Την Κυριακή 20/05/2018 οι προεδρικές εκλογές στη Βενεζουέλα βρέθηκαν στο προσκήνιο του διεθνούς ενδιαφέροντος, καθώς ο σοσιαλιστής ηγέτης Nicolás Maduro κατάφερε να επανεκλεγεί, διχάζοντας την κοινή γνώμη. Το ζήτημα της ακεραιότητας της διαδικασίας έχει τεθεί επί τάπητος, ενώ πολλοί επικριτές του νεοεκλεγέντος Προέδρου τον κατηγορούν ανοιχτά για παρατυπίες και κατάφωρη καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών. Σε μια εποχή βαθύτατης οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης για τη Βενεζουέλα, τα αποτελέσματα των εκλογών οδήγησαν το λαό σε βαθύτατο διχασμό, ενώ πολλοί ηγέτες παγκοσμίως επέκριναν την αντιδημοκρατική και -ως ένα βαθμό- δικτατορική πολιτική του Maduro. Πρώτα, όμως, ποιος είναι ο Nicolás Maduro, για ποιο λόγο είναι τόσο αντιδημοφιλής, και γιατί η Βενεζουέλα μαστίζεται τα τελευταία χρόνια από την κρίση;

Επικρατούσα κατάσταση

Αναμφίβολα, η κρίση της Βενεζουέλας αποτελεί ένα από τα πλέον φλέγοντα ζητήματα στο σκάκι της διεθνούς πολιτικής των τελευταίων ετών. Πιο συγκεκριμένα, εν έτει 2018 η Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας αντιμετωπίζει πλήθος προβλημάτων, με την οικονομική κρίση να πρωταγωνιστεί μεταξύ αυτών. Είναι χαρακτηριστικό πως το νόμισμα της χώρας έχει εξασθενίσει στη μαύρη αγορά, ενώ o πληθωρισμός καλπάζει με ταχύτατους ρυθμούς (Al Jazeera, 2018). Η τιμή του πετρελαίου, από το οποίο στηριζόταν ανέκαθεν μεγάλο τμήμα της οικονομίας της χώρας, σημειώνει τα τελευταία χρόνια σταδιακή πτώση (The Toc, 2017).

Απότοκο της καταφανούς οικονομικής δυσπραγίας είναι η σημαντική έλλειψη βασικών αγαθών και τροφίμων, ενώ πλήττεται άμεσα και το σύστημα δημόσιας υγείας· ενδεικτικά, στα περισσότερα δημόσια νοσοκομεία της χώρας απουσιάζουν πολλά εκ των απαραίτητων φαρμάκων, καθώς και ο στοιχειώδης εξοπλισμός. Ακόμη, το φαινόμενο της βίας βρίσκεται σε έξαρση, με τις δολοφονίες να πληθαίνουν καθημερινά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πόρισμα της ομάδας «Venezuelan Violence Observatory», σύμφωνα με το οποίο το 2016 δολοφονήθηκαν στη Βενεζουέλα 27.479 άνθρωποι (Al Jazeera, 2018). Τέλος, αξίζει να γίνει αναφορά στο μεγάλο αριθμό των Βενεζουελάνων που εγκαταλείπουν τη χώρα, αναζητώντας άσυλο στη γειτονική Κολομβία. Μάλιστα, όπως πολύ χαρακτηριστικά μαρτυρά σε συνέντευξή του ο Jason Marczak, διευθυντής του Κέντρου Λατινικής Αμερικής «Adrienne Arscht», ο αριθμός αυτός ανέρχεται στους 600.000 κατοίκους (Forbes, 2018).

Τι εχει κανει -μεχρι στιγμής- ο Maduro;

Ο Nicolás Maduro ορκίστηκε στις 8 Μαρτίου 2013 ως προσωρινός Πρόεδρος της Βενεζουέλας, ύστερα από το θάνατο του πρώην Προέδρου Hugo Chávez. Εν συνεχεία, στις προεδρικές εκλογές του Απριλίου του ίδιου έτους επικράτησε επί του Henrique Capriles Radonski με πολύ μικρή διαφορά – της τάξεως των δύο ποσοστιαίων μονάδων (Cnn, 2018). Υπόσχεση του εν ενεργεία Προέδρου ήταν ανέκαθεν η δημιουργίας μιας «νέας οικονομίας». Μάλιστα, όπως πολύ χαρακτηριστικά υπογράμμισε σε δήλωσή του κατά το παρελθόν «Θα αφιερώσω τη ζωή μου στην ανόρθωση της οικονομίας αυτής της χώρας. Το πνεύμα μου ανανεώνεται…» (Al Jazeera, 2018). 

