Το απεχθές συμβάν που έλαβε χώρα στις 14 Φεβρουαρίου 2018, στοιχίζοντας τη ζωή 17 παιδιών και απαριθμώντας πάνω από 12 τραυματίες στο Marjory Stoneman Douglas High School στο Parkland της Φλόριντα, ανέσυρε το ακανθώδες για την αμερικανική πολιτική ζήτημα της οπλοκατοχής.

Αρχικά, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι το θέμα της οπλοκατοχής ορίζεται ως «το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να κρατάει και να φέρει όπλα» στη δεύτερη τροπολογία του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ομολογουμένως, ο ανταγωνισμός μεταξύ των lobby που τάσσονται είτε υπέρ είτε κατά της εξασφάλισης προσωπικής ένοπλης ασφάλειας αποτελεί ένα διχαστικό ζήτημα στην πολιτική πρακτική των εκάστοτε κυβερνήσεων, καθώς και μία από τις κύριες διαφοροποιήσεις του πολιτικού προσανατολισμού των δύο αντίπαλων πόλων, Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων.

Ο έντονος πολιτικός προβληματισμός για την οπλοκατοχή τοποθετείται το 1963, μετά τη δολοφονία του John F. Kennedy. Ωστόσο, μέχρι το 1968 όπου θεσμοθετείται ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων για τον περιορισμό και την πρόληψη της βίας, γνωστό ως Violence Prevention Act, τα ημιαυτόματα όπλα διατίθενται σε πληθώρα στο αγοραστικό κοινό των ΗΠΑ και, μάλιστα, με ιδιαίτερη ευκολία, καθώς η πώλησή τους πραγματοποιείται από καταλόγους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Τα στατιστικά στοιχεία φαίνεται να αποτυπώνουν διαχρονικά και με σαφήνεια το διαμορφωθέν κοινωνικοπολιτικό τοπίο υπό το πρίσμα της οπλοκατοχής. Συγκεκριμένα, η αντιστοιχία των όπλων ανά εκατό άτομα αγγίζει αριθμητικά τα 88, σύμφωνα με την έρευνα  Small Arms Survey, το 2011. Ο ετήσιος αριθμός των θυμάτων ανέρχεται σε 114.994, ενώ οι καταγεγραμμένοι από όπλο θάνατοι συμπεριλαμβάνουν πράξεις ατυχημάτων, φόνων, αυτοκτονιών, καθώς και αστυνομικών επεμβάσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ υπάρχει σε ομοσπονδιακό επίπεδο ένα ενιαίο δίκαιο αναφορικά με την οπλοκατοχή, οι εκάστοτε μεταρρυθμίσεις διαφέρουν και ποικίλουν σε κάθε πολιτεία.

Τι προβλέπεται σχετικά με το δικαίωμα στην οπλοκατοχή;

1. Δικαίωμα αγοράς όπλων

Τα άτομα που έχουν συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας τους, δηλαδή όλοι οι εγγεγραμμένοι ενήