Της Ναταλίας Λιαροστάθη και του Θωμά Μητρόπουλου

Έχει ήδη καταστεί πρόδηλο πως το σύνολο των τρομοκρατικών ενεργειών, ανά την υφήλιο, καταστρατηγούν θεμελιώδη κι αναπαλλοτρίωτα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ ταυτόχρονα ναρκοθετούν τις βάσεις επάνω στις οποίες εδράζονται η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια. Δεδομένου ότι πρωταρχική υποχρέωση κάθε κράτους δικαίου συνιστά η ασφάλεια των πολιτών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία του, μέσω της λήψης θετικών μέτρων παρέμβασης -των επονομαζόμενων αγγλιστί “positive measures”- ώστε να προασπίζεται αυτόχρημα η προστασία της ζωής και των αναφαίρετων δικαιωμάτων τους, πληθώρα πολιτειών έχει προχωρήσει στη λήψη νομοθετικών, αστυνομικών και στρατιωτικών μέτρων κατά της μάστιγας της σύγχρονης κοινωνίας, η οποία τιτλοφορείται ως “τρομοκρατία”. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως, κατά την προσπάθεια αυτή, τα κράτη -μετερχόμενα συγκεκριμένες πρακτικές- απεμπόλησαν την υποχρέωση συμμόρφωσής τους προς τις βασικές αρχές του δικαίου και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, κατατείνοντας και, τελικά, καταλήγοντας στο σημείο ακριβώς όπου καταλήγει και η τρομοκρατία· στην παραβίαση της κεφαλαιώδους σημασίας -για την ανθρώπινη ύπαρξη- δικαιωμάτων. Στον μακρύ κατάλογο των ανωτέρω δικαιωμάτων περιλαμβάνεται, ως ακρογωνιαίος λίθος, το δικαίωμα στη ζωή – η παραβίαση του οποίου χρήζει ιδιαίτερης ανάλυσης, λόγω του μη αναστρέψιμου χαρακτήρα των συμπαρομαρτούντων που συνεπάγεται η τελευταία, με την αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής.

Η πολύπλευρη κατοχύρωση και προστασία του δικαιώματος στη ζωή, μέσα από διεθνή και νομικώς δεσμευτικά κείμενα, ήγουν διεθνών συνθηκών οικουμενικού χαρακτήρα, προδίδει την υπέρτατη σημασία που αποδίδεται σε αυτό, ως απόλυτου. Πιο συγκεκριμένα, το δικαίωμα στη ζωή προστατεύεται ως κόρη οφθαλμού, δυνάμει της “Βίβλου” των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -ήτοι της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ)- στο άρθρο 3, στο οποίο χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι: “Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια” (Ohchr.org, 2017). Επιπροσθέτως κατοχυρώνεται, με βάση το άρθρο 6 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ), κατά το οποίο: “Το δικαίωμα στη ζωή είναι εγγενές στον άνθρωπο. Το δικαίωμα αυτό πρέπει να προστατεύεται από το νόμο· από κανέναν δεν μπορεί να αφαιρεθεί αυθαίρετα η ζωή” (Unric.org, 2017).

Η προστασία, λοιπόν, του παραπάνω δικαιώματος δεν γνωρίζει γεωγραφικούς περιορισμούς – γεγονός που αποδεικνύεται περίτρανα και από το άρθρο 4 του Αφρικανικού Χάρτη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Λαών, σύμφωνα με το οποίο: «τα ανθρώπινα όντα είναι απαραβίαστα· κάθε ανθρώπινο ον έχει δικαίωμα στο σεβασμό για τη ζωή του και την ακεραιότητα του προσώπου του· κανείς δεν μπορεί να στερηθεί αυθαίρετα του δικαιώματος αυτού», το άρθρο 2 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά το οποίο: “κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα στη ζωή” και με βάση το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), σύμφωνα με το οποίο: “το δικαίωμα εκάστου προσώπου εις την ζωήν προστατεύεται υπό του νόμου· εις ουδένα δύναται να επιβληθή εκ προθέσεως θάνατος, ειμή εις εκτέλεσιν θανατικής ποινής εκδιδομένης υπό δικαστηρίου εν περιπτώσει αδικήματος τιμωρουμένου υπό του νόμου δια της ποινής ταύτης“. Ιδιαίτερης μνείας χρήζει το γεγονός πως τα κράτη έχουν επιλέξει να προσδώσουν μείζουσα σημασία στη διαφύλαξη του εν λόγω δικαιώματος, αναφορικά με λίαν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες όπως, φέρ’ ειπείν, αποτελούν τα παιδιά, οι μετανάστες και τα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑμεΑ). Το άρθρο 6 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το άρθρο 11 της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων Όλων των Μεταναστών Εργαζομένων και των Μελών των Οικογενειών τους, καθώς, επίσης, και το άρθρο 10 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία επικυρώνουν με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο την ανωτέρω διατύπωση (Claiminghumanrights.org, 2017).

