Εξελίξεις

Η τραγική νύχτα της 23ης Ιουλίου 2018 έδωσε τη σκυτάλη στην επόμενη ημέρα της 24ης Ιουλίου που βρήκε την Αττική σε κατάσταση πλήρους αποσύνθεσης, με τη χώρα μας αλλά και τη διεθνή κοινότητα να παρακολουθούν καθηλωμένες την εν εξελίξει τραγωδία. Τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν λόγο για “wildfires” και θανατηφόρες φλόγες. Η 25η Ιουλίου ξημερώνει, με τον απολογισμό να αναφέρει 80 νεκρούς, 187 τραυματίες και δεκάδες αγνοούμενους. Το έννομο αγαθό της ζωής έχει προσβληθεί για ακόμη μια φορά, ενώ τεράστιες εκτάσεις πρασίνου έχουν καταστραφεί, και περιουσίες ανυπολόγιστης αξίας έχουν χαθεί στις ανελέητες φλόγες.

Σύμφωνα με τις πολυάριθμες δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, Δημήτρη Τζανακόπουλου, πάνω από 14 εστίες πυρκαγιάς ξέσπασαν ταυτόχρονα σε 3 παράλληλα μέτωπα, δημιουργώντας μια πρωτοφανή απειλή. Οι καιρικές συνθήκες επέτειναν τον κίνδυνο, αφού η ταχύτητα του ανέμου έφτασε τα 9 μποφόρ, με αποτέλεσμα η φωτιά να φτάσει ανέλπιστα γρήγορα από το Νέο Βουτζά στο Μάτι, διασχίζοντας το ως τώρα αναφερόμενο ως φυσικό τείχος της . Απεγκλωβίστηκαν περισσότερα από 700 άτομα μόνο στο Μάτι. Συνολικά, οι πυρκαγιές έχουν πλήξει περιοχές της Ανατολικής και Δυτικής Αττικής, και ειδικότερα Μάτι, Άγιο Ανδρέα, Ζούμπερι, Πεντέλη, Ν. Βουτζά, Κινέτα, Αγίους Θεοδώρους, Ραφήνα, Κιάτο, Γεράνεια Όρη.

Για την αντιμετώπιση της κατάστασης επιστρατεύτηκαν από την αρχή 7 Canadair, 10 ελικόπτερα, πάνω από 300 πυροσβεστικά οχήματα και περισσότεροι από 700 άνδρες της πυροσβεστικής. Μαχόμενοι με τις φλόγες προσπάθησαν αδιάκοπα να θέσουν υπό έλεγχο τις εστίες πυρκαγιάς. Μετά την πάροδο λίγων ωρών έσπευσε επίσης σε βοήθεια τόσο το λιμενικό σώμα όσο και ο στρατός ξηράς. Ιδιαίτερη εντύπωση, αλλά κυρίως θαυμασμό προξενεί η διηνεκής προσφορά της συντριπτικής πλειοψηφίας συμπολιτών μας προς τους πληγέντες σε τρόφιμα, νερό, είδη πρώτης ανάγκης και φάρμακα. Δεν ήταν λίγοι και οι εθελοντές που έσπευσαν σε νοσοκομεία ως νοσηλευτικό προσωπικό. Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούν και οι έκτακτες μονάδες αιμοδοσίας που λειτουργούν σε κεντρικά νοσοκομεία του νομού Αττικής (Σισμανόγλειο, Γεννηματάς, ΕΛΠΙΣ), αλλά και η χρηματική υποστήριξη που προσφέρεται από κατοίκους του εσωτερικού και του εξωτερικού.

Στις επάλξεις δεν θα μπορούσε να μην είναι και ο Ερυθρός Σταυρός. Οι διασώστες του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού βοηθούν την ελληνική αστυνομία στις συνεχιζόμενες έρευνές της για αγνοούμενους στην περιοχή Μάτι. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Νίκος Οικονομόπουλος, έξω από το δημαρχείο έχει εγκατασταθεί σταθμός πρώτων βοηθειών, στον οποίο βοηθούν τους τραυματίες άνθρωποι του Ερυθρού Σταυρού από την κοινωνική πρόνοια, καθώς και νοσηλεύτριες. Επίσης, έχουν μετατρέψει το κλειστό γυμναστήριο της Ραφήνας σε χώρο φιλοξενίας με 75 κρεβάτια. Τέλος, έχουν προβεί στο άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού, μέσω του οποίου μπορεί να ενισχύσει οικονομικά όποιος επιθυμεί. Αυτό το πλαίσιο καθιστά τη βοήθεια του εν λόγω οργανισμού καθοριστική.

