατα η Ε.Ε. κατέθεσε σχέδιο έκτακτης ενίσχυσης για την Ελλάδα, το οποίο θα αγγίζει τα 700 εκατομμύρια ευρώ ως αρχική εκτίμηση, με σκοπό την προοδευτική του άνοδο, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που δέχονται πρόσφυγες ή μετανάστες, ως το 2018. Ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης τόνισε, μιλώντας στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ότι «υπάρχει ανάγκη για συλλογική δράση, και οι χώρες δεν δύνανται να τηρούν τις υποχρεώσεις τους με βάση τα συμφέροντά τους». Λίγες μέρες αργότερα, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έδωσε στη δημοσιότητα ένα πλάνο 6 σημείων για την επίλυση του προσφυγικού ζητήματος στην Ευρώπη. Το εν λόγω υπόμνημα κατέληγε με την παραδοχή-ευχή ότι «δεν υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από την συνεργασία για την επίλυση του προβλήματος».
Η κοινή απόφαση των αρχών Αυστρίας, Σερβίας, Σλοβενίας, Κροατίας και Π.Γ.Δ.Μ. για απολύτως ελεγχόμενο άνοιγμα των συνοριακών γραμμών (ήτοι 400-500 άτομα ημερησίως να περνούν τα σύνορα), οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο ξέσπασμα μεγάλης ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα, με τον καθημερινό όγκο των προσφύγων και μεταναστών να παραμένει αμείωτος. Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της Unicef αναφέρουν ότι το 73% των προσφυγικών ροών είναι γυναίκες και μικρά παιδιά. Εξ αυτών ένα μεγάλο ποσοστό είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι, οι οποίοι είτε έφυγαν από τη χώρα τους δίχως τις οικογένειές τους, είτε έχασαν τους γονείς και τα αδέρφια τους στο δρόμο για την «Γη της Επαγγελίας». Είναι σαφής η τραγικότητα του γεγονότος ότι ένα παιδί της ηλικίας των 8-10 ετών δεν ασχολείται με την εκπαίδευση, το παιχνίδι και τις οικογενειακές του στιγμές, αλλά καλείται να δώσει μια καθημερινή μάχη επιβίωσης, με την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, και με τον κίνδυνο να χάσει την ζωή του ή κάποιον από τους οικείους του. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι συντριπτικά μεγάλο ποσοστό των έφηβων προσφύγων παρουσιάζουν συμπτώματα PTSD (Posttraumatic Stress Disorder), σε βαθμό αντίστοιχο με εκείνο των στρατιωτών που επιστρέφουν από εμπόλεμες ζώνες. Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το αραβικό Journal of Psychiatry, το 92% των Παλαιστίνιων εφήβων 15-18 ετών είχαν συμπτώματα PTSD, ενώ το 30% εξ αυτών νοσεί πλήρως από την εν λόγω ψυχιατρική νόσο.
Εστιάζοντας στο Ελληνικό έδαφος, η αθρόα προσέλευση πληθυσμών από τα νησιά του Αιγαίου, σε συνδυασμό με το κλείσιμο των συνόρων στην Π.Γ.Δ.Μ. , δημιουργούν μια σειρά από εξέχοντα προβλήματα. Περίπου 13.000 άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην περιοχή της Ειδομένης, διαμένοντας σε σκηνές, ή ακόμα και στις γραμμές του τρένου, λόγω έλλειψης χώρου. Καθημερινά περνούν στο έδαφος της Π.Γ.Δ.Μ. περίπου 400 άνθρωποι, σχεδόν αποκλειστικά συριακής καταγωγής. Χαρακτηριστική σκηνή που έκανε το γύρο του κόσμου ήταν εκείνη ενός πρόσφυγα από το Αφγανιστάν με τα δυο του παιδιά, που φωνάζει πίσω από τα σύρματα στους συνοριοφύλακες “Syrian yes, Afgan no. Why Afgan no?” Οι ανάγκες για υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη, τρόφιμα, καθημερινή φροντίδα βρεφών και εγκύων, έχουν στενέψει πολύ τα χρονικά περιθώρια για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Ο πραγματικά μεγάλος όγκος των εθελοντών και των Μ.Κ.Ο. που σπεύδουν στα hot spots, στα λιμάνια και στα σύνορα με την Π.Γ.Δ.Μ. , αντανακλά αφενός την μεγάλη ευαισθητοποίηση του κόσμου απέναντι στο προσφυγικό, αλλά αναδεικνύει και το ζήτημα της αναγκαίας «συνύπαρξης» του εθελοντισμού με τις κρατικές δομές.