Μολαταύτα, ο αυταρχισμός του Maduro έχει αναθερμάνει την πόλωση στη χώρα. Η κρίση στη Βενεζουέλα οξύνεται μέρα με τη μέρα, ενώ οι επικριτές του Προέδρου, καθώς και η πλειοψηφία της κοινής γνώμης, τον κατηγορούν για διαφθορά και συμπεριφορά που προσιδιάζει σε δικτάτορα. Αφορμώμενος από την πασιφανή βούλησή του να προσκολληθεί στην εξουσία, έχει επιδοθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα ατέρμονο κυνήγι, κατά το οποίο έχει φυλακίσει μεγάλο αριθμό πολιτικών του αντιπάλων (Vox, 2017). Η οικονομική κατάρρευση και η αναποτελεσματική του διακυβέρνηση έχουν οδηγήσει, κατά καιρούς, σε πλήθος εκτεταμένων επεισοδίων και αιματηρών διαμαρτυριών – όπως αυτές που έλαβαν χώρα το 2014, οπότε και βρήκαν το θάνατο δεκάδες άνθρωποι (Cnn, 2018).

Παρασκήνιο και αποτελέσματα εκλογών

Την Κυριακή 20/05, λοιπόν, όπως προαναφέρθηκε, ο λαός της Βενεζουέλας κλήθηκε να σκιαγραφήσει το πολιτικό μέλλον της χώρας. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό πως οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για το Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους, ενώ αναβλήθηκαν δύο φορές τους τελευταίους μήνες (Al Jazeera, 2018). Η συμμετοχή του εκλογικού σώματος κρίθηκε μειωμένη, καθώς η προσέλευση στις κάλπες ανήλθε στο 46,01% των συνολικά εγγεγραμένων ψηφοφόρων. Αξίζει, ωστόσο, να υπογραμμισθεί η πεποίθηση της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με την οποία το ποσοστό αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Οι επικριτές του Προέδρου σημειώνουν, μάλιστα, πως η πραγματική συμμετοχή ανήλθε στο 30% (Cnn Greece, 2018).

Επίσημα, οι υποψήφιοι που διεκδικούσαν την προεδρική καρέκλα της Βενεζουέλας ήταν τέσσερις – συμπεριλαμβανομένου και του Maduro. Εντούτοις, ο Javier Bertucci, ο οποίος ισχυριζόταν πως θα εργαστεί για την αύξηση των ξένων επενδύσεων, και ο Reinaldo Quijada, μηχανικός, που ήταν υπέρ της Μπολιβαριανής Επανάστασης και κατά των πρακτικών του Maduro, ήταν ανέκαθεν στο περιθώριο της πολιτικής σκακιέρας (Al Jazeera, 2018). Κύριος αντίπαλος του Maduro υπήρξε ο δικηγόρος, Henri Falcón. Ο τελευταίος έχει διανύσει μια μακρά πορεία στη διαμόρφωση του πολιτικού γίγνεσθαι της Βενεζουέλας, καθώς έχει υπηρετήσει ως Κυβερνήτης στην πολιτεία «Lara» της χώρας, ενώ έχει διατελέσει και επικεφαλής της εκστρατείας του Henrique Capriles στις προεδρικές εκλογές του 2013. Μεταξύ των προγραμματικών του δηλώσεων ήταν η κατάργηση του Bolivar και η χρήση του δολαρίου των ΗΠΑ, καθώς και μια πιθανή συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε μια απόπειρα να ανορθώσει την πληγωμένη οικονομία της Βενεζουέλας (Al Jazeera, 2018).

Καθίσταται, ωστόσο, σαφές πως το σενάριο περί «εκθρόνισης» του Maduro δεν τελεσφόρησε, με τον τελευταίο να συγκεντρώνει 5,8 εκατομμύρια ψήφους – δηλαδή το 68% της προτίμησης του εκλογικού σώματος (The New York Times, 2018). Ο ίδιος, το βράδυ της Κυριακής, δήλωσε από το προεδρικό μέγαρο στο Καράκας, έξω από το οποίο είχε συγκεντρωθεί πλήθος Βενεζουελάνων, πως «Αυτή ήταν μια ιστορική μέρα! Ημέρα μιας ηρωικής νίκης! […] Το σύνολο της Βενεζουέλας έχει θριαμβεύσει! Η δημοκρατία έχει θριαμβεύσει! Η ειρήνη έχει θριαμβεύσει! Η συνταγματικότητα έχει θριαμβεύσει! […] [Αυτές ήταν] εκλογές συνταγματικές και νόμιμες. Έχουμε έναν πρόεδρο του λαού.» (The Guardian, 2018).

