Εισαγωγή

Το ζήτημα της τρομοκρατίας –ή, εν πάση περιπτώσει, της άσκησης βίας με πολιτικούς στόχους– δεν είναι νέο φαινόμενο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 βρισκόταν σε έξαρση η σύγκρουση στην Βόρεια Ιρλανδία, και οργανώσεις που μάχονταν για την ανεξαρτησία της [όπως η Irish National Liberation Army (I.N.L.A.), και η Provisional Irish Republican Army (Provisional I.R.A.)] χαρακτηρίζονταν από την αγγλική κυβέρνηση ως τρομοκρατικές. Τυπικά, στη σύγκρουση δίνεται τέλος με την υπογραφή της Good Friday Agreement το 1998. Από την αρχή της νέας χιλιετίας, η προσοχή μετατοπίστηκε προς την ανάπτυξη του ισλαμικού εξτρεμισμού ώστε, εν έτει 2017, ο τελευταίος να αποτελεί μια από τις βασικές απειλές ασφάλειας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ιστορικό τρομοκρατικών χτυπημάτων ισλαμικών εξτρεμιστών

Το 2005 αποτελεί μια χρονιά-σταθμό, όσον αφορά το φαινόμενο του ισλαμικού εξτρεμισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς αποτελεί το πρώτο χτύπημα τέτοιους είδους στην χώρα. Πιο συγκεκριμένα, στις 7 Ιουλίου 2005, τέσσερις βομβιστές αυτοκτονίας επιτέθηκαν στο μετρό του Λονδίνου και σε ένα λεωφορείο στο Λονδίνο, σκοτώνοντας 52 άτομα. Τρεις από τους δράστες (Shehzad Tanweer, Hasib Hussain και Mohammad Sidique Khan) ήταν γιοι μεταναστών από το Πακιστάν, γεννημένοι στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ ο ένας (Germaine Lindsay) είχε ασπαστεί τον ισλαμισμό αργότερα στην ζωή του, και ήταν γεννημένος στην Τζαμάικα. Το χτύπημα είχε τεράστιο αντίκτυπο στην αντίληψη της απειλής για την εγχώρια ασφάλεια, και ενέτεινε την ριζοσπαστικοποίηση της βρετανικής μουσουλμανικής κοινότητας (Wojtowicz, 2012).

Το λεωφορείο με αριθμό 30 μετά την έκρηξη στην Τάβιστοκ.

Τον Μάιο του 2013 δολοφονήθηκε ο Lee Rigby, στρατιώτης και βετεράνος του πολέμου του Αφγανιστάν, από δύο εξτρεμιστές (Schifrin, 2013) οι οποίοι ήταν χριστιανοί και, αργότερα στην ζωή τους, ασπάστηκαν το Ισλάμ (Holland, 2017).

Τον Δεκέμβριο του 2015, ο Muhaydin Mire προσπάθησε να μαχαιρώσει επιβάτες στο μετρό του Λονδίνου. Ο δράστης φαίνεται να είχε ψυχολογικά προβλήματα, αλλά στην ριζοσπαστικοποίησή του έπαιξε ρόλο υλικό του Ισλαμικού κράτους (Dodd & Addley, 2016).

Οι πρόσφατες επιθέσεις – 2017

Τον Μάρτιο, ένα φορτηγό χτύπησε πεζούς στη γέφυρα Westminster, και σκότωσε τρία άτομα. Ο δράστης ήταν ο Khalid Masood, Βρετανός υπήκοος που είχε πλούσιο ιστορικό εγκληματικότητας, αλλά όχι κάποιες κατηγορίες σχετικές με την τρομοκρατία (Mendrick & Allen, 2017). Το Ισλαμικό κράτος τον χαρακτήρισε στρατιώτη του (Hayden, 2017).

Τον Μάιο, ο Salman Abedi τοποθέτησε βόμβα σε συναυλία στο Manchester, με αποτέλεσμα τον θάνατο 22 ατόμων. Γεννήθηκε στο Λονδίνο και είχε λιβυκή καταγωγή (Evans et al., 2017). Θεωρείται πως είχε σχέσεις με ισλαμιστικές ομάδες, και ταξίδεψε στη Λιβύη και τη Συρία (Evans et al., 2017).

Φόρος τιμής στους νεκρούς της βομβιστικής επίθεσης της 22ης Μαίου στο Μάντσεστερ. Τοποθεσία: Πλατεία Αγίας Αννας, Μάντσεστερ.

Τον Ιούνιο, ένα φορτηγό επιτέθηκε σε κόσμο έξω από ένα τζαμί στο Finsbury Park του Λονδίνου (Stack, 2017), σκοτώνοντας επτά άτομα. Ένας από τους τρεις δράστες βγήκε από το φορτηγό, και κατευθύνθηκε στην κοντινή Borough Market, όπου επιτέθηκε με μαχαίρι (Stack, 2017). Το ισλαμικό κράτος ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση.

Στα τέλη Αυγούστου, ένας άντρας επιτέθηκε σε αστυνομικούς κοντά στο Buckingham Palace (Hayden, 2017). Σύμφωνα με πηγές, ο ύποπτος Mohiussunnath Choudhury προερχόταν από το Μπαγκλαντές και γεννήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο (Gross & Woo, 2017), και είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον ισλαμικό εξτρεμισμό.

Τον Σεπτέμβριο, ένας αυτοσχέδιος μηχανισμός τοποθετήθηκε στο μετρό του Λονδίνου και προκάλεσε τον τραυματισμό 29 ατόμων (Evans, 2017). Το Ισλαμικό κράτος ανέλαβε την ευθύνη (Sawer & Sabur, 2017). Έχει εντοπιστεί ύποπτος για την πραγματοποίηση του χτυπήματος (Sawer & Sabur, 2017).

Ριζοσπαστικοποίηση των μουσουλμανικών πληθυσμών στο Η.Β.

Είναι δύσκολο να διατυπωθεί ένας συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο ριζοσπαστικοποιούνται άτομα ισλαμικής θρησκείας στο Η.Β. Ρόλο παίζουν οι ιστορικές συγκυρίες, όπως η δημοσίευση των Satanic Verses, ο πόλεμος του Κόλπου 1991, ο πόλεμος της Βοσνίας 1992-1995, οι συγκρούσεις στην Αλγερία, το Κασμίρ και τη Τσετσενία, οι αναταραχές τον Ιούλιο του 2001 (Bradford, Oldham, Burnley), η βρετανική συμμετοχή στο Αφγανιστάν (2001) και το Ιράκ (2003) καθώς και ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας.

Καθοριστικοί είναι και οι εγχώριοι παράγοντες για την άνοδο του ισλαμικού εξτρεμισμού στο Η.Β. Όπως τονίζει η Anna Wojtowicz στην έρευνά της “Islamic Radicalization in the UK: Index of Radicalization”, η μουσουλμανική κοινότητα στο Η.Β. ανήκει στις πιο άπορες της χώρας (Wojtowicz, 2012). Υποστηρίζει πως οι χαμηλόμισθοι ή άνεργοι, καθώς και οι μη επαρκώς ενταγμένοι στην κοινωνία, είναι πιθανό να είναι επιρρεπείς σε ακραίες ιδεολογίες και ριζοσπαστικοποίηση.