Εμπρησμός ή τυχαίο περιστατικό;

Εκείνο που μέχρι στιγμής δεν έχει εξακριβωθεί, είναι αν η αιτία της πυρκαγιάς συνίσταται σε τυχαίο περιστατικό ή σε τέλεση της αξιόποινης κατά τον ποινικό μας κώδικα πράξης του εμπρησμού. Σύμφωνα με το άρθρο 264 του Ποινικού Κώδικα, “Όποιος με πρόθεση προξενεί πυρκαγιά τιμωρείται: α) με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα· β) με κάθειρξη, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο· γ) με κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών, αν στην περίπτωση του στοιχ. β’ επήλθε θάνατος”. Περαιτέρω, ο εμπρησμός ρυθμίζεται στα ΠΚ 265-267, στα οποία αναφέρονται οι περιπτώσεις του εμπρησμού σε δάση, της τέλεσης του εγκλήματος εξ αμελείας, και της απαλλαγής από την ποινή αντίστοιχα. Γενικά, συνιστά έγκλημα αφηρημένα συγκεκριμένης διακινδύνευσης. Για την κατανόηση όμως της ανωτέρω κατηγοριοποίησης, κρίνεται σκόπιμο να επεξηγηθούν ορισμένες βασικές έννοιες της θεωρίας του γενικού ποινικού δικαίου.

Η προσβολή ενός εννόμου αγαθού, σε οποιοδήποτε έγκλημα, μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρεις τρόπους: α) βλάβη, β) διακινδύνευση και γ) προσβολή της ειρηνευμένης κατάστασής του. Εξετάζοντας τους δύο πρώτους, τα εγκλήματα διακρίνονται σε εγκλήματα βλάβης και εγκλήματα διακινδύνευσης. Ως βλάβη νοείται η άμεση, πραγματική και οριστική τρώση του εννόμου αγαθού εν όλω ή εν μέρει, ενώ ως κίνδυνος νοείται η κατάσταση που -υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις- μας επιτρέπει να θεωρήσουμε την επέλευση της βλάβης ως πιθανή. Όσον αφορά λοιπόν τα εγκλήματα διακινδύνευσης, φαίνεται πως ο νομοθέτης έκρινε ότι για τη στοιχειοθέτησή τους δεν απαιτείται η επέλευση βλάβης, αλλά αρκεί η επικίνδυνη εκείνη συμπεριφορά που προηγείται της βλάβης είτε με επέλευση κινδύνου (εγκλήματα συγκεκριμένης διακινδύνευσης) είτε και πριν από αυτό το χρονικό σημείο (εγκλήματα αφηρηρημένης διακινδύνευσης). Μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών τοποθετείται μια τρίτη, εκείνη των εγκλημάτων αφηρημένα συγκεκριμένης διακινδύνευσης -όπως ο εμπρησμός-, στα οποία αρκεί η δυνατότητα επέλευσης του κινδύνου. Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι το έγκλημα του εμπρησμού του ΠΚ 264 στοιχειοθετείται όταν από την πρόκληση πυρκαγιάς δύνανται ν’ απειληθούν έννομα αγαθά, όπως εκείνα της  ζωής και της ιδιοκτησίας.

Ο λόγος που τίθεται το ερώτημα αν οι πυρκαγιές προήλθαν από τυχαίο περιστατικό ή από εμπρησμό έγκειται στους εξωγενείς παράγοντες της θερμοκρασίας και της ταχύτητας του ανέμου, τα οποία σε περίπτωση εμπρησμού φαίνεται να δημιούργησαν τις ιδανικές συνθήκες τέλεσης του εγκλήματος. Μέχρι τη στιγμή της συγγραφής του παρόντος άρθρου, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να συνηγορεί υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης, παρά τις προσπάθειες των αρμόδιων ανακριτικών υπαλλήλων να ρίξουν φως στην υπόθεση.

