Το Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2015 έληξε η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή που διεξήχθη στο Παρίσι, με την υπογραφή μιας ιστορικής συμφωνίας από 195 κράτη-μέλη. Η συμφωνία αυτή έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, και θέτει ως ανώτατο επιτρεπόμενο όριο αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας τους 2 βαθμούς Κελσίου. Συμφωνήθηκε, ακόμα, η περαιτέρω μείωση της εκπομπής ρύπων και η τακτική ανανέωση των δεσμεύσεων που απορρρέουν από την συμφωνία του Παρισιού κάθε 5 χρόνια. Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα τα κράτη θα πρέπει να καταγράφουν και να αναφέρουν την πρόοδο που σημειώνουν ως προς την υλοποίηση των συμβατικών τους υποχρεώσεων.

Πριν την έναρξη της Διάσκεψης υπήρχε ανησυχία για το ποια στρατηγική θα ακολουθούσε η Κίνα στις διαπραγματεύσεις. Η χώρα με τις μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο – αυτή τη στιγμή – είχε εμποδίσει με την στάση της την επιτυχία παρόμοιων διασκέψεων που διεξήγαγαν τα Ηνωμένα Έθνη την τελευταία δεκαετία.

Το 2005 ξεκίνησαν οι προσπάθειες από τα Ηνωμένα Έθνη να περιοριστούν αποτελεσματικά οι εκπομπές ρύπων σε Κίνα και Η.Π.Α., τους δύο μεγαλύτερους ρυπαντές του πλανήτη. Καμιά από τις δύο χώρες δεν καλυπτόταν από τις προβλέψεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο (1997), καθώς η μεν πρώτη εντασσόταν στα αναπτυσσόμενα κράτη, ενώ η δεύτερη δεν το είχε επικυρώσει. Κατά τις συζητήσεις για πιθανή ανανέωση του Πρωτοκόλλου, η Κίνα διαμόρφωσε μια ομάδα μαζί με άλλες 77 αναπτυσσόμενες χώρες (G77+China) που υπερασπίζονταν την αρχή της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change) για κοινές – αλλά διαφοροποιημένες – ευθύνες των κρατών ως προς το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τις αναπτυσσόμενες χώρες, ο βιομηχανοποιημένος κόσμος αναπτύχθηκε για αιώνες χρησιμοποιώντας τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, επομένως πρέπει να επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος της μείωσης των ρύπων. Από την άλλη, οι αναπτυγμένες χώρες επέμειναν ότι χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, που καταναλώνουν όλο και αυξανόμενο ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας, θα πρέπει να δεχθούν – στο άμεσο μέλλον – όρια στην εκπομπή ρύπων.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες συνέχισαν να κρατούν αυτή τη στάση και στις επόμενες μεγάλες διασκέψεις του Ο.Η.Ε. για το κλίμα, στο Μπαλί (2007) και την Κοπεγχάγη (2009), που οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο. Ειδικότερα μετά την Κοπεγχάγη, η διεθνής κοινότητα και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης άρχισαν να κατηγορούν έντονα την Κίνα ότι με την στάση της υπονόμευσε την πιθανότητα σύναψης συμφωνίας για δραστική μείωση των ρύπων μέχρι το 2050. Η κινεζική ηγεσία, παρόλο που αντέδρασε με έκπληξη σε αυτές τις κριτικές, φάνηκε να επηρεάζεται, ξεκινώντας μια σταδιακή μεταστροφή στην περιβαλλοντική της πολιτική.

Λόγω της εκτός ορίων ρύπανσης στις μεγαλουπόλεις, και όχι μόνο, εντάθηκαν οι πιέσεις προς την ηγεσία και στο εσωτερικό της χώρας, ώστε να γίνει σιγά σιγά αντιλληπτό ότι ο αγώνας ενάντια στην κλιματική αλλαγή δεν θα έχει μόνο κόστος για την ανάπτυξη της Κίνας, αλλά μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία ώστε η ανάπτυξη αυτή να είναι βιώσιμη, και οι Κινέζοι πολίτες να ζήσουν σε ένα καλύτερο περιβάλλον. Έτσι, από το 2011 ως το 2015 η κινεζική ηγεσία επικεντρώθηκε σε διμερείς διαπραγματεύσεις με τους μεγαλύτερους εταίρους της, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχίζοντας και την επαφή με τους αρμόδιους φορείς των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα.

Η ήδη υπάρχουσα συνεργασία με την Ε.Ε. σε θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενισχύθηκε, με την Κίνα να αποτελεί πλέον το μεγαλύτερο καταναλωτή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως. Όσον αφορά στις επαφές με τις  Η.Π.Α., το ζήτημα του περιβάλλοντος προστέθηκε τα τελευταία χρόνια στην αντζέντα με ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα. Το 2014 και το 2015, μετά τη λήξη των διμερών διασκέψεων μεταξύ των δύο κρατών, εκδόθηκαν κοινές δηλώσεις για την κλιματική αλλαγή.

Ακόμα, το 2014 η Κίνα δεσμεύτηκε να θέσει όρια στην επομπή CO2 μέχρι το 2030, και έθεσε ως στόχο να καλύπτει το 20% των ενεργειακών αναγκών της από ανανεώσιμες πηγές μέχρι την ίδια χρονιά, ενώ παράλληλα υπέγραψε συμφωνίες για το κλίμα με τις Η.Π.Α. και τη Γαλλία. Φέτος, ανακοίνωσε ότι θα προσφέρει 20 δις CNY (3,2 δις $) στις φτωχότερες αναπτυσσόμενες χώρες για την καταπολέμιση της κλιματικής αλλαγής, ένα ποσό ανάλογο με την βοήθεια που παρέχουν τα αναπτυγμένα κράτη.

Πριν τη σύνοδο στο Παρίσι η κυβέρνηση δημοσίευσε μια λεπτομερή έκθεση για τις πολιτικές και τις δράσεις που θα ακολουθήσει στο μέλλον, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο ειδικός εκπρόσωπος της Κίνας για θέματα κλιματικής αλλαγής, Xie Zhenhua, τόνισε πως η χώρα θα τηρήσει τη δέσμευσή της να θέσει όρια στην εκπομπή CO2 ως το 2030, και θα ετοιμάσει ένα εθνικό σχέδιο εμπορίου ρύπων ως το 2017. Για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου θα ληφθούν υπόψη κινεζικά πιλοτικά προγράμματα, η αντίστοιχη εμπειρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αμερικανικών πολιτειών. Υπάρχουν ακόμα πολλά να ρυθμιστούν, όπως ο καθορισμός ένος συνολικού όγκου επιτρεπόμενων ρύπων και του τρόπου διανομής των ποσοστών και ο έλεγχος του όγκου και των εκπομπών πριν από τις συναλλαγές. Το νέο 5ετές πρόγραμμα της κινεζικής κυβέρνησης, που παρουσιάστηκε νωρίτερα το φθινόπωρο, έδινε- επίσης – για πρώτη φορά έμφαση στο περιβάλλον και σε μεταρρυθμίσεις οικολογικού χαρακτήρα.

Η μεταστροφή της κινεζικής στάσης στις διεθνείς διασκέψεις για την κλιματική αλλαγή οριστικοποιήθηκε στο Παρίσι. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Xi Jinping παρακολούθησε τις διεργασίες, και απηύθυνε λόγο κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση, δίνοντας το στίγμα της κινεζικής πολιτικής. Σύμφωνα με τον Xi το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής απαιτεί την συνεργασία όλων των κρατών, και δεν αφήνει περιθώρια για ανταγωνισμούς. Στο Παρίσι έπρεπε να επιτευχθεί μια νομικώς δεσμευτική συμφωνία για όλα τα κράτη, η οποία θα ενσωματώνει την υποχρέωση του αναπτυγμένου κόσμου να παρέχει οικονομική βοήθεια και να μεταφέρει φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες στα αναπτυσσόμενα κράτη, αλλά δεν θα αρνείται το δικαίωμα των τελευταίων στην ανάπτυξη.

Ουσιαστικά η αρχή της κοινής – αλλά διαφοροποιημένης – ευθύνης παρέμεινε η βάση των κινέζικων θέσεων. Ωστόσο οι Κινέζοι διαπραγματευτές, ακολουθώντας μια πιο υπεύθυνη και θετική στάση σε σχέση με τις προηγούμενες αντίστοιχες συνόδους, συνεργάστηκαν εντατικά με τους Γάλλους και τους Αμερικανούς για την επίτευξη της τελικής συμφωνίας. Έχοντας αναγνωρίσει εκ των προτέρων την ανάγκη η διάσκεψη στο Παρίσι να έχει θετικό αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με το παρελθόν της ως εκπρόσωπος των θέσεων του αναπτυσσόμενου κόσμου, η Κίνα κατάφερε να πείσει τους εκπροσώπους των υπόλοιπων αναπτυσσόμενων χωρών να μην επιμείνουν στην θέσπιση διάταξης που θα υποχρεώνει τα αναπτυγμένα κράτη να τους παρέχουν 100 δις $ το χρόνο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και τους διαβεβαίωσε ότι θα υπάρχει ευελιξία ως προς την τακτική αναθεώρηση των δεσμεύσεων που θα προκύψουν από ενδεχόμενη συμφωνία κάθε 5 χρόνια. Η υπεύθυνη στάση της κινεζικής διπλωματίας επαινέθηκε και από τον Πρόεδρο Obama που είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Xi, όπως ανακοίνωσε ο Λευκός Οίκος.

Για την κινεζική διοίκηση η συμφωνία του Παρισιού δεν είναι τέλεια, αλλά αποτελεί ένα θετικό βήμα προς την καλύτερη διεθνή συνεργασία για την κλιματική αλλαγή, καθώς είναι αρκετά ισορροπημένη και φιλόδοξη. Ο  Xie Zhenhua εξέφρασε την αισιοδοξία του πως θα είναι επωφελής και για την κινεζική οικονομία, καθώς θα δώσει ώθηση στην αειφόρο ανάπτυξη μέσω χρησιμοποίησης τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον. Μένει να αποδειχθεί στο μέλλον αν οι υποσχέσεις που άφησε η Κίνα, ότι θα πρωτοστατήσει στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, υλοποιηθούν μέσω της εφαρμογής των διατάξεων της συμφωνίας του Παρισιού και όλων των υπόλοιπων συμβατικών υποχρεώσεών της. Το κλίμα αλλάζει, και πλέον η Κίνα ξέρει πως πρέπει και η ίδια να αλλάξει για το καλό της οικονομίας, αλλά κυρίως των πολιτών της και του υπόλοιπου κόσμου.

• http://thediplomat.com/2015/12/an-evolution-in-chinas-climate-diplomacy/
• http://thediplomat.com/2015/12/chinas-president-arrives-in-paris-for-final-push-on-climate-deal/
• http://thediplomat.com/2015/12/china-celebrates-paris-climate-change-deal/
• http://thediplomat.com/2015/11/before-paris-talks-china-outlines-its-plan-for-tackling-climate-change/