Η λογική αυτή όμως δεν αντέχει σε μια πιο προσεχτική εξέταση των δραστών, για τους οποίους υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες. Για παράδειγμα, οι ύποπτοι για την τοποθέτηση βομβών στο Λονδίνο και τη Γλασκώβη το 2007 ήταν φυσικοί, γιατροί ερευνητές, και ο ένας ήταν μηχανικός. Στην ίδια έρευνα αναφέρεται πως τα δύο τρίτα των υπόπτων για τρομοκρατία προέρχονταν από την μεσαία κοινωνική τάξη (Wojtowicz, 2012), ενώ το 30% των ατόμων που συνελήφθησαν λόγω των σχέσεων με την Al Qaeda, είχαν παρακολουθήσει πανεπιστημιακά μαθήματα (Wojtowicz, 2012). Ο Jihadi John, που εμφανίστηκε σε βίντεο αποκεφαλισμών του Ισλαμικού κράτους, ήταν απόφοιτος πανεπιστημίου (Koplowitz, 2015).  Αντίστοιχα, ο Howard Koplowitz, στο άρθρο του “Islamic Extremism In Europe: Is High Youth Unemployment To Blame?”, αναφέρει πως το Η.Β. έχει γίνει ένα πρόσφορο έδαφος για τη στρατολόγηση νεαρών μουσουλμάνων που ανήκουν στην μεσαία τάξη, και έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση (Koplowitz, 2015).

Στην αρχή της χιλιετίας, καίριο ρόλο έπαιξε η Al Qaeda για την πραγματοποίηση των τρομοκρατικών χτυπημάτων. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει ο Lewis Herrington στο άρθρο του “British Islamic extremist terrorism: the declining significance of Al-Qaeda and Pakistan”, έχει μειωθεί δραστικά η επιρροή της οργάνωσης στο Η.Β. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι οι δράστες των χτυπημάτων στα οποία αναφερθήκαμε παραπάνω δεν ανήκαν στην Al Qaeda, ούτε φάνηκε να έχουν διατηρήσει σχέσεις με αυτήν. Έτσι, μεγαλύτερη απειλή θεωρούνται οι εξευρωπαϊσμένοι μουσουλμάνοι που ριζοσπαστικοποιούνται εντός του Η.Β. σε πόλεις όπως Birmingham, Luton, Leeds και London, οι οποίες θεωρούνται εστίες ριζοσπαστικοποίησης σύμφωνα με τον Marc Sageman, τέως αξιωματούχο της CIA (Herrington, 2015). Συχνά είναι Βρετανοί υπήκοοι, μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς, και δρουν χωρίς καθοδήγηση από το Ισλαμικό κράτος – στην ουσία, ήταν μοναχικοί λύκοι (Herrington, 2015).

Τελικές παρατηρήσεις

Υπολογίζεται πως γύρω στους 850 Βρετανούς υπηκόους έχουν ταξιδέψει στο Ιράκ και τη Συρία για να υπερασπιστούν το Ισλαμικό κράτος, ενώ περίπου οι μισοί έχουν επιστρέψει στο Η.Β. (Wilson, 2017). Όπως δήλωσε ο Julian King, Ευρωπαίος Επίτροπος Ασφάλειας, κάποιοι από τους μαχητές θα επιστρέψουν με την πρόθεση ανάληψης τρομοκρατικών χτυπημάτων (Wintour, 2017). Η συνεχής εδαφική υποχώρηση του Ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και τη Συρία αναμένεται να εντείνει την απειλή του ισλαμικού εξτρεμισμού στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το νούμερο των ισλαμιστών εξτρεμιστών που κατοικούν στο Η.Β., οι οποίοι υπολογίζονται στους 20.000 με 25.000 (Dearden, 2017). Ο εντοπισμός των ατόμων που ενδέχεται να αναλάβουν μια βίαιη ενέργεια είναι δύσκολο εγχείρημα για τις αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους. Υπάρχει μια γκρίζα ζώνη μεταξύ της ριζοσπαστικοποίησης και της τρομοκρατίας· ο εξτρεμιστής μπορεί να είναι φανατικός θρησκευτικά και εχθρικός απέναντι στη Δύση, αλλά μόνο σε ρητορικό επίπεδο.

Πλέον, η προπαγάνδα του Ισλαμικού κράτους κάνει έκκληση όχι για στήριξη του αγώνα στο Ιράκ και τη Συρία, αλλά για την ανάληψη μιας τοπικής δράσης μικρότερης κλίμακας, ακόμη και με αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως μαχαίρια, φορτηγά. Αυτός ο αυτόβουλος τρόπος δράσης είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος, καθώς εξασθενεί η διάκριση μεταξύ του ασφαλούς και μη ασφαλούς μέρους.