Διεθνείς αντιδράσεις

Παρά ταύτα, η επόμενη μέρα των εκλογών βρήκε τον εν ενεργεία Πρόεδρο της Βενεζουέλας αντιμέτωπο με ένα κύμα εσωτερικής και διεθνούς διαμαρτυρίας. Πιο συγκεκριμένα, ο Henri Falcón επέκρινε τις εκλογές, χαρακτηρίζοντάς τις τελευταίες ως «παράνομες», ενώ υπογράμμισε την άρνησή του να δεχθεί το αποτέλεσμα, ζητώντας, παράλληλα, νέο κύκλο εκλογών. Υπογράμμισε, μάλιστα, πως «Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε ώστε να υπάρχουν δίκαιες εκλογές που θα μας επιτρέψουν να διασώσουμε τη χώρα μας από αυτήν την ολοκληρωτική και κακή κυβέρνηση.» (The Guardian, 2018). Ακόμη, ο Henrique Capriles, στον οποίο απαγορεύτηκε το δικαίωμα να θέσει υποψηφιότητα σε αυτές τις εκλογές, σε επιστολή που έστειλε απευθυνόμενος σε όλους τους Βενεζουελάνους, κάλεσε το λαό να αντιμετωπίσει τον αυταρχισμό του Maduro (Al Jazeera, 2018).

Παράλληλα, οι χώρες του νεοσυσταθέντος «Lima Group» -το οποίο ιδρύθηκε με απώτερο σκοπό την εξεύρεση λύσης για τη βαθύτατη κρίση στη Βενεζουέλα, και συγκροτείται από πλήθος λατινοαμερικάνικων χωρών καθώς και του Καναδά- αμφισβητούν τη νομιμότητα του αποτελέσματος. Δήλωσαν, μάλιστα, πως οι διπλωμάτες των χωρών τους που είναι εγκατεστημένοι στο Καράκας θα κληθούν να επιστρέψουν στις χώρες τους για διαβουλεύσεις (Al Jazeera, 2018). Επιπροσθέτως, η επανεκλογή του Maduro αποτέλεσε τη θρυαλλίδα διατάραξης των σχέσεων Βενεζουέλας – ΗΠΑ, οι οποίες πλέον βαδίζουν σε τεντωμένο σχοινί.

Πιο συγκεκριμένα, ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Mike Pompeo, υπογράμμισε την ανάγκη ταχύτατης λήψης διπλωματικών και οικονομικών μέτρων από πλευράς των ΗΠΑ. Εν συνεχεία, τη Δευτέρα, ο Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump εξέδωσε εντολή, κατά την οποία οι προοπτικές πώλησης πετρελαίου και ρευστοποίησης πόρων από τη Βενεζουέλα στις ΗΠΑ μειώνονται σημαντικά (Cnn Greece, 2018). O Jorge Arreaza, Υπουργός Εξωτερικών της Βενεζουέλας, χαρακτήρισε την απόφαση αυτή «βάρβαρη και σε απόλυτη αντίθεση με το διεθνές δίκαιο» (Reuters, 2018). Ως απάντηση, η κυβέρνηση του Maduro προέβη στην ανακοίνωση απέλασης Αμερικανών διπλωματών – γεγονός που θα οξύνει σε σημαντικό βαθμό τις ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών (Cnn Greece, 2018).

Στον αντίποδα, ωστόσο, ο Raúl Castro, ηγέτης του κομμουνιστικού κόμματος της Κούβας, καθώς και ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin, συνεχάρησαν τον Maduro για την εκλογική του νίκη, με τον Castro, μάλιστα, να κάνει λόγο για «υπερβατική νίκη» (The Guardian, 2018). Χαρακτηριστική είναι, ακόμη, η δήλωση εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας, κατά την οποία το Πεκίνο προτρέπει τη διεθνή κοινότητα να σεβαστεί την απόφαση των Βενεζουελάνων (Reuters, 2018).

