H Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση: Η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης αποτελεί ένα μακρόπνοο σχέδιο με απώτερο στόχο την εξασφάλιση προσιτής, ασφαλούς και βιώσιμης ενέργειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους πολίτες της αλλά την εδραίωση μιας ανανεωμένης φιλόδοξης πολιτικής για το κλίμα. Η δέσμη μέτρων για την υλοποίηση του εν λόγω εγχειρήματος περιλαμβάνει τους ακόλουθους πέντε αλληλένδετους κεντρικούς τομείς δράσης:

1. Η εγκαθίδρυση ενός περιβάλλοντος ενεργειακής ασφάλειας, αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης,
2. Η ανάπτυξη μίας πλήρως ενοποιημένης αγοράς εργασίας,
3. Η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης που συμβάλλει στο μετριασμό της ζήτησης,
4. Η σταδιακή απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές,
5. Η περαιτέρω ώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας.

Η συγκεκριμένη δέσμη μέτρων η οποία δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 25 Φεβρουαρίου του 2015, αποτελείται από τρεις ανακοινώσεις:

1. Μια στρατηγική πλαίσιο για την Ενεργειακή ένωση στην οποια αναλύονται λεπτομερώς τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της εν λόγω Ένωσης.
2. Μια ανακοίνωση προσδιοριστική των προσδοκιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με την νέα παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα που αναμένεται να συμφωνηθεί στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 2015.
3. Μια ανακοίνωση που καθορίζει τη πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την επίτευξη του στόχου του 10% για τη διασύνδεση της ηλεκτρικής ενέργειας ως το 2020. Αυτό σημαίνει ότι κάθε κράτος-μέλος πρέπει να διαθέτει ηλεκτρικά καλώδια που επιτρέπουν τη μεταφορά στις γειτονικές του χώρες του 10% τουλάχιστον της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής του έτσι ώστε σε περίπτωση βλάβης ενός τέτοιου σταθμού ή κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών συνθηκών, τα κράτη-μέλη να μπορούν να εξασφαλίζουν την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζονται με εισαγωγές από τις γειτονικές τους χώρες. Σκοπός αποτελεί, επίσης, η βελτίωση της κατάστασης στα 12 κράτη-μέλη με επίπεδο διασύνδεσης κάτω του 10% (Ιρλανδία, Ιταλία, Ρουμανία, Πορτογαλία, Εσθονία, Λεττονία, Λιθουανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Πολωνία, Κύπρος και Μάλτα).

Το ευρωπαϊκό ενεργειακό υπόβαθρο: Η αναγκαιότητα εγκαθίδρυσης μίας νέας ευρωπαϊκής ενεργειακής νομοθετικής ρύθμισης καταδεικνύεται με τον πλέον εμφανή τόπο από τα επίσημα στοιχεία αναφορικά με την υπάρχουσα ενεργειακή κατάσταση στην ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή τη στιγμή αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο, εισάγοντας παραπάνω από το μισό (53%) του συνόλου της ενέργειας που καταναλώνει, γεγονός οικονομικά επιζήμιο τόσο για την ίδια όσο και για τις οικονομίες των 28 κρατών–μελών που την συναποτελούν. Χαρακτηριστικά υπολογίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ξοδεύει κάθε χρόνο περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ προκειμένου να καλύψει τις ενεργειακές τις ανάγκες. Ανησυχητικό αποτελεί επίσης το γεγονός ότι είναι εκτεθειμένη σε διαταραχές φυσικού ανεφοδιασμού, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες αρνητικές συνέπειες που διαδραμάτισε σε πολύπλευρο επίπεδο στις ευρωρωσικές σχέσεις η κρίση στην Ουκρανία αλλά και η προσπάθεια για οικοδόμηση νέων ενεργειακών γεφυρών με το Ιράν μετά την απαγόρευση εισαγωγής πετρελαίου στην ΕΕ το 2012, αλλά και με αναδυόμενους παγκόσμιους ενεργειακούς «παίκτες» όπως το Αζερμπαϊτζάν.

Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν ήδη συμφωνίες για εξόρυξη και μεταφορά στην Ευρώπη φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν και των υπόλοιπων χωρών της Κεντρικής Ασίας στην Κασπία Θάλασσα μέσω των αγωγών TAP (Trans Adriatic Pipeline – Αδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου), TANAP (Trans Anatolian Natural Gas Pipeline – Αγωγός Φυσικού Αερίου Ανατολίας) και του South Caucasus Pipeline (Αγωγός Νοτίου Καυκάσου) ως μέρος του λεγόμενου Southern Gas Corridor (Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου), σχεδίου που αναφέρεται σε έργα υποδομής όπως η κατασκευή αγωγών που θα βελτιώσουν την ασφάλεια και την ποικιλία της ευρωπαϊκής ενεργειακής προμήθειας. Παράλληλα, στη Βόρεια Ευρώπη, η ασφάλεια του εφοδιασμού ενισχύεται σε μεγάλο βαθμό από τη δημιουργία κόμβων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που λειτουργούν με πολλούς προμηθευτές. Το παράδειγμα αυτό δύνανται να ακολουθήσουν τόσο η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όσο και η περιοχή της Μεσογείου, όπου βρίσκεται υπό κατασκευή μεσογειακός κόμβος φυσικού αερίου.

Ακολούθως, έξι κράτη μέλη βασίζονται σε ένα και μόνο εξωτερικό προμηθευτή για όλες τις εισαγωγές φυσικού αερίου, ενώ η ΕΕ εισάγει το 90% των αναγκών της σε αργό πετρέλαιο και το 66% των αναγκών της σε φυσικό αέριο. Παράλληλα, η παλαιότητα των ενεργειακών υποδομών της ΕΕ, καθιστά το 75% των κατοικιών της ενεργειακά μη αποδοτικές, γεγονός το οποίο οφείλεται και στη δυσκολία εξεύρεσης εναλλακτικών πιο οικονομικών προσφορών ενέργειας. Σε αυτό συμβάλλουν και οι σε μεγάλο βαθμό ακόμα ασυντόνιστες εθνικές ενεργειακές πολιτικές της ΕΕ αλλά και η μη επαρκή ενεργειακή διασύνδεση ανάμεσα στα κράτη – μέλη. Επίσης, οι τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκαν κατά 30% και οι τιμές χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου είναι υπερδιπλάσιες εκείνων των ΗΠΑ. Η ΕΕ εξαρτάται, επιπλέον, σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πυρηνικών καυσίμων και συναφών υπηρεσιών όσον αφορά τα κράτη μέλη που έχουν συμπεριλάβει την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό τους μείγμα. Η πυρηνική ενέργεια παράγει σήμερα σχεδόν το 30 % της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, η οποία πρέπει να εξασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας, προστασίας, διαχείρισης αποβλήτων και μη διάδοσης ενώ για να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού είναι σημαντικό να διαφοροποιηθούν και οι πηγές του εφοδιασμού.

Επιπροσθέτως, από το 2012 έως το 2013, οι τιμές μετά τους φόρους της ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 4,4%. Εξάλλου, σημαντικό αποτελεί επίσης το γεγονός ότι η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο με τις ενεργειακές στρατηγικές 2020 (2020 Climate and Energy Package), 2030 (2030 Climate and Energy Framework) και 2050 (Energy Roadmap 2050, low carbon economy) στο πλαίσιο πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια να μειώσει τη συνολική της εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αλλά και να προωθήσει τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο της το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που θα καταναλώνεται στην ΕΕ το 2030 να ανέρχεται σε τουλάχιστον 27 %.) εγκαθιδρύοντας μια εσωτερική ενεργειακή αγορά που θα βασίζεται επίσης στην ανανέωση των ενεργειακών υποδομών και στην βελτίωση της ενεργειακής ηλεκτρικής διασύνδεσης των κρατών – μελών. Επιπλέον, κατά αυτό τον τρόπο θα εξασφαλιστεί και ο στόχος της ευρωπαϊκής πολιτικής ενεργειακής ασφάλειας με τη εδραίωση μιας πιο ευκίνητης και ανεξάρτητης ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής στο πλαίσιο μιας αλληλένδετης παγκόσμιας οικονομίας.

Το πρωτόκολλο των Παρισίων για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής ως το 2020: Στις 25 Φεβρουαρίου του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ενημερωτικό δελτίο τύπου αναφορικά με τις βασικές κατευθυντήριες ιδέες και τους άξονες πάνω στους οποίους δομήθηκε σχετική ανακοίνωση του ίδιου οργάνου για την υλοποίηση του Πρωτοκόλλου των Παρισίων που αναμένεται να εγκριθεί στη Διάσκεψη των Παρισίων για το κλίμα το Δεκέμβριο του 2015, ως κύριου σχεδίου για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής ως το 2020.

Η διαχείριση του εν λόγω στόχου αποτελεί μια από τις βασικές προτεραιότητες τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Επιτροπής Γιούνκερ για να αποτρέψει τον κίνδυνο μιας πιθανής υπερθέρμανσης του πλανήτη με ταυτόχρονο στόχο την οικοδόμησης μιας ανθεκτικής μακρόπνοης Ενεργειακής Ένωσης. Η ανακοίνωση μετατρέπει τις αποφάσεις που ελήφθησαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου του 2014 σε προτεινόμενο στόχο για μείωση των εκπομπών της ΕΕ (τη λεγόμενη Εθνικά Καθορισμένη Πρόθεση Συνεισφοράς) στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας.

Πιο συγκεκριμένα τον Οκτώβριο του 2014, οι ταγοί των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν να προχωρήσουν σε μία σταδιακή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Ένωσης κατά 40% έως το 2013, δοθέντος ότι η ΕΕ εκπέμπει περίπου το 10% των παγκόσμιων εκπομπών, ένα ποσοστό το οποίο θα μειωθεί περαιτέρω κατά την προσεχή δεκαετία. Το 2011, τα 196 μέρη της Σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος αποφάσισαν να εκπονήσουν μια νέα συμφωνία που να ισχύει για όλους μέχρι τα τέλη του 2015, οπότε θα πραγματοποιηθεί στο Παρίσι η διάσκεψη για την αλλαγή του κλίματος. Η ανακοίνωση αυτή προτείνει το σχεδιασμό των ουσιωδών στοιχείων της εν λόγω συμφωνίας ενώ καλεί όλες τις χώρες να προτείνουν στόχους μείωσης των εκπομπών τους για την περίοδο από το 2020 μέχρι 2025/2030, πολύ πριν από τη διάσκεψη του Παρισιού. Ειδικότερα, η Κίνα, οι ΗΠΑ και άλλες χώρες του G20 θα πρέπει να είναι σε θέση να το πράξουν το αργότερο μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου του 2015.

Το υπόβαθρο της νέας συμφωνίας για το κλίμα: Η ανάγκη για μία νέα συμφωνία για το κλίμα καθίσταται επιτακτική. Σύμφωνα με στοιχεία αναγνωρισμένα από τη διεθνή κοινότητα η παγκόσμια μέση ετήσια αύξηση της θερμοκρασίας πρέπει να διατηρηθεί σαφώς κάτω από 2 °C (3,6 °F) σε σύγκριση με τη θερμοκρασία κατά την προβιομηχανική περίοδο, ώστε η κλιματική αλλαγή να μην φθάσει σε επικίνδυνα επίπεδα. Παρ’ όλα αυτά, τα διεθνή μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής μπορούν να χαρακτηριστούν ως μη επαρκή καθώς εκτιμάται ότι η συνολική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας της γης το 2100 θα κυμανθεί από 3,7 έως 4,8 βαθμούς Κελσίου, πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 1850-1900, ενώ η σημερινή αύξηση που βιώνουμε ανέρχεται σε 0,85 βαθμούς Κελσίου.

