Εδώ και πολλά χρόνια, το Κυπριακό προβληματίζει ιδιαίτερα τον διπλωματικό κόσμο, καθώς Ελλάδα, Κύπρος και Τουρκία προσπαθούν να βρουν βιώσιμη λύση. Το κάθε κράτος προσπαθεί να διαφυλάξει εθνικά συμφέροντα, ενώ κύριο μέλημα της Ελλάδας είναι η αποφυγή της διχοτόμησης και η προσάρτηση του “ψευδοκράτους” στην Τουρκία. Ωστόσο, τον τελευταίο χρόνο, η διαπραγματευτική θέση του προέδρου της Κύπρου, Ν. Αναστασιάδη, φαίνεται να έχει ενισχυθεί χάριν των ενεργειακών συμφωνιών για το φυσικό αέριο.

Τα “οικόπεδα” στην Κυπριακή ΑΟΖ. Πηγή: Η Καθημερινή

Πιο συγκεκριμένα, 6 -κορυφαίες στον κόσμο- εταιρείες ενέργειας διεκδικούν μερίδιο στα κοιτάσματα φυσικού αερίου, που πιθανολογείται έντονα ότι υπάρχουν εντός της Κυπριακής ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κύπρου. Οι 6 ανωτέρω ενεργειακοί κολοσσοί είναι: οι αμερικανικές Exxon Mobil και Noble Energy, η καταριανή QPI, η γαλλική Total, η ιταλική ENI και η κορεάτικη Kogas (Έλλις, 2017). Η Κυπριακή ΑΟΖ έχει χωριστεί σε “οικόπεδα”, το σημαντικότερο εκ των οποίων θεωρείται το οικόπεδο 10, καθώς γειτνιάζει με το τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου “Ζορ” της Αιγύπτου. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες, ο επικεφαλής του διερευνητικού τομέα της ΕΝΙ, Luca Bertelli, ανέφερε στο 4ο Eastern Mediterranean Gas Conference που διεξήχθη στη Λευκωσία:

«Πιστεύουμε ότι υπάρχει ακόμη ένα Ζορ στην περιοχή, και παρόμοια κοιτάσματα μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο για να προστεθούν περισσότερα αποθέματα στο δυναμικό της Ανατολικής Μεσογείου» (Euro2day.gr, 2017)

Τα πιθανά μελλοντικά σχέδια της Κύπρου και των εταιρειών στην περιοχή

Η Exxon Mobil είναι η μεγαλύτερη εταιρεία έρευνας, εξόρυξης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στον κόσμο, ενώ η QPI Qatar Petroleum International είναι η μεγαλύτερη εταιρεία υγροποίησης φυσικού αερίου. Στην κοινοπραξία της Exxon Mobil-QPI παραχωρήθηκε το οικόπεδο “10”. Η παρουσία της QPI, καθιστά πιο αληθοφανή τα σενάρια της Κυπριακής Κυβέρνησης για δημιουργία τερματικού υγροποίησης, κατά πάσα πιθανότητα στο Βασιλικό (Πουλλάδος, 2017).

Η γαλλική Total -στην οποία δόθηκε το οικόπεδο “11”, που επίσης γειτνιάζει με το κοίτασμα Ζορ- θα προχωρήσει το 2017 στην πραγματοποίηση ερευνητικής γεώτρησης στο οικόπεδο αυτό. Παράλληλα, η κοινοπραξία Total-ΕΝΙ σκοπεύει να διεξάγει εκτενείς σεισμογραφικές έρευνες στο οικόπεδο “6”. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εν λόγω περιοχή είχαν προβάλλει παλαιότερα διεκδικήσεις οι Τούρκοι. Το τουρκικό ΥΠΕΞ ισχυρίζεται ότι μέρος του οικοπέδου “6” βρίσκεται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας (Χασαπόπουλος, 2017). Η ΕΝΙ εξασφάλισε επίσης το οικόπεδο “8”, όπου διεξάγει ήδη έρευνες, και οι οποίες θα συνεχιστούν και το 2017, καθώς και εκείνες που διεξάγει σε κοινοπραξία με την κορεάτικη KOGAS, στα οικόπεδα “2”, “3” και “9”. Παράλληλα, σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εκδόθηκε στις 7 Μαρτίου 2017, η ΕΝΙ απέκτησε συμμετοχικά δικαιώματα, κατά ποσοστό 50%, στο οικόπεδο «11», κατόπιν συμφωνίας με την Τotal (eni.gr, 2017).

Η Εταιρεία Noble Energy, πλέον σε κοινοπραξία με τη Shell και Derek, είχε αναλάβει το οικόπεδο “12” στον α΄ γύρο αδειοδοτήσεων το 2007, και ήδη, από τις 19 Σεπτεμβρίου του 2011, είχε ξεκίνησε διερευνητική γεώτρηση στο εν λόγω οικόπεδο – γνωστό και ως Αφροδίτη. Έκτοτε, η ΕΥΚ (Εταιρεία Υδρογονανθράκων Κύπρου), σε στενή συνεργασία με την προαναφερθείσα κοινοπραξία, βρίσκεται σε συνεχείς διαβουλεύσεις με δυνητικούς αγοραστές φυσικού αερίου.

