Ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου συνίσταται στην έρευνα, μελέτη και ανάλυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, ειδικότερα, του φαινομένου “ενδοοικογενειακή βία”, σε σχέση, συγκεκριμένα, με τη Ρωσία. Αφορμή γραφής αυτού του άρθρου είναι η πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία της Ρωσίας προς την αποποινικοποίηση της ενδοοικογενειακής βίας, με την Κάτω Βουλή της χώρας -τη λεγόμενη Δουμά- να εγκρίνει, στις 27/1/2017, σχετικό νομοσχέδιο. Επιχειρείται, λοιπόν, μία αποτίμηση του πλαισίου προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας έμφαση στα δικαιώματα των γυναικών, και λαμβάνοντας υπόψιν τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται από αυτήν την κίνηση.

Καταρχάς, η Ρωσία εδώ και αρκετές δεκαετίες αναπτύσσει μια αρνητική-προβληματική σχέση με τους Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς και Δικαιώματα ΛΟΑΤ. Όσον αφορά τους Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, το 2012 εισήχθη νόμος σύμφωνα με τον οποίο, ΜΚΟ που δέχονταν εξωτερική -και όχι κρατική- χρηματοδότηση θεωρούνταν αυτόματα “εξωτερικοί παράγοντες”. Συγκεκριμένα, 155 ΜΚΟ -η πλειοψηφία των οποίων προασπίζονταν τα δικαιώματα των γυναικών- προτίμησαν να διακόψουν τη δράση τους, παρά να δεχτούν το συγκεκριμένο τίτλο (Human Rights Watch, 2016). Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Valentina Cherevatenko, αρχηγού του ΜΚΟ “Women Of Don“, η οποία έδρασε ως “εξωτερικός παράγων”, και σε περίπτωση καταδίκης θα δεχτεί 2 χρόνια φυλάκισης (Human Rights Watch, 2017). Παράλληλα, σύμφωνα με στοιχεία της αναφοράς του Human Rights Watch 2016, οι κρατικές αρχές κατόρθωσαν, τον Απρίλιο του 2016, να αποσύρουν από το διαδίκτυο τη γνωστή ομάδα υποστήριξης ομοφυλόφιλων παιδιών Deti-404, ενώ το Νοέμβριο του ίδιου έτους, μέσω δικαστικής απόφασης, έκλεισε και το διάσημο site BlueSystem.ru, το οποίο παρείχε πληροφορίες για τη ρωσική κοινότητα ομοφυλοφίλων. Ακόμη χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση του Alexander Ermoshkin, υπερασπιστή των ομοφυλοφίλων, ο οποίος, ύστερα από δήλωσή του, απολύθηκε λόγω των σεξουαλικών του προτιμήσεων, και έπεσε θύμα ξυλοδαρμού. Ωστόσο, τον Ιούλιο του 2016, η Ρωσική Τηλεόραση δήλωσε πως επρόκειτο για “αντί-ρωσική” προπαγάνδα, προερχόμενη από τις ΗΠΑ. Ο ίδιος εγκατέλειψε τη χώρα για λόγους ασφαλείας (Human Rights Watch, 2016). Το 2013 εφαρμόστηκε, άλλωστε, νόμος, ο οποίος απαγορεύει την προώθηση μεταξύ ομοφυλοφιλικών σχέσεων εν γένει, καθώς και τις πορείες υποστήριξης αυτής της κοινότητας (Russel, 2016). Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αποτελεί μία διαφορετικότητα η οποία, όμως, δεν αποτελεί νομιμοποιητική βάση καταπίεσης και καταπάτησης βασικών ελευθεριών και δικαιωμάτων.