Συμπερασματικά, η απειλή του ισλαμικού εξτρεμισμού φαίνεται να ενισχύεται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό αναδεικνύει ο αυξανόμενος αριθμός των τρομοκρατικών χτυπημάτων, ο μεγάλος αριθμός των ισλαμιστών εξτρεμιστών στη χώρα, καθώς και η στροφή προς τις επιθέσεις σε soft targets.

Πηγές:

1. Wojtowicz, A. (2012). ISLAMIC RADICALIZATION IN THE UK: INDEX OF RADICALIZATION. https://www.ict.org.il/UserFiles/Islamic%20Radicalization%20in%20UK.pdf
2. Schifrin, N. (2013). London Attack: Man Hacked to Death in Suspected ‘Terrorist Incident’. http://abcnews.go.com/International/man-hacked-death-south-london-suspected-terrorist-incident/story?id=19235477
3. Holland, L. (2017). Govt urged to tackle ‘worrying’ rise of radicalisation in UK jails. http://news.sky.com/story/govt-told-to-tackle-worrying-rise-of-radicalisation-in-uk-jails-10813142
4. Dodd, V. & Addley, E. (2016). Leytonstone knife attack: man convicted of attempted murder. https://www.theguardian.com/uk-news/2016/jun/08/leytonstone-knife-attack-man-convicted-of-attempted
5. Mendrick, R. & Allen, E. (2017). Khalid Masood: Everything we know about the London attacker. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/03/24/khalid-masood-everything-know-london-attacker/
6. Hayden, M.E., (2017). Terror in the UK: A timeline of recent attacks. http://abcnews.go.com/International/terror-uk-timeline-recent-attacks/story?id=47579860
7. Evans M. et al., (2017). Everything we know about Manchester suicide bomber Salman Abedi. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/05/26/everything-know-manchester-suicide-bomber-salman-abedi/
8. Stack, L. (2017). Terrorist Attacks in Britain: A Short History. https://www.nytimes.com/2017/06/04/world/europe/terrorist-attacks-britain-history.html
9. Gross, J. & Woo, S. (2017). Buckingham Palace Terror Attack Suspect Got Lost En Route to Original Target. https://www.wsj.com/articles/buckingham-palace-terror-attack-suspect-got-lost-en-route-to-original-target-1504290028
10. Evans, M. (2013). Terror strikes the Tube: What we know so far about the Parsons Green bucket bomb. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/09/15/parsons-green-terror-incident-know-far/
11. Sawer, P. & Sabur, R. (2017). Parsons Green attack: Police raid foster carers’ home in west London as 18-year-old man is arrested in Dover. http://www.telegraph.co.uk/news/2017/09/16/parsons-green-explosion-uk-terror-threat-level-critical-latest/
12. Koplowitz, H. (2015). Islamic Extremism In Europe: Is High Youth Unemployment To Blame? http://www.ibtimes.com/islamic-extremism-europe-high-youth-unemployment-blame-1783834
13. Herrrington, L. (2015). British Islamic extremist terrorism: the declining significance of Al-Qaeda and Pakistan. https://www.chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/field/field_publication_docs/INTA91_1_02_Herrington.pdf 
14. Wilson, T. (2017). Foreign Funded Islamist
    Extremism in the UK. http://henryjacksonsociety.org/wp-content/uploads/2017/07/Foreign-Funded-Islamist-Extremism-final.pdf
15. Wintour, P. (2017). Islamic State fighters returning to UK ‘pose huge challenge’. https://www.theguardian.com/uk-news/2017/mar/09/islamic-state-fighters-returning-to-uk-pose-huge-challenge
16. Dearden (2017). UK home to up to 25,000 Islamist extremists who could pose threat, EU official warns. http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/islamist-extremists-uk-highest-number-europe-25000-terror-threat-eu-official-isis-islam-britain-a7923966.html