Η Κυπριακή Δημοκρατία προσπαθεί να επωφεληθεί τα μέγιστα από την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αφροδίτη (Capital.com.cy, 2017). Η Λευκωσία επενδύει στη συνεργασία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, διμερώς, καθώς και με την Ελλάδα με δύο τριμερή σχήματα. Σε συνάντησή τους που έγινε στο Κάιρο, στις 11 Οκτωβρίου του 2016, ο Πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας, Αλέξης Τσίπρας, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου, Νίκος Αναστασιάδης, και ο Πρόεδρος της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, Abdel Fattah Al Sisi, αφού συναντήθηκαν στο Κάιρο, συμφώνησαν στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των τριών Κρατών σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η ενέργεια. Τη συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου, ακολούθησε η Συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου- Ισραήλ. Η συμφωνία αυτή είχε ως στόχο την υλοποίηση τεσσάρων, ιδιαίτερα σημαντικών για την ενέργεια, έργων (Πουλακίδας, 2017):

• Την επανεκκίνηση του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ο οποίος θα συνέδεε τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου απευθείας με άλλα ευρωπαϊκά δίκτυα.
• Την προώθηση τριμερών ενεργειακών projects στρατηγικής σημασίας, όπως το «EuroAsia Interconnector» που προβλέπει την καλωδιακή σύνδεση των τριών χωρών, για μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος στις αγορές ενέργειας της ηπειρωτικής Ευρώπης.
• Τη διερεύνηση των δυνατοτήτων κατασκευής σταθμών μεταφοράς Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στην Ελλάδα, κάτι που προβλέπεται να γίνει και βάσει της τριμερούς Συμφωνίας Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου.
• Τη διερεύνηση δυνατοτήτων συνεργασίας στην τεχνολογία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Οι ανωτέρω συμφωνίες, που στόχο έχουν την πρόσβαση στην τεράστια αγορά ενέργειας της Ευρώπης, είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την οικονομία των ανωτέρω χωρών. Ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψιν τα στατιστικά στοιχεία, που δείχνουν ότι η Ευρώπη θα έχει τα επόμενα χρόνια αυξημένες -κατά 30%- ανάγκες σε φυσικό αέριο (Cyprus Times, 2017). Παράλληλα, τεράστια ήταν τα έσοδα της Κύπρου από τους διαγωνισμούς για τις αδειοδοτήσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα το 2007 και το 2012. Μάλιστα, ο τρίτος γύρος θα ολοκληρωθεί τον Απρίλη του 2017, ενώ ο Υπουργός Ενέργειας της Κύπρου, Γιώργος Λακκοτρύπης, επιβεβαίωσε ότι η ολοκλήρωση του διαγωνισμού συνεπάγεται την άμεση εισροή 103,5 εκ. ευρώ στα ταμεία του Κράτους. (Cyprus Times, 2017)

Κατανάλωση και Παραγωγή Φυσικού Αερίου στην Ευρώπη. Πηγή: BP Statistical Review of World Energy.

Θα επηρεάσει τις ενεργειακές συμφωνίες η εξεύρεση, ή όχι, λύσης στο Κυπριακό;

Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί, ωστόσο, αν η εξεύρεση λύσης, ή όχι, στο Κυπριακό θα επηρεάσει τις ενεργειακές συμφωνίες για το φυσικό αέριο. Η λύση στο Κυπριακό θα εξασφάλιζε, πιθανότατα, σταθερότητα στην περιοχή, γεγονός πολύ σημαντικό για τέτοιου είδους μεγάλες ενεργειακές επενδύσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος προχώρησε σε οριοθέτηση της ΑΟΖ της με την Αίγυπτο το 2003, με το Λίβανο το 2007 και με το Ισραήλ το 2010. Όλες οι οριοθετήσεις έγιναν σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, βάσει του κανόνα της μέσης γραμμής. Το γεγονός αυτό ουδέποτε αποδέχτηκε η Τουρκία, η οποία, μάλιστα, προσπάθησε παλαιότερα να δημιουργήσει σκηνικά έντασης, στέλνοντας το ερευνητικό σεισμογραφικό σκάφος “Barbaros” στην εν λόγω περιοχή.

Παρόλο που μπορεί να γίνει αναμφίβολα αποδεκτό ότι η ανάγκη για σταθερότητα στην περιοχή, σε συσχετισμό με τις ενεργειακές συμφωνίες, ασκεί πίεση στην Κυπριακή κυβέρνηση για επίτευξη συμφωνίας για το Κυπριακό, οι έρευνες για φυσικό αέριο των 6 μεγάλων εταιρειών δεν φαίνεται να επηρεάζονται. Θα πρέπει να διατηρηθεί η ισορροπία μεταξύ οικονομικών και εθνικών συμφερόντων, τα οποία δεν φαίνεται να συμβαδίζουν πάντα.