Επίλογος | Τι να περιμένουμε

Τα σενάρια που εικάζουν το πολιτικό μέλλον της Βενεζουέλας είναι αναρίθμητα. Πολλοί αναλυτές κάνουν λόγο για εξασθένιση της δύναμης του Maduro, γεγονός που καταδεικνύεται από τη χαμηλή προσέλευση των ψηφοφόρων στις κάλπες. Το μόνο σίγουρο είναι πως οι σχέσεις Βενεζουέλας – ΗΠΑ είναι σε ρήξη, ενώ η πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας αρνείται να αποδεχτεί τις δικτατορικές πρακτικές του Βενεζουελάνου Προέδρου. Ταυτόχρονα, η οικονομική και -σε μεγάλο βαθμό- ανθρωπιστική κρίση στη χώρα κλιμακώνονται.

Τέλος, αξίζει να σημειωθούν τα λόγια του Javier Buenrostro, καθηγητή στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικό, ο οποίος υπογράμμισε πως «Υποψιάζομαι ότι αυτή η κατάσταση δεν θα επιλυθεί εντός της χώρας, αλλά είναι πιθανότερο να επιλυθεί ως ανθρωπιστική κρίση και έξω από τη Βενεζουέλα με διεθνείς παράγοντες.» (Al Jazeera, 2018). Θα αποδειχθούν, άραγε, τα λόγια του καθηγητή προφητικά; Τι ξημερώνει την επαύριο των εκλογών για τη Νότια Αμερική και την παγκόσμια κοινότητα, εν γένει; Μένει να το δούμε.

Πηγές:

1. Al Jazeera. (2018). Venezuela elections: What’s next after Maduro’s re-election. https://www.aljazeera.com/news/2018/05/venezuela-elections-maduro-election-180522054855884.html
2. Al Jazeera. (2017). Maduro is not Chavez. https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2017/05/maduro-chavez-170513145531916.html 
3. Al Jazeera. (2018). Venezuela elections 2018: A look at the key points. https://www.aljazeera.com/news/2018/05/venezuela-elections-2018-key-points-180518100733025.html
4. Al Jazeera. (2018). Venezuela’s crisis explained from the beginning. https://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/04/venezuela-happening-170412114045595.html
5. Cnn. (2018). Nicolás Maduro Fast Facts. https://edition.cnn.com/2013/04/26/world/americas/nicolas-maduro-fast-facts/index.html
6. Cnn Greece. (2018). Ξέσπασε διπλωματικός «πόλεμος» μεταξύ ΗΠΑ και Βενεζουέλας. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/131174/xespase-diplomatikos-polemos-metaxy-hpa-kai-venezoyelas
7. Cnn Greece. (2018). Επανεξελέγη πρόεδρος της Βενεζουέλας ο Νικολάς Μαδούρο. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/130882/epanexelegi-proedros-tis-venezoyelas-o-nikolas-madoyro
8. Forbes. (2018). Venezuela’s Economic Crisis Keeps Getting Worse. https://www.forbes.com/sites/nathanielparishflannery/2018/03/22/venezuelas-economic-crisis-worsens-in-2018/#5fe1b42b1f17
9. Reuters. (2018). Re-elected, Venezuela’s Maduro faces global criticism, U.S. sanctions. https://www.reuters.com/article/us-venezuela-election-reaction/venezuelas-re-elected-maduro-faces-overseas-censure-idUSKCN1IM0CT
10. The Guardian. (2018). Venezuela elections: Maduro wins second term. https://www.theguardian.com/world/2018/may/21/venezuela-elections-nicolas-maduro-wins-second-term
11. The Guardian. (2018). Venezuela: Maduro hails election win but world leaders threaten sanctions. https://www.theguardian.com/world/2018/may/21/venezuela-nicolas-maduro-president-sanctions-boris-johnson
12. The New York Times. (2018). Venezuela Election Won by Maduro Amid Widespread Disillusionment. https://www.nytimes.com/2018/05/20/world/americas/venezuela-election.html
13. The Toc. (2017). Κρίση στη Βενεζουέλα: Τί συμβαίνει στην χώρα που γέννησε τον Τσαβισμό. http://www.thetoc.gr/diethni/article/krisi-sti-benezouela-ti-sumbainei-stin-xwra-pou-gennise-ton-tsabismo
14. Vox. (2017). How Venezuela went from a rich democracy to a dictatorship on the brink of collapse. https://www.vox.com/world/2017/9/19/16189742/venezuela-maduro-dictator-chavez-collapse