Γράφημα προσφυγικών ροών στην Ευρώπη 2016.
Πηγή: http://data.unhcr.org/mediterranean/regional.php
Είναι προφανές ότι η «Ευρώπη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Αλληλεγγύης» βρίσκεται αντιμέτωπη με την μεγαλύτερη πρόκληση της σύγχρονης ιστορίας της. Η έννοια του στοιχειώδους ανθρώπινου δικαιώματος καταπατάται από την πρώτη στιγμή που μια οικογένεια προσφύγων καταφεύγει σε παράνομους διακινητές, ώστε να προχωρήσει προς τις ευρωπαϊκές χώρες. Η ανθρωπιστική κρίση, που συνοδεύει το προσφυγικό, δεν αφορά μόνο τους μετακινούμενους πληθυσμούς. Η δύσκολη καθημερινότητα, το αφιλόξενο περιβάλλον και η αδυναμία εξυπηρέτησης στοιχειωδώς βασικών αναγκών, δρομολογούν την κατάσταση σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια, δοκιμάζοντας παράλληλα και τις «αντοχές» των τοπικών κοινωνιών. Δεν είναι λίγα τα -καταγεγραμμένα – περιστατικά στην Ελλάδα, όπου χώροι που προορίζονταν για την προσωρινή διαμονή των μεταναστών δέχθηκαν επίθεση, είτε με εμπρησμούς, είτε με πρόκληση εκτεταμένων φθορών, που συνοδεύονταν από διαμαρτυρίες κατοίκων. Ακόμα, έχουν καταγραφεί περιστατικά υπερβολικής χρήσης αστυνομικής βίας από τους φύλακες των συνόρων (κυρίως της Frontex), καθώς και αλόγιστη χρήση χημικών ουσιών, επιβλαβών για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει και ο ρόλος της Τουρκίας στον έλεγχο των ροών προς τη χώρα μας. Στις 7 Μαρτίου αναμένεται να πραγματοποιηθεί συνάντηση των ευρωπαίων ηγετών με τον Τούρκο πρωθυπουργό, Ahmet Davutoğlu, σχετικά με το προσφυγικό. Παρότι οι κύκλοι της Ε.Ε. τονίζουν ότι δεν πρόκειται να ληφθεί κάποια απόφαση, είναι προφανές ότι θα επιχειρηθεί αξιολόγηση των τουρκικών πρακτικών και υποχρεώσεων, με σκοπό να αναλυθούν περαιτέρω στην επερχόμενη Σύνοδο Κορυφής.
Το προσφυγικό ζήτημα στην Ευρώπη τείνει να εξελιχθεί σε μια διεθνούς κλίμακας ανθρωπιστική κρίση, δίχως προηγούμενο. Ο συνδυασμός της απόφασης της Π.Γ.Δ.Μ. για τα κλειστά σύνορα και τον αποκλεισμό εισόδου των Αφγανών, και της σκληρής πολιτικής της Αυστρίας για την περαιτέρω εισροή στο έδαφός της, έρχονται να συμπληρώσουν τα κομμάτια του εν λόγω σκηνικού. Οι υγειονομικές ανάγκες που προαναφέρθηκαν, ο τραγικός διαχωρισμός οικογενειών που πραγματοποιείται λόγω της μετεγκατάστασης των πληθυσμών, η διατήρηση της κοινωνικής συνοχής στις χώρες υποδοχής και προώθησης, καθώς και ο οικονομικός αντίκτυπος των γεγονότων αυτών, είναι μόλις μερικά από τα μείζονα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι διεθνείς δρώντες. Η ανάγκη για συλλογική και στοχευμένη δράση είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Πηγές:
http://www.reuters.com/article/us-europe-migrants-eu-idUSKCN0W41DB
http://www.rescue.org/blog/refugee-crisis-latest-updates-storify
http://www.unhcr.org/56d977086.html
http://data.unhcr.org/mediterranean/country.php?id=83
http://www.amna.gr/graphs/106681/Oi-prosfugikoi-plithusmoi-stin-Ellada-tin-Paraskeui-4-Martiou
Charles Baddoura, Mahmoud Merhi, PTSD among Children and Adolescents in the Arab World, The Arab Journal of sychiatry (2015) Vol. 26 No.2 Page (129 -136)