Πολλοί, μάλιστα, θεωρούν ότι η ύπαρξη των έξι αυτών κολοσσών συνεπάγεται τη δυνατή παρουσία Αμερικανών, Γάλλων, Ιταλών και Καταριανών και, άρα, θα μπορούσε να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα στις επιθετικές διαθέσεις της Άγκυρας. Άλλωστε, σε παλαιότερη συνέντευξή του, ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης κατέστησε σαφές ότι οι εταιρείες-κολοσσοί στον χώρο της ενέργειας δεν συνδέουν την εμπλοκή τους στην κυπριακή ΑΟΖ με την επίτευξη λύσης.

 «Εάν τη συνέδεαν, δεν θα υπέβαλλαν προτάσεις. Η κυρίαρχη Κυπριακή Δημοκρατία έχει τη δική της ΑΟΖ μέσα στην οποία αδειοδοτούνται θαλάσσιες περιοχές, και θα έχει την αποκλειστική ευθύνη διαχείρισης και εκμετάλλευσης». (Έλλις, 2017)

Ο ίδιος θεωρεί ότι το αέριο και η προοπτική κάλυψης σημαντικού μέρους των ενεργειακών αναγκών της Τουρκίας μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό κίνητρο για να συναινέσει η Άγκυρα σε λύση του Κυπριακού. Επομένως, οι ενεργειακές συμφωνίες μπορεί να αποτελέσουν ένα σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί για την Κύπρο, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό την εξεύρεση λύσης για το Κυπριακό. Αντίθετα, η πιθανότητα να μη βρεθεί κάποια λύση δεν φαίνεται να αποτελεί αντικίνητρο για τις 6 εταιρείες-κολοσσούς, ώστε να μην επενδύσουν στην περιοχή.

Πηγές:

1. Έλλις, A. (2017). Οι ενεργειακοί κολοσσοί στην κυπριακή ΑΟΖ. [online] Kathimerini.gr. Available at: http://www.kathimerini.gr/889941/article/epikairothta/politikh/oi-energeiakoi-kolossoi-sthn-kypriakh-aoz [Accessed 20 Mar. 2017].
2. Euro2day.gr. (2017). Μεγάλο κοίτασμα αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ «βλέπει» η ΕΝΙ. [online] Available at: http://www.euro2day.gr/news/world/article/1524195/megalo-koitasma-aerioy-sthn-kypriakh-aoz-vlepei-h.html [Accessed 20 Mar. 2017].
3. Πουλλάδος, Μ. (2017). Η στρατηγική αξία του τερματικού LNG στο Βασιλικό. [online] Energypress.gr. Available at: http://energypress.gr/news/i-stratigiki-axia-toy-termatikoy-lng-sto-vasiliko [Accessed 20 Mar. 2017].
4. Χασαπόπουλος, Ν. (2017). Πρόκληση της Αγκυρας για το οικόπεδο 6 στην κυπριακή ΑΟΖ. [online] TO BHMA. Available at: http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=787624 [Accessed 20 Mar. 2017].
5. eni.gr. (2017). Eni strengthens its presence in the Cyprus Offshore. [online] Available at: https://www.eni.com/docs/en_IT/enicom/media/press-release/2017/03/PR_Eni_Total_EN.pdf [Accessed 20 Mar. 2017].
6. Capital.com.cy. (2017). ΕΥΚ: Συνεχείς διαβουλεύσεις με δυνητικούς αγοραστές ΦΑ από το κοίτασμα ‘Αφροδίτη’. [online] Available at: http://capital.sigmalive.com/story/12711024 [Accessed 20 Mar. 2017].
7. Πουλακίδας, Κ. (2016). Τα τέσσερα έργα στην ενέργεια που σηματοδοτεί η συμφωνία Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ. [online] The Huffington Post. Available at: http://www.huffingtonpost.gr/2016/01/29/politiki-energeia_n_9108944.html [Accessed 20 Mar. 2017].
8. Cyprus Times. (2017). 5 και 6 Απριλίου οι υπογραφές για τον Γ’ Γύρο αδειοδότησης. [online] Available at: http://cyprustimes.com/2017/03/17/5-ke-6-apriliou-i-ypografes-gia-ton-g-gyro-adiodotisis/ [Accessed 20 Mar. 2017].
9. Έλλις, Α. (2017). Νίκος Αναστασιάδης: Η προμήθεια αερίου, κίνητρο για Τουρκία. [online] Kathimerini.gr. Available at: http://www.kathimerini.gr/889282/article/proswpa/synentey3eis/nikos-anastasiadhs-h-promh8eia-aerioy-kinhtro-gia-toyrkia [Accessed 20 Mar. 2017].