Domestic Violence and Abuse as an Abstract
5 Μαρτίου- theburtonwire.com

Εν συνεχεία, παρά την πρόοδο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στον τομέα των γυναικείων δικαιωμάτων, παραμονεύει ακόμη κίνδυνος. Κατά κύριο λόγο, στον εργασιακό τομέα, οι διακρίσεις κατά των γυναικών και των ικανοτήτων τους πληθαίνουν. Είναι εμφανές πως οι γυναίκες λαμβάνουν την ίδια μόρφωση με τους άντρες, και πως συμμετέχουν πιο ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου τους, σε σχέση με το παρελθόν. Ωστόσο, σύμφωνα με κρατική στατιστική έρευνα του Rosstat, οι απολαβές των γυναικών παραμένουν χαμηλότερες κατά 39%, σε σχέση με τις απολαβές των ανδρών (Obrazkova, 2015). Επιπλέον, σύμφωνα με την Davtyan -δικηγόρο σε γυναικείο ΜΚΟ-, παρατηρούνται καθημερινά εκατοντάδες φαινόμενα παρενόχλησης και βίας κατά των γυναικών στον εργασιακό χώρο, ενώ γίνονται πολλά παράπονα για “εξαναγκαστική παραίτηση λόγω εγκυμοσύνης” ή, ακόμη, για “συστηματική κακομεταχείριση” (Obrazkova, 2015).

Alena Popova, ακτιβίστρια που διαμαρτύρεται δημόσια σχετικά με το νέο νομοσχέδιο.
5 Μαρτίου- theguardian.com

Η κατάσταση φαίνεται να λαμβάνει περαιτέρω διαστάσεις, με την πρόσφατη έγκριση νομοσχεδίου σχετικού με την ενδοοικογενειακή βία από την Κάτω Βουλή (τη Δουμά). Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι η πρώτη σύγκρουση μέσα σε μια οικογένεια θα τιμωρείται με χρηματική αποζημίωση 500 δολαρίων, ή με δεκαπενθήμερη φυλάκιση. Μόνο σε περίπτωση σοβαρού τραυματισμού ή επαναλαμβανόμενων επιθέσεων το ζήτημα θα λύνεται δικαστικά. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, το 40% των σοβαρών επιθέσεων πραγματοποιείται εντός της οικογένειας. Επιπρόσθετα, το 2013 αναφέρεται πως 9.000 γυναίκες απεβίωσαν από βιαιοπραγίες, ενώ 11.000 τραυματίστηκαν σοβαρά. Υπολογίζεται πως το 24% αυτών των επιθέσεων συνέβη σε ενδοοικογενειακό επίπεδο. Παρόλα αυτά, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δήλωσε, το 2016, πως η σωματική ποινή αποτελεί παράδοση για τη χώρα, και πρέπει να προστατεύεται σαν να είναι βασικό δικαίωμα, δοσμένο από το Θεό στους γονείς (Nechepurenko, 2017). Αρκετοί πολιτικοί τίθενται υπέρ αυτής της τροποποίησης, όπως η γερουσιαστής Yelena Mizulina, η οποία δήλωσε πως η επίθεση ενός ανδρός κατά μίας γυναίκας είναι λιγότερο επιθετική από το να εξευτελίζεται ένας άνδρας από μια γυναίκα (Broomfield, 2017).

Ορισμένες φορές, βέβαια, τα γεγονότα ομιλούν περισσότερο από τις στατιστικές έρευνες, καθώς και από τις διάφορες δηλώσεις υπέρ ή κατά μιας νομοθετικής πρωτοβουλίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, σύμφωνα με έρευνα του Amnesty International, οι μαρτυρίες δυο γυναικών -το επίθετο των οποίων δεν γίνεται γνωστό- αποκαλύπτουν την εγχώρια κατάσταση. Στην πρώτη περίπτωση, η Anna, το 2003, άρχισε να δέχεται επιθέσεις από τον αλκοολικό άντρα της. Η ίδια αναφέρει πως η επίθεση έφτασε το όριο δολοφονίας. Δεν κατόρθωσε παρά μόνο μετά από ένα διαζύγιο, αρκετές αναφορές στην αστυνομία, και πολλές απόπειρες δολοφονίας να πείσει το δικαστήριο για τον κίνδυνο που διέτρεχε. Τελικά, ο άντρας της φυλακίστηκε το 2005, μόνο για έναν χρόνο (Oskana, 2005). Η μαρτυρία της Daria αναφέρεται σε ένα διαζευγμένο ζευγάρι και σε αμέτρητες επιθέσεις που της προξένησαν σοβαρούς σωματικούς τραυματισμούς από το 2004-2005. Ωστόσο, ο δράστης δεν καταδικάστηκε ποτέ (Amnesty International, 2005). Τελευταία έρχεται η πρόσφατη ιστορία της Marina. Η ίδια δηλώνει πως ο σύζυγός της την έσπρωξε από το δεύτερο όροφο της πολυκατοικίας, με αποτέλεσμα να μείνει 3 χρόνια σε αναπηρική καρέκλα. Οι βιαιοπραγίες, φυσικά, δεν σταμάτησαν εκεί. Όταν έφτασε στο σημείο να ζητήσει τη βοήθεια της αστυνομίας, με εμφανείς τραυματισμούς σε όλο της το σώμα και πρόσωπο, η απάντηση  της αστυνομίας ήταν πως το αστυνομικό τμήμα δεν αποτελεί καταφύγιο, ούτε ξενοδοχείο. Η Μarina τότε βρήκε αλλού καταφύγιο, και ζει πλέον κανονικά τη ζωή της (Rainsford, 2017).

