Τι συμβαίνει όταν, σχεδόν καθημερινά, ένα ακόμη γεγονός άσκησης βίας Αμερικανών αστυνομικών έρχεται στην επιφάνεια; Τι συμβαίνει όταν, εν έτει 2016, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία καλπάζει – ειδικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπως αυτή της Αμερικής; Τι συμβαίνει όταν ένα 9χρονο παιδί παραδίδει μαθήματα ανθρωπιάς; Και γιατί ένα 9χρονο παιδί χρειάζεται να παραδώσει μαθήματα ανθρωπιάς; Τι σημαίνει αυτό για την κοινωνία μας;

Αυτά, ίσως, είναι κάποια από τα ερωτήματα που κατέκλυσαν όποιον και όποια παρακολούθησε πριν από μερικές ημέρες το βίντεο της μόλις 9 ετών Zianna Oliphant, με την ομιλία της ενώπιον του διοικητικού συμβουλίου στην πόλη Charlotte, της Βόρειας Καρολίνας των ΗΠΑ. Αφορμή, τόσο για τη συγκέντρωση του συμβουλίου όσο και για την ομιλία της μικρής Zianna, στάθηκε ο θανάσιμος πυροβολισμός του Keith Lamont Scott από πυρά αστυνομικών.

Από εκείνη την ημέρα η πόλη Charlotte έχει κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, λόγω των διαμαρτυριών που λαμβάνουν χώρα, και των άγριων συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και δυνάμεων της έννομης τάξης. Μάλιστα οι συγκρούσεις αυτές, που συνέβησαν τις πρώτες μέρες των διαδηλώσεων, είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο ενός διαδηλωτή, καθώς και τον τραυματισμό και τις συλλήψεις πολλών ακόμη.

Τα συνθήματα που επικρατούσαν στη διαδήλωση αναφέρονταν στην αξία της ζωής και στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάποια από αυτά ανέγραφαν τα εξής: «Οι ζωές των μαύρων έχουν αξία», «η αντίσταση είναι ωραία», «χέρια ψηλά, μην πυροβολείτε», «σταματήστε να μας σκοτώνετε». Ειρηνικά, τα συνθήματα αυτά περιφέρονταν στους δρόμους της πόλης. Ωστόσο, το «εμπόλεμο» κλίμα ήταν διάχυτο, αφού αίσθηση έκαναν οι αστυνομικές δυνάμεις και τα μέλη της Εθνοφρουράς, τα οποία ήταν προετοιμασμένα για την -ανά πάσα στιγμή- επέμβασή τους στο χώρο των διαδηλώσεων.

Μεγαλύτερη εντύπωση, ωστόσο, προκάλεσε το γεγονός της αντικατάστασης των δακρυγόνων, των πλαστικών σφαιρών και των πετρών των δύο προηγούμενων ημερών, από αγκαλιές μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομικών ή και στρατιωτικών αρχών.

Ο θάνατος ενός ακόμη Αφροαμερικανού -ενός εκ των δύο Αφροαμερικανών- από τα πυρά αστυνομικών, και η εκδοχή της αστυνομίας για το περιστατικό, ήταν η αφορμή για την πυροδότηση μιας σειράς γεγονότων στη πόλη Charlotte. Ακόμα και αν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα τα βίντεο που απεικονίζουν τους πυροβολισμούς κατά του Scott, οι απόψεις, μέχρι και σήμερα, διίστανται σχετικά με το αν όντως ήταν οπλισμένος, κάτι που δεν διακρίνεται με ευκρίνεια στα εν λόγω βίντεο.

Μεταξύ άλλων, στο βίντεο που έχει δημοσιευθεί με την 9χρονη Zianna, η ίδια φέρεται να κάνει έκκληση προς την πολιτεία για μια δικαιότερη και ευνοϊκότερη μεταχείριση. Πιο συγκεκριμένα, η Zianna σκιαγραφεί, με λίγα και ακριβή λόγια, το πώς είναι να μεγαλώνεις ως ‘μαύρος/ -η’ σε μια κοινωνία. Παράλληλα, τονίζει την ανάγκη θεμελίωσης των δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών, αφού το ‘μαύρο’ δεν αποτελεί κριτήριο κρίσης, και πως οι διαδηλώσεις και η αντίδρασή τους είναι αποκύημα του λανθάνοντος τρόπου αντιμετώπισής τους.

Όμως, τέτοιου είδους περιστατικά δεν είναι πρωτόγνωρα. Πολύ συχνά, γίνεται λόγος και διαρρέουν στη δημοσιότητα βίντεο τα οποία απεικονίζουν τη χρήση βίας από τις αστυνομικές αρχές, κυρίως κατά των μαύρων πολιτών της Αμερικής. Και λόγω αυτής της δράσης, προφανώς, υπάρχει και η αναμενόμενη αντίδραση.

Ποια αντίδραση; Αυτή των Αφροαμερικανών πολιτών. Οι οποίοι, προκειμένου να  εκτονώσουν την αντίδρασή τους για τον τρόπο με τον οποίο τους συμπεριφέρονται, αλλά και για να εκφράσουν την δυσαρέσκειά τους στην περίπτωση που κάποιος γνωστός (φίλος, συγγενής, πατέρας, γιος, κλπ.) έχει πέσει θύμα της χρήσης υπέρμετρης αστυνομικής βίας, ανοίγουν πυρ -αυτή τη φορά εναντίον των αστυνομικών- δίχως να σκεφτούν ότι ο κύκλος διαιωνίζεται.

Αυτό επιβεβαιώνεται και από την έρευνα που διεξήγαγε η εφημερίδα The Guardian και η Washington Post προκειμένου να συγκεντρωθούν τα πραγματικά στοιχεία ανθρώπων που πέφτουν θύματα αστυνομικών πυροβολισμών. Το γεγονός, όμως, που εγείρει την περιέργεια όλων είναι το πώς μπορεί το FBI να διαθέτει στοιχεία που μπορεί να σχετίζονται με πράγματα που αφορούν την καθημερινή ζωή των πολιτών, ενώ να μην διαθέτει στοιχεία για το πόσα άτομα αποτέλεσαν θύματα πυροβολισμών από αστυνομικούς, και ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτό.

Από τις έρευνες που διεξήχθησαν, μπορούμε να εξαγάγουμε τα εξής συμπεράσματα:

• Βάσει στατιστικών δεδομένων, έχει αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων που γίνονται αστυνομικοί, ενώ έχει μειωθεί ο αριθμός των αστυνομικών που σκοτώνονται ως αποτέλεσμα μιας εγκληματικής ενέργειας (συμπεριλαμβανομένων και των αυτοκτονιών).
• Σύμφωνα με την έρευνα της Washington Post, ενώ κατά τη δεκαετία του 1980 οι θάνατοι από πυροβολισμούς ήταν περίπου 400 το χρόνο, το 2015 ήταν περίπου 1.134, ενώ για το 2016 αναμένονται στους ίδιους αριθμούς.
• Επιπλέον, τα μισά θύματα είναι λευκοί, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό περιλαμβάνει μειονότητες. Αναλογιζόμενοι, βέβαια, και το μέγεθος του πληθυσμού των Η.Π.Α., όπου οι μειονότητες καταλαμβάνουν μικρότερο ποσοστό, αυτό σημαίνει ότι, ταυτόχρονα, μπορούν να γίνουν θύματα σε συχνότερο βαθμό. Επομένως, περίπου το 50% των θυμάτων είναι Αφροαμερικανοί. Από αυτό γίνεται φανερό ότι έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμπλακούν σε εγκληματικές ενέργειες –είτε ως θύτες, είτε ως θύματα- ή να αναπτύξουν παραβατική συμπεριφορά. Συνεπώς, νέοι μαύροι άνδρες έχουν 9% περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθούν από αστυνομικούς.
• Περίπου το 25% των θυμάτων είναι άοπλοι Αφροαμερικανοί άνδρες, σε σύγκριση με το 17% των λευκών. Από τα 1.134 άτομα, λοιπόν, περίπου το 1/5 ήταν άοπλο, αλλά και πάλι το 1/5 άνοιξε πυρ κατά των αστυνομικών πριν εκείνοι πυροβολήσουν.
• Από τον αριθμό των θυμάτων, τουλάχιστον 6 άτομα ήταν απλοί θεατές ενός περιστατικού και 8 αστυνομικοί ήταν θύματα ατόμων τα οποία σκοτώθηκαν αργότερα.
• Ένα μεγάλο μέρος των περιστατικών, περίπου το 21%, ξεκίνησε από καταγγελίες αναφερόμενες σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, ή άλλου είδους οικογενειακών ενοχλήσεων. Το 16% των περιστατικών προέκυψε από την προσπάθεια σύλληψης κάποιου καταζητούμενου, αλλά και το 14% κατά τη διάρκεια διακίνησης λαθρεμπορίου. Το 13% προέκυψε αφότου κάποιος προσπάθησε να διαπράξει ένα έγκλημα, ενώ το υπόλοιπο 7% από μη βίαιο συμβάν.
• Όσον αφορά τα θυμάτα από αστυνομικά πυρά, οι λόγοι για τους οποίους συνέβησαν τα περιστατικά ποικίλλουν: άτομα που αρνήθηκαν να αφήσουν το όπλο τους, άλλα που υποστηρίζεται ότι πρώτα απείλησαν αστυνομικούς, κάποια άτομα που σκοτώθηκαν κατόπιν διαπληκτισμών με τις αρμόδιες αρχές, καθώς και άλλα που φέρεται να επιτέθηκαν σε αστυνομικούς. Από τα παραπάνω προκύπτει πως, το προφίλ των θυμάτων -στις περισσότερες περιπτώσεις- σκιαγραφείται από άτομα οπλισμένα, μη υπάκουα και απειλητικά. Στις περιπτώσεις αυτές, βέβαια, ανήκουν και τα περιστατικά που αναφέρονται σε άτομα με ψυχικές διαταραχές ή αυτοκτονικές τάσεις.