Η τέλεια ευκαιρία κλοπής

Η συμβολή, ωστόσο, των υφιστάμενων κανόνων ποινικού δικαίου δεν σταματά εδώ. Με το φως της τρίτης ημέρας, δηλαδή της 25ης Ιουλίου, έλαβαν χώρα τέσσερις συλλήψεις νεαρών ατόμων, τα οποία αφαίρεσαν πολύτιμα αντικείμενα από ένα από τα σπίτια που δεν παραδόθηκε στις φλόγες. Ενώ η χώρα μας πενθεί και βρίσκεται αντιμέτωπη με μια εθνική καταστροφή, άνθρωποι που έχουν απωλέσει αξίες και ιδανικά διαβλέπουν μια ευκαιρία να προσβάλουν αφύλακτες ιδιοκτησίες για ιδιοτελείς σκοπούς, τελώντας κλοπές. Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 372 ΠΚ, “Όποιος αφαιρεί ξένο (ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα από την κατοχή άλλου με σκοπό να το ιδιοποιηθεί παράνομα, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών· και αν το αντικείμενο της κλοπής είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών”. Μένει να εφαρμοστούν οι προβλεπόμενοι κανόνες του ποινικού δικονομικού δικαίου ώστε ν’ ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος των συλληφθέντων, και να ακολουθηθεί η νομική οδός που θα επιτρέψει την επιβολή ποινής στην περίπτωση που αποδειχθεί η ενοχή τους.

Διαχείριση κρίσης – Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ – Διεθνής αρωγή

Αν και η ευθύνη για διαχείριση της εκάστοτε έκτακτης ανάγκης επιβαρύνει τη χώρα στην οποία συμβαίνει το περιστατικό, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η κατάσταση υπερβαίνει τις δυνατότητές της. Τότε, δύναται να ζητήσει την ενεργοποίηση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας, έχει αναλάβει τη δέσμευση να παρέχει βοήθεια στα θύματα τόσο φυσικών όσο και ανθρωπογενών καταστροφών παγκοσμίως. Σε συνδυασμό με τα κράτη-μέλη αποτελεί το μεγαλύτερο χορηγό ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως, ωστόσο με ελάχιστο ποσοστό του προϋπολογισμού της. Στον μηχανισμό συμμετέχουν όλα τα κράτη της ΕΕ, και η αρωγή συνίσταται σε παροχή αγαθών άμεσης ανάγκης, αποστολή ειδικών ομάδων επέμβασης, εμπειρογνωμόνων και ειδικού εξοπλισμού. Από το 2001 που ξεκίνησε η λειτουργία του, έχει λάβει πολυάριθμες αιτήσεις βοήθειας, ενώ έχει παρακολουθήσει περισσότερες από 300 καταστροφές.

Η χώρα μας, ως πληγείσα από καταστροφή, δικαιούται να ζητήσει τη βοήθεια του μηχανισμού, όπως και εν προκειμένω έγινε. Τόσο η ένταση όσο και η επικινδυνότητα των πυρκαγιών κατέστησαν αναγκαία την αναζήτηση των αρχών για εξωτερική βοήθεια, μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ, σύμφωνα με τις δηλώσεις εκπροσώπου του πυροσβεστικού σώματος. Συγκεκριμένα, ο επίτροπος για θέματα Αντιμετώπισης Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων, Χρήστος Στυλιανίδης, απηύθυνε έκκληση προς τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανταποκριθούν άμεσα με ενισχύσεις δια ξηράς και αέρος, ώστε να περιοριστεί η καταστροφή. Μάλιστα μετέβη στην Αθήνα, ώστε να συντονίσει τη βοήθεια της ΕΕ με τις ελληνικές αρχές πολιτικής προστασίας. Η ΕΕ ανταποκρίθηκε άμεσα κινητοποιώντας τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, δυνάμει του οποίου παρασχέθηκαν δύο Canadair και πυροσβέστες.