Ωστόσο, όπως έχει ήδη επισημανθεί, τα διάφορα μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις των κρατών, προκειμένου να εξαλείψουν την απειλή της τρομοκρατίας, καθιστούν τελικά το ύψιστο κι απαραβίαστο αυτό δικαίωμα βορά. Κρίσιμη, επομένως, παραμένει η εξατομίκευση των συγκεκριμένων μέτρων και μέσων, με την παράλληλη κατάδειξη του τρόπου με τον οποίο συντελείται η παραβίαση του ανωτέρω δικαιώματος, εξαιτίας αυτών.

Κατ’ αρχάς, οι σκόπιμες ή, αλλιώς, στοχευμένες δολοφονίες (“deliberate” or “targeted killings”), οι οποίες αποσκοπούν στο να εξουδετερώσουν συγκεκριμένα φυσικά πρόσωπα, συνιστούν ένα πρώτο μέτρο, και χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική της σύλληψης και της θέσης των υπόπτων ή των δραστών ενώπιον της δικαιοσύνης. Εν προκειμένω, η παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή είναι παραπάνω από καταφανής, καθώς πλήττεται από κρατική αρχή το αναντικατάστατο αυτό έννομο αγαθό.
Σε άλλες περιπτώσεις, τα κράτη έχουν υιοθετήσει το φερόμενο ως “shoot-to-kill”, ήγουν τον πυροβολισμό ο οποίος δεν τραυματίζει απλά τον δράστη, αλλά σκοπεύει στη θανάτωσή του (Bbc.co.uk, 2017). Στην πραγματικότητα, η ως άνω πρακτική ενέχει οπωσδήποτε, αποτελώντας “sine qua non”, το στοιχείο της ενεστώσας απειλής που θέτει σε παρόντα κι αναπότρεπτο κίνδυνο τη ζωή άλλων ατόμων – κίνδυνος, που έχει προηγουμένως γίνει αντιληπτός. Η συγκεκριμένη πρακτική παραβιάζει, επίσης, το δικαίωμα στη ζωή.

Η διεθνής κοινότητα δεν παρέλειψε, εντούτοις, να ασκήσει δριμεία κριτική, αλλά και να συνθέσει το πλαίσιο και το περίγραμμα των περιορισμών, σχετικά με την άσκηση των ως άνω πρακτικών, κυρίως μέσα από τις διαπιστώσεις, τις δηλώσεις, αλλά και τις παραινέσεις ειδικευμένων προς τούτο οργάνων και θεσμών.

Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (“Human Rights Committee”) στα πλαίσια του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) έχει υπογραμμίσει αναφορικά με τις σκόπιμες δολοφονίες: “Δέον είναι να μη χρησιμοποιούνται ως μέσο αποτροπής ή τιμωρίας, και απαιτείται να δίδεται η μεγαλύτερη δυνατόν έμφαση στην πρωτεύουσας σημασίας αρχή της αναλογικότητας. Ακόμα, οι πολιτικές των κρατών πρέπει να διατυπώνονται με σαφήνεια, μέσω κατευθυντήριων οδηγιών στους στρατιωτικούς διοικητές, ενώ καταγγελίες-διαμαρτυρίες για δυσανάλογη χρήση θα πρέπει άνευ καθυστέρησης να υποβάλλονται προς εξέταση σε ανεξάρτητο φορέα. Πριν την κατάληξη καταφυγής σε χρήση θανάσιμης δύναμης, πρέπει να έχουν εξαντληθεί όλα τα μέσα που στοχεύουν στη σύλληψη ενός ατόμου ύποπτου που βρίσκεται στη διαδικασία διάπραξης τρομοκρατικών ενεργειών” (Ohchr.org, 2017).