Συμπερασματικά, καταλήγουμε πως, εάν τελικά εγκριθεί το νομοσχέδιο για την ενδοοικογενειακή βία από τον Vladimir Putin, θα επέλθει ένα καθεστώς μεγαλύτερης σιωπής σε φαινόμενα βιαιοπραγίας κατά των γυναικών. Η εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου δεν αποκρύπτει μόνο τις ψυχολογικές επιπτώσεις που ενέχονται σε οποιαδήποτε μορφή βίας, αλλά αποτελεί φαινόμενο διαιώνισης του πατριαρχικού προτύπου και της αντιμετώπισης του γυναικείου φύλου ως υποδεέστερης κατηγορίας. Αυτό που πραγματικά χρειάζονται όχι μόνο οι γυναίκες στη Ρωσία, αλλά και τα παιδιά, είναι οι αυστηρότεροι έλεγχοι, για να προστατεύονται αποτελεσματικότερα. Η άδεια άσκησης βίας -έστω και σε τόσο μικρό βαθμό- εμπεριέχει μεγάλες συνέπειες, οι οποίες συμπορεύονται με τον παράγοντα του φόβου και την αδυναμία που αισθάνεται κάποιος όταν λαμβάνει τη θέση του θύματος. Αναμφίβολα, είναι νωρίς ακόμη για να δοθεί κάποιο βέβαιο συμπέρασμα, αφού ακόμη δεν εγκρίθηκε πλήρως το νομοσχέδιο, και δεν τέθηκε σε εφαρμογή. Σίγουρα η πράξη αυτή αντικατοπτρίζει -κατά ένα βαθμό- αναχρονιστικές τάσεις, αλλά, σε αυτές τις περιπτώσεις, ο χρόνος θα λάβει το ρόλο του πιο έμπιστου κριτή.

Πηγές:

1. Human Rights Watch (2016) Russia. Available at: https://www.hrw.org/world-report/2016/country-chapters/russia (Accessed: 5 March 2017).
2. Russell, M. (2016) Human rights in Russia No light at the end of the tunnel. Available at: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2016/589768/EPRS_BRI(2016)589768_EN.pdf (Accessed: 5 March 2017).
3. Becker, J. (2017) Russia: Government vs. Rights groups. Available at: https://www.hrw.org/russia-government-against-rights-groups-battle-chronicle (Accessed: 5 March 2017).
4. Obrazkova, M. (2015) Gender equality in Russia: Still a long way to go. Available at: http://in.rbth.com/society/2015/04/06/gender_equality_in_russia_still_a_long_way_to_go_42419 (Accessed: 5 March 2017).
5. Nechepurenko, I. (2017) Russia moves to soften domestic violence law. Available at: https://www.nytimes.com/2017/01/25/world/europe/russia-domestic-violence.html?_r=1 (Accessed: 5 March 2017).
6. Broomfield, M. (2014) Russia to decriminalise domestic violence as Vladimir Putin bows to ultra-conservative pressure. Available at: http://www.independent.co.uk/news/world/europe/russia-decriminalise-domestic-violence-vladimir-putin-ultra-conservative-family-laws-a7541371.html (Accessed: 5 March 2017).
7. Amnesty International (2005) Russian Federation: Nowhere to turn to: Violence against women in the family. Available at: https://www.amnesty.org/en/documents/eur46/056/2005/en/ (Accessed: 5 March 2017).
8. Rainsford, S. (2017) Domestic abuse: Why Russia believes the first time is not a crime. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-38794677 (Accessed: 5 March 2017).