Την προσωπική του συμπαράσταση, αλλά και εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξέφρασε ο Jean-Claude Juncker, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. Επιπλέον, επιβεβαίωσε την ετοιμότητα των αρμόδιων υπηρεσιών της ΕΕ να ενισχύσουν την Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Δεν έλειψαν, όμως και τα μηνύματα και τηλεφωνήματα συμπαράστασης από πολλούς αρχηγούς κρατών παγκοσμίως. Κύπρος, Ρωσία, Γαλλία, Ολλανδία είναι μόνο λίγες από τις χώρες που συμμερίστηκαν την τραγωδία της Ελλάδας, επικοινωνώντας τόσο με τον Πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, όσο και με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. Έτοιμες να συνδράμουν δήλωσαν πολυάριθμες χώρες, με ενδεικτικές την Λιθουανία, την Αλβανία, την Τουρκία και τη Σερβία, ενώ η Ιταλία στάθηκε έμπρακτα στο πλευρό μας με δύο Canadair της. Παράλληλα, η Κύπρος έθεσε στη διάθεσή μας μέσα πυρόσβεσης, αλλά και έμψυχο δυναμικό, ενώ ανακοίνωσε την οικονομική ενίσχυσή της που ανέρχεται στο ποσό των 10 εκατομμυρίων ευρώ. Αξιοσημείωτη είναι και η ανακοίνωση του Κρεμλίνου περί προθυμίας της Ρωσίας να συνδράμει στην αντιμετώπιση των συνεπειών της καταστροφικής πυρκαγιάς.

Η επόμενη ημέρα

Μόλις δύο ημέρες έχουν περάσει από την τραγική Δευτέρα, και οι εξελίξεις εξακολουθούν να τρέχουν. Οι πληγέντες προσπαθούν να αναδιοργανώσουν τη ζωή τους, οι συγγενείς θρηνούν τα χαμένα δικά τους πρόσωπα, οι ομάδες διάσωσης δεν σταματούν να παλεύουν παρόλο που ο χρόνος είναι εναντίον τους, ενώ παράλληλα η χώρα διανύει ημέρες πένθους. Η τραγωδία δεν άφησε ασυγκίνητη τη διεθνή κοινότητα, η οποία έχει το βλέμμα στραμμένο επάνω μας, παρακολουθώντας τις εξελίξεις. Με το χρόνο η χώρα θα επανέλθει στους ρυθμούς της, δυστυχώς όμως η πύρινη λαίλαπα θα αφήσει ανεξίτηλη τη σφραγίδα της. Εξάλλου, δεν χαρακτηρίζεται τυχαία  “πόλεμος εν ειρήνη”. Κλείνοντας, μοιάζει αναντίρρητο ότι ο ανθρώπινος πόνος δεν έχει όρια. Στις καρδιές των ανθρώπων όμως έχει φωλιάσει, και αναμένεται να τους ανακουφίσει η ελπίδα. Η ελπίδα ότι θα βρουν τους αγνοούμενους, η ελπίδα ότι ο άνθρωπος είχε, έχει και θα έχει τη δύναμη να επιβιώνει, και η προσμονή ότι  θα ξημερώσει ο φωτεινός ήλιος της επόμενης ημέρας. Ας αναλογιστούμε, ωστόσο, ότι πέρασαν 11 χρόνια από τον Αύγουστο του 2007, οπότε η χώρα μας επλήγη ξανά από θανατηφόρες πυρκαγιές, και ουδεμία βελτίωση φαίνεται να έχει σημειωθεί. Έλλειψη υποδομών και αλληλοεπίρριψη ευθυνών, φαίνεται να παραμένουν σταθερά οι ανασταλτικοί παράγοντες προόδου και εξέλιξης στον τομέα διαχείρισης κρίσεων. Αυτό που σε κάθε περίπτωση, όμως, δεν μπορεί να μην αναγνωρισθεί είναι ότι, παρά την πολυεπίπεδη κρίση που διερχόμαστε ως κράτος, υπάρχουν πάντα οι εργαζόμενοι των σωμάτων ασφαλείας σε ετοιμότητα να προσφέρουν τα μέγιστα με αυταπάρνηση, αλλά και τη μεγαλύτερη μερίδα των πολιτών να συνδράμουν τον συνάνθρωπο.