Την ίδια στιγμή, και στο πεδίο των πράξεων κατά της τρομοκρατίας, ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εξήρε την ιδιάζουσα σημασία της διασφάλισης λειτουργίας ολόκληρου του μηχανισμού εφαρμογής των νόμων και απονομής της δικαιοσύνης -από τις αστυνομικές δυνάμεις, έως τους εισαγγελείς και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους εντός νομικού πλαισίου-, ενώ προειδοποίησε για την ύψιστη επαγρύπνηση στην οποία οφείλουν να βρίσκονται οι κατέχοντες θέση εξουσίας σε ζητήματα, αναφορικά με την κατάχρηση της τελευταίας, διαρκούσης της μάχης ενάντια στην τρομοκρατία (Ohchr.org, 2017).

Σε ό,τι αφορά την πρακτική “shoot-to-kill”, ο Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για τις Εξωδικαστικές, Συνοπτικές ή Αυθαίρετες Εκτελέσεις επεσήμανε πως η ρητορική γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς και τα ισοδύναμα αυτού, δυναμιτίζουν κάθε προσπάθεια επιβολής του νόμου, βάσει μίας προσέγγισης εδραζόμενης στα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατά τον ίδιο άλλωστε, το “shoot-to-kill”, ομοιάζοντας προς τις σκόπιμες δολοφονίες, χρησιμοποιείται ώστε να υπονοηθεί μια νέα προσέγγιση, με απώτερο στόχο να καταδειχθεί πως είναι μάταιο να ενεργεί κανείς εντός των πλαισίων του νόμου, όταν αντικρίζει το πρόσωπο της τρομοκρατίας. Τελικά υπαινίσσεται, εμμέσως πλην σαφώς, ότι η ως άνω πρακτική λειτουργεί ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για όσους τη μετέρχονται, αφού χρησιμεύει μόνο για να εκτοπίσει σαφή νομικά πρότυπα, φέροντας στη θέση της μία γενικώς οριζόμενη άδεια θανάτωσης, διακινδυνεύει τη σύγχυση μεταξύ των κρατικών οργάνων επιβολής του νόμου, θέτει σε κίνδυνο αθώες ανθρώπινες ζωές και προβαίνει στον εξορθολογισμό καίριων σφαλμάτων, ενώ παράλληλα αποφεύγει τις αυθεντικά κατ’ έννοια δύσκολες προκλήσεις της τρομοκρατίας. Πολιτείες, επομένως, που επιλέγουν την εφαρμογή του “shoot-to-kill”, οφείλουν να παρέχουν τα απαραίτητα εχέγγυα ώστε η χρήση της θανατηφόρου βίας να συνιστά απόρροια εκμετάλλευσης έγκυρων πληροφοριών, σε συνδυασμό με την τήρηση αυστηρών διαδικαστικών εγγυήσεων (Ohchr.org, 2017).

Κατά τα οριζόμενα στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, η προστασία έναντι της αυθαίρετης στέρησης της ζωής εντάσσεται εντός των απαραβίαστων δικαιωμάτων, ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία ένα κράτος βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης. Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τοποθετώντας το εν λόγω θέμα στον πυρήνα του ενδιαφέροντός της, και θεωρώντας το ως ύψιστης βαρύτητας, κάλεσε κι εξακολουθεί να καλεί τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ να λαμβάνουν όλα τα αδήριτα μέτρα, προκειμένου να αποτρέπεται η αυθαίρετη αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής, θέτοντας περιορισμούς στις συνθήκες υπό τις οποίες είναι επιτρεπτό ένας άνθρωπος να στερείται της ζωής του.
Επομένως, κοινό τόπο των ως άνω διεθνών φορέων συνιστά η διαπίστωση πως η χρήση θανατηφόρου βίας πρέπει, σε όλες τις περιπτώσεις, να συμμορφώνεται με την αρχή της αναγκαιότητας κι εκείνη της αναλογικότητας, ώστε να συνιστά το τελευταίο καταφύγιο για την πρόληψη μιας τρομοκρατικής ενέργειας.

Όπως γίνεται λοιπόν σαφές, το φαινόμενο της τρομοκρατίας, σε συνεχή αλληλεπίδραση με τις προσπάθειες εξάρθρωσής του, δρα καθοριστικά στο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημιουργώντας το πλαίσιο-καταλύτη που οδηγεί στη λήψη των εκάστοτε προστατευτικών μέτρων από τα κράτη της διεθνούς κοινότητας. Στα πλαίσια της απόπειρας των χωρών να σκληρύνουν το κέλυφος κατά της τρομοκρατίας, η προστασία της ζωής των πολιτών τους ήρθε στο προσκήνιο, με αποτέλεσμα ορισμένες φορές να δύναται να καταλήξει σε καταστρατήγηση του ίδιου του δικαιώματoς των πολιτών στη ζωή (OHCHR, 2017).

Στα πλαίσια, λοιπόν, της καταπολέμησης του φαινομένου της τρομοκρατίας, αλλά και της ενεργού πρόληψης, με στόχο την προστασία των κρατών και των πολιτών τους, έχουμε, κατά καιρούς, γίνει μάρτυρες περιπτώσεων όπου οι αντιδράσεις στο φαινόμενο φάνηκαν να προκαλούν ανάλογο τρόμο με τα ίδια τα αίτια, τα οποία καλούνταν να αντιμετωπίσουν. Αυτό που έχει σημασία σε αυτό το σημείο είναι τα μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας να έχουν κάθε φορά το μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στο δικαίωμα στη ζωή, με τις πολιτείες να παίρνουν κάθε απαραίτητο μέτρο, που είναι δυνατό, προκειμένου να μην το καταστρατηγούν (Osce.org, 2017).

Ενώπιον των κινδύνων έχουν υιοθετηθεί shoot-to-kill policies, μια δυνατότητα, δηλαδή, των δυνάμεων ασφαλείας να “εξουδετερώνουν” τους υπόπτους που αποτελούν τρομοκρατική απειλή (suicide bombers). Η λογική της πολιτικής αυτής εδράζεται στο επιχείρημα ότι, αν η αντίδραση δεν είναι άμεση, οδηγώντας δηλαδή κατ’ επέκταση στην άμεση δολοφονία του δράστη, τότε ο τελευταίος θα έχει πιθανόν την δυνατότητα να ενεργοποιήσει τον εκρηκτικό μηχανισμό, η οποία εξαρχής προκάλεσε την αντίδραση των αρχών (Mail Online, 2017).

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις που διεξήχθησαν με απαρχή τη δεκαετία του 2000, έχοντας ως στόχο το κράτος του Ισραήλ, εξαπέλυσαν έναν πόλεμο κατά της τρομοκρατίας από μέρους του Ισραήλ. Στην προσπάθεια αντιμετώπισης, ξεκινά μια κατάσταση προληπτικών χτυπημάτων με στόχο πιθανούς τρομοκράτες. Στον απολογισμό τους, τα χτυπήματα αυτά αποδείχθηκαν πετυχημένα, στον βαθμό που πέτυχαν τον στόχο της εξάρθρωσης των τρομοκρατικών ομάδων, αποτυχημένα, όμως, στον βαθμό που άφησαν πίσω τους πληθώρα αμάχων που τραυματίστηκαν ή και έχασαν τη ζωή τους. Η πολιτική αυτή, των targeted killings, πυροδότησε πληθώρα αντιδράσεων που οδήγησαν σε δικαστική απόφαση. Οι κατήγοροι της εν λόγω πολιτικής υποστήριξαν την ιδέα ότι οι τρομοκράτες δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά και να χάνουν το “status” τους ως πολίτες στην προκειμένη περίπτωση, το δικαίωμά τους, δηλαδή, στην ανθρώπινη ζωή. Υποστηρίχθηκε πως το δικαίωμα αυτών των ατόμων χάνεται μόνο κατά την διάρκεια των τρομοκρατικών ενεργειών, και ενώ παίρνουν μέρος σε εχθροπραξίες. Αυτές είναι, δηλαδή, οι συνθήκες ενόπλου δράσης, όπου οι αρχές θα μπορούν να δράσουν καταλυτικά εναντίον τους. Για την εν λόγω περίοδο μπορούν να δοθούν πολλαπλά παραδείγματα. Ένα εξ αυτών αφορά την περίπτωση στην οποία ερρίφθη βόμβα στο σπίτι ενός τρομοκράτη, με σκοπό την αποτροπή της δράσης του. Η επιχείρηση στέφτηκε με επιτυχία, σκοτώθηκαν όμως παράλληλα η οικογένειά του και άλλα 12 άτομα, ενώ προκλήθηκαν παράλληλοι τραυματισμοί (HCJ 769/02 Public Committee Against Torture v. Government).

Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε με βάση την αρχή της διάκρισης μεταξύ πολιτών και μαχητών. Οι τρομοκράτες θεωρήθηκαν, εν προκειμένω, πολίτες, καθώς δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να θεωρηθούν μαχητές, βάσει του διεθνούς δικαίου. Η υποχρέωση για προστασία της ζωής τους παραμένει ενεργή, μέχρι το σημείο όπου προβαίνουν στην συμμετοχή σε εχθροπραξίες – δηλαδή, σε ενέργειες που αποσκοπούν στην πρόκληση βλάβης σε άλλους πολίτες ή στις ένοπλες δυνάμεις. Υπό αυτή την έννοια, υποστηρίχθηκε πως κάποιος που προετοιμάζει, υποστηρίζει, ή είναι μέλος μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, ακόμα και κάποιος που παλαιότερα έχει πάρει μέρος σε τρομοκρατικές ενέργειες, δικαιούται προστασία ως πολίτης. Επομένως, πριν τη χρήση θανατηφόρου βίας, απαραίτητη κρίνεται η επιβεβαίωση στοιχείων και διαπιστευτηρίων προκειμένου να μην ενοχοποιηθεί κανείς αδίκως, η λήψη αναλογικών και, όσο το δυνατόν, ελαφρότερων μέτρων εναντίον του, αλλά και η εκτενής εξέταση των στοιχείων από τις αρχές, με τρόπο αντικειμενικό και με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το δικαστήριο έκρινε ότι το Ισραήλ, στον αγώνα του κατά της τρομοκρατίας, πρέπει να ενεργήσει σταθμίζοντας την ασφάλεια, από την μια πλευρά, και τα ανθρώπινα δικαιώματα από την άλλη, αφήνοντας την εφαρμογή της πολιτικής των targeted killings σε περιπτωσιολογική εξέταση (Jewishvirtuallibrary.org, 2017).

Η επόμενη περίπτωση που αξίζει να αναφερθεί αφορά έναν τρομοκράτη, τον Anwar al-Awlaki, ο οποίος είχε αναλάβει ηγετικούς ρόλους στην Al Qaeda και στο AQAP. Μετά την ανακάλυψη της εμπλοκής του σε τρομοκρατικές ενέργειες, φημολογείται πως βρέθηκε στο στόχαστρο επιθέσεων με drones (Ramsden, 2017). Ο Anwar al-Awlaki αποτέλεσε, σε αυτή την περίπτωση, το κέντρο των συζητήσεων, αναφορικά με το εάν η δράση του, στην προετοιμασία τρομοκρατικών επιθέσεων, έδινε την απαραίτητη δικαιολόγηση, προκειμένου να αποτελέσει στόχο εκτελεστικών εντολών από μέρους των αρχών. Το ερώτημα επικεντρώνονταν στο εάν η επίθεση κατά της ζωής του θα ενέπιπτε στο Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή όχι (Chesney, R 2011).
Ο Anwar al-Awlaki, Αμερικανός πολίτης, έφυγε για την Υεμένη, όπου κατέληξε να προπαγανδίζει την άκριτη θανάτωση Αμερικανών πολιτών, και να υποστηρίζει ενεργά το jihad, ενώ, παράλληλα, συνδέθηκε με τρομοκρατικές επιθέσεις και οργανώσεις. Μάλιστα, το όνομά του βρέθηκε στο επίκεντρο, αφού συνδέθηκε με τρομοκρατικές επιθέσεις που έλαβαν μεγάλες διαστάσεις (π.χ. ‘Christmas Day bomber’) (Chesney, R 2011).

Φημολογείται, δε, πως είχε δοθεί άδεια από τις Η.Π.Α. να εκτελεστούν Αμερικανοί πολίτες στο εξωτερικό, στην περίπτωση που αποτελούσαν αποδεδειγμένα συνδέσμους με τρομοκρατικές οργανώσεις και απειλούσαν, ως επακόλουθο, την ζωή και την ασφάλεια άλλων πολιτών. Οι φέροντες αντιδράσεις επικαλέστηκαν το επιχείρημα ότι θανατηφόρος βία δεν δύναται να χρησιμοποιηθεί εκτός καταστάσεως ένοπλης σύρραξης και, κατ’ επέκταση, η στόχευση ενός ατόμου αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων του. Καταληκτικά, φαίνεται πως η θανάτωση ενός ατόμου, τόσο έντονα εμπλεγμένου με τρομοκρατικές ενέργειες, δεν φαίνεται πως θα παραβίαζε τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, καθώς θα ενέπιπτε σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης για τη διασφάλιση ενός κράτους από εξωτερικούς κινδύνους (Chesney, R 2011).

Το ερώτημα, λοιπόν, που παραμένει, αφορά την ανθρώπινη ζωή και τη φύση του δικαιώματος στη ζωή κατ’ επέκταση. Υψώνοντας και εξυμνώντας αυτό το απαραβίαστο δικαίωμα, θέτοντάς το στο κέντρο των προτεραιοτήτων και των αναγκών τους, στα πλαίσια του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, τα κράτη βρίσκονται σε ένα δίλημμα. Έχοντας την επίγνωση της θετικής, αλλά και της αρνητικής προστασίας της ζωής, με μέτρα δηλαδή πρόληψης, αλλά και μέτρα καταστολής, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ηθικό δίλλημα. Πότε, αν ποτέ, είναι δικαιολογημένη η αφαίρεση μιας ανθρώπινης ζωής από τις αρχές. Συνεπώς, φαίνεται πως η γραμμή μεταξύ προστασίας και καταπάτησης, επιβίωσης και προληπτικής εκτέλεσης, είναι πολύ λεπτή και, κατ’ επέκταση, εύκολα προσπελάσιμη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, με αυτά ως δεδομένα, η κρατική συμπεριφορά, αλλά και οι ορισμοί των περιπτώσεων κατά τις οποίες αναστέλλεται το δικαίωμα στη ζωή, ενόψει μιας γενικότερης προστασίας του κοινωνικού συνόλου σε περίοδο τρομοκρατικών απειλών.

Πηγές:

1. Claming Human Rights. (2017). Right to Life. [online] Available at: http://www.claiminghumanrights.org/right_to_life.html [Accessed 26 Mar. 2017].
2. Claming Human Rights. (2017). Right to Life – Definition. [online] Available at: http://www.claiminghumanrights.org/right_to_life_definition.html [Accessed 26 Mar. 2017].
3. OHCHR. (1948). ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ. [online] Available at: http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk [Accessed 26 Mar. 2017].
4. UNRIC. (2017). Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. [online] Available at: https://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=26230&Itemid=33 [Accessed 26 Mar. 2017].
5. BBC. (2017). Here’s what ‘shoot to kill’ actually means. [online] Available at: http://www.bbc.co.uk/newsbeat/article/34843529/heres-what-shoot-to-kill-actually-means [Accessed 26 Mar. 2017].
6. UNHCR. (1950). Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Πρωτόκολλα της Σύμβασης. [online] Available at: https://sites.google.com/site/frini2004/episema-keimena-gia-ten-prostasia-ton-dikaiomaton/europaike-symbase-dikaiomaton-tou-anthropou-esda [Accessed 26 Mar. 2017].
7. Kelsey, R. (2017). Here’s what ‘shoot to kill’ actually means. [online] Bbc.co.uk. Available at: http://www.bbc.co.uk/newsbeat/article/34843529/heres-what-shoot-to-kill-actually-means [Accessed 27 Mar. 2017].
8. Commissioner for Human Rights. (2017). Counter-terrorism [online] Available at: http://www.coe.int/en/web/commissioner/thematic-work/counter-terrorism [Accessed 26 Mar. 2017].
9. UN Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), Fact Sheet No. 32, Human Rights, Terrorism and Counter-terrorism. Available at: http://www.refworld.org/docid/48733ebc2.html [accessed 26 March 2017]
10. Cooper, J. (n.d.). Countering terrorism, protecting human rights.
11. Williams, D. and Wright, S. (2017). Shoot to kill, police told. [online] Mail Online. Available at: http://www.dailymail.co.uk/news/article-155546/Shoot-kill-police-told.html [Accessed 27 Mar. 2017].
12. Law.upenn.edu (2017). HCJ 769/02 Public Committee Against Torture v. Government. [online] Available at: https://www.law.upenn.edu/institutes/cerl/conferences/targetedkilling/papers/IsraeliTargetedKillingCase.pdf [Accessed 26 Mar. 2017].
13. Jewishvirtuallibrary.org. (2017). Summary of Supreme Court Ruling on Targeted Killings. [online] Available at: http://www.jewishvirtuallibrary.org/summary-of-supreme-court-ruling-on-targeted-killings [Accessed 26 Mar. 2017].
14. Ramsden, M. (2011). Targeted Killings and International Human Rights Law: The Case of Anwar Al-Awlaki. Journal of Conflict and Security Law, 16(2), pp.385-406.
15. Chesney, R. (2017). Who May Be Killed? Anwar al-Awlaki as a Case Study in the International Legal Regulation of Lethal Force. [online] Papers.ssrn.com. Available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1754223 [Accessed 26 Mar. 2017].