Σε πρόσφατη εκτίμηση της για το κλίμα, η Διακυβερνητική Επιτροπή για τη κλιματική αλλαγή επισήμανε ότι τα περιθώρια για να παραμείνουμε στον ανωτέρω στόχο των 2°C στενεύουν όλο και περισσότερο ενώ υπογραμμίζει το γεγονός ότι χρειάζεται μια διεθνής συλλογική προσπάθεια για τη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Επίσης, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με τις οικονομικές και τεχνολογικές δυσκολίες που θα προκύψουν από μία πιθανή κωλυσιεργία παγκόσμιας κλιματικής δράσης.

Η πρόληψη των επικίνδυνων ανθρωπογενών επεμβάσεων στο κλιματικό σύστημα του πλανήτη αποτέλεσε ήδη από το 1994 το επίκεντρο της Συμβάσεως Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος (United Nations Framework on Climate Change – UNFCCC), η οποία έχει σχεδόν οικουμενική συμμετοχή, με 196 συμβαλλόμενα μέρη, μεταξύ των οποίων και η ΕΕ. Το πρώτο ουσιαστικό βήμα ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση, το γεγονός όμως ότι δέσμευε μόνο 39 βιομηχανικές χώρες κατέδειξε την αδυναμία του να επιλύσει το πρόβλημα από μόνο του.

Στη διάσκεψη της Κοπεγχάγης που πραγματοποιήθηκε στις 7-9 Δεκεμβρίου του 2014 και στην οποία συμμετείχαν περισσότερες από 90 χώρες, τόσο ανεπτυγμένες όσο και αναπτυσσόμενες, επιτεύχθηκαν συμφωνίες και δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών για το 2020, η εθελοντική φύση όμως αυτών δεν αρκούν για την επίτευξη του συμφωνηθέντος στόχου της μη υπέρβασης των 2°C.

Για το λόγο αυτό, από το 2011, η UNFCCC ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για μια νέα νομικά δεσμευτική συμφωνία, με συμμετοχή όλων των μερών, η οποία θα κινητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα για την επίτευξη του ανωτέρου στόχου μη υπέρβασης των 2 °C, με την σχετική συμφωνία να αναμένεται να συναφθεί, όπως ήδη ειπώθηκε, στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 2015 με έναρξη ισχύος το 2020. Το έδαφος για την συγκεκριμένη νέα παγκόσμια δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα είχε ήδη προλειανθεί από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή που είχε διεξαχθεί από την 1η έως τις 12 Δεκεμβρίου στη Λίμα, στο Περού.

Η ΕΕ εκτιμά ότι το νέο πρωτόκολλο – απότοκο της εν λόγω συμφωνίας, θα πρέπει να περιλαμβάνει νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις για τη μείωση των εκπομπών. Με τον τρόπο αυτό, θα σταλεί το ξεκάθαρο μήνυμα στις κυβερνήσεις, τις αγορές και τους πολίτες ότι τα συμβαλλόμενα μέρη του πρωτοκόλλου έχουν δεσμευτεί να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή. Μια τέτοια δέσμευση θα εκφράζει την πολιτική βούληση των μερών για υλοποίηση των υποχρεώσεων τους, ενώ θα παρέχει την απαραίτητη προβλεψιμότητα και βεβαιότητα σε όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, καθώς και βιωσιμότητα στο πλαίσιο πολιτικών αλλαγών σε εθνικό επίπεδο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια νέα συμφωνία που θα ισχύει για όλα τα συμβαλλόμενα μέρη και υπό μακροπρόθεσμο υπόβαθρο. Αναμένουμε με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της Διάσκεψης των Παρισίων.

Πηγές:

1. http://www.consilium.europa.eu/el/policies/energy-union/
2. http://ec.europa.eu/priorities/energy-union/index_en.htm
3. https://ec.europa.eu/energy/
4. http://ec.europa.eu/clima/policies/strategies/index_en.htm
5. http://ec.europa.eu/environment/index_en.htm
6. http://ec.europa.eu/clima/policies/international/paris_protocol/index_en.htm
7. http://ec.europa.eu/priorities/energy-union/docs/paris_en.pdf
8. http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-15-4487_el.htm
9. http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/documents/com/com_com%282015%290080_/com_com%282015%290080_el.pdf
10. http://www.naturalgaseurope.com/southern-gas-corridor-and-eu-gas-security-of-supply-22688