Πηγές:

1. Η Καθημερινή. (2018). Τέσσερις συλλήψεις για πλιάτσικο στον Νέο Βουτζά. http://www.kathimerini.gr/976669/article/epikairothta/ellada/tesseris-syllhyeis-gia-pliatsiko-ston-neo-voytza
2. Μυλωνόπουλος, Χ. (2007). Ποινικό Δίκαιο. Γενικό Μέρος Ι. Δίκαιο & Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, σελ. 148-153
3. The Guardian. (2018). Greece wildfires death toll hits 80 as rescue efforts intensify. https://www.theguardian.com/world/2018/jul/25/greece-wildfires-death-toll-rises-rescue-efforts-intensify
4. Κουλουβράκη, Ι. (2014). Το έγκλημα του εμπρησμού- ένας διαρκής κίνδυνος. http://jkoulouvraki.blogspot.com/2014/07/blog-post.html
5. Τα Νέα.gr. (2018). Αίτημα για ευρωπαϊκή βοήθεια για την κατάσβεση των πυρκαγιών. http://www.tanea.gr/news/greece/article/5595077/aithma-gia-eyrwpaikh-bohtheia-gia-thn-katasbesh-twn-pyrkagiwn/
6. Cyprus Times. (2018). Ζητά ενισχύσεις από αέρος και ξηράς η Ελλάδα. Έκκληση για βοήθεια προς τα κράτη μέλη της ΕΕ. http://cyprustimes.com/2018/07/23/zita-enischyseis-apo-aeros-kai-xiras-i-ellada-ekklisi-gia-voitheia-pros-ta-krati-meli-tis-ee/
7. Σαββίδης, Λ. (2018). Φωτιές στην Αττική: Κύμα αλληλεγγύης από όλο τον κόσμο στην Ελλάδα. http://www.news247.gr/kosmos/foties-stin-attiki-kyma-allileggyis-apo-olo-ton-kosmo-stin-ellada.6635922.html
8. Ευρωπαϊκή Ένωση. (n.d.). Ανθρωπιστική βοήθεια και πολιτική προστασία. https://europa.eu/european-union/topics/humanitarian-aid-civil-protection_el
9. Βλάχος, Α. (2018). Ο πολιτικός κόσμος της Ευρώπης τοποθετείται για τις πυρκαγιές στην Ελλάδα. http://www.skai.gr/news/politics/article/379344/#ixzz5MGsfA1DL
10. Ευρωπαϊκή Επιτροπή.(n.d.). Πολιτική Προστασία ΕΕ. http://ec.europa.eu/echo/files/aid/countries/factsheets/thematic/civil_protection_el.pdf
11. Σκούρα, Σ. (2018). Πρόεδρος Ελ. Ερυθρού Σταυρού στο CNN Greece: Ελέγχουμε σπίτια, φοβόμαστε ότι θα αυξηθούν οι νεκροί. https://www.cnn.gr/news/ellada/story/140009/pr-erythroy-stayroy-sto-cnn-greece-elegxoyme-spitia-fovomaste-oti-tha-ayxithoyn-oi-nekroi
12. iefimerida. (2018). O Ερυθρός Σταυρός ανοίγει τραπεζικό λογαριασμό για την ενίσχυση των πληγέντων. http://www.iefimerida.gr/news/433155/o-erythros-stayros-anoigei-trapeziko-logariasmo-gia-tin-enishysi-ton-pligenton
13. ethelon. (2018). Πως μπορείς να βοηθήσεις τους πυρόπληκτους. http://www.ethelon.org/help-rafina-kineta/
14. BBC News. (2018). Greece wildfires: Search for missing family members after 80 people die. https://www.bbc.com/news/world-europe-44948173?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/c40rjmqdqrlt/greece&link_location=live-reporting-story
15. 24NEWS. (2018). Η Κυπριακή κυβέρνηση δίνει 10 εκατομμύρια ευρώ για τους πυρόπληκτους. http://www.24sports.com.cy/gr/news/nea/koinonia/i-kypriaki-kybernisi-dinei-10-ekatommyria-gia-toys-pyropliktoys