Tέλος, ας σημειωθεί ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες οι αστυνομικοί να γίνουν θύματα Αφροαμερικανών πολιτών, και όχι το αντίστροφο, αφού το 40% των αστυνομικών είναι Αφροαμερικανοί.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το φαινόμενο της χρήσης βίας από τις αστυνομικές αρχές είναι πολυσύνθετο, και εξαρτάται άμεσα από τους παράγοντες που οδηγούν τους πολίτες στην υιοθέτηση μιας παραβατικής ή και εγκληματικής συμπεριφοράς. Φυσικά, οι λόγοι μπορεί να προκύπτουν από τις οικονομικές, τις κοινωνικές και τις πολιτικές συγκυρίες της εκάστοτε κοινωνίας από τις οποίες πυροδοτείται μια τέτοιου είδους συμπεριφορά. Το σίγουρο είναι πως ένα περιστατικό, όσο είναι συναφές με ένα άλλο, άλλο τόσο μπορεί και να διαφέρει. Συνεπώς, η κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται από τη δική της -αντικειμενική- σκοπιά, πριν ο καθένας προβεί άκριτα σε διάφορα συμπεράσματα.

Ναι μεν η χρήση βίας των αμερικανικών αρχών, σε πολλές περιπτώσεις, χάνει τον έλεγχο, ωστόσο είναι αποτέλεσμα του κλίματος που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνία. Γι’αυτό, μαζί με τα φαινόμενα εγκληματικότητας και βίαιων συμπεριφορών, η βία αυτή αποτελεί παθογένεια που επηρεάζει όλα τα μέλη της κοινωνίας, αστυνομικούς ή μη, Αφροαμερικανούς ή όχι. Τα αίτια αυτής της παθογένειας ανάγονται σε βαθύτερους παράγοντες, που μπορεί να επηρεάζουν το λόγο διαμόρφωσής της.

Το σίγουρο είναι πως ένα πράγμα είναι απαραίτητο να παραμένει αναλλοίωτο, από κοινωνία σε κοινωνία, και σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Και αυτό δεν είναι άλλο από το σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και στη βελτίωση των συνθηκών, οι οποίες καθημερινά γίνονται βιώματα όλων και διαιωνίζονται μέσα στο χώρο και στο χρόνο. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι οι κοινωνίες βρίσκονται σε μια διαρκή εξέλιξη, όπως και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός πως η ξενοφοβία και ο ρατσισμός τις στοιχειώνουν ακόμα. Και όσο αυτά βρίσκονται σε καλπάζουσα μορφή, τόσο περισσότερα παιδιά θα ανεβαίνουν στο βήμα διοικητικών συμβουλίων ώστε να διαμαρτυρηθούν και να ορθώσουν το ανάστημα τους, εκ μέρους όσων έχουν φωνή και όσων έχουν σωπάσει.

Πηγές:

1. Τα δάκρυα μιας 9χρονης γροθιά στις φυλετικές διακρίσεις (no date) Available at: http://www.cnn.gr/reportaz/video/7006/ta-dakrya-mias-9xronis-grothia-stis-fyletikes-diakriseis (Accessed: 9 October 2016).
2. BBC (2016) US police shootings: How many die each year? Available at: http://www.bbc.com/news/magazine-36826297 (Accessed: 9 October 2016).
3. Hickford, M. and Editor-in-Chief (2015) Crime expert releases SHOCKING new statistics about black men killed by cops – Allen B. West. Available at: https://www.allenbwest.com/michele/crime-expert-releases-shocking-new-statistics-about-black-men-killed-by-cops (Accessed: 9 October 2016).
4. Swaine, J., Laughland, O., Lartey, J. and McCarthy, C. (2016) Young black men killed by US police at highest rate in year of 1, 134 deaths. Available at: https://www.theguardian.com/us-news/2015/dec/31/the-counted-police-killings-2015-young-black-men (Accessed: 9 October 2016).
5. ΗΠΑ – Νεκρός ένας Αφροαμερικανός διαδηλωτής στο Σάρλοτ – Πάνω από 85 οι τραυματίες (Βίντεο) (1990) Available at: http://www.eglimatikotita.gr/2016/09/85.html (Accessed: 9 October 2016).
6. Κουρουπάκη, Γ. (2016) Στρατός, διαδηλωτές και απαγόρευση κυκλοφορίας στους δρόμους του Σάρλοτ. Available at: http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/47469/stratos-diadilotes-kai-apagoreysi-kykloforias-stoys-dromoys-toy-sarlot (Accessed: 9 October 2016).
7. Bandler, A. (2016) 5 statistics you need to know about cops killing blacks. Available at: http://www.dailywire.com/news/7264/5-statistics-you-need-know-about-cops-killing-aaron-bandler (Accessed: 9 October 2016).
8. Charlotte police release video of Keith Scott shooting (2016) Available at: http://www.aljazeera.com/news/2016/09/charlotte-police-release-keith-scott-video-160924205535317.html (Accessed: 9 October 2016).
9. Parry, H. (2016) Girl’s plea to charlotte council after police shooting of black man. Available at: http://www.dailymail.co.uk/news/article-3810170/We-black-people-shouldn-t-feel-like-Little-girl-s-plea-Charlotte-council-police-shooting-black-man-sparked-furious-riots.html (Accessed: 9 October 2016).
10. Bacon, J. (2016) Young girl sobs and scolds Charlotte City council. Available at: http://www.usatoday.com/story/news/nation/2016/09/27/impassioned-charlotte-protesters-say-mayor-chief-must-go/91156748/ (Accessed: 9 October 2016).
11. Tearful nine-year-old delivers speech on police brutality in charlotte (2016) Available at: http://www.thejournal.ie/charlotte-protests-2999488-Sep2016/ (Accessed: 9 October 2016).
12. ΗΠΑ: Η αστυνομία της Σάρλοτ δημοσίευσε το δικό της βίντεο του επεισοδίου με το θάνατο του Κιθ Λαμόντ Σκοτ (2016) Available at: http://www.huffingtonpost.gr/2016/09/25/diethnes-h-astynomia-ths-sarlottha-dhmosieysei-video-tou-epeidosiou-keith-lamont-scott_n_12177522.html (Accessed: 9 October 2016).
13. Swaine, J., Laughland, O., Lartey, J., Davis, K., Harris, R., Popovich, N. and Powell, K. (2016) The counted: People killed by police in the United States – interactive. Available at: https://www.theguardian.com/us-news/ng-interactive/2015/jun/01/the-counted-police-killings-us-database (Accessed: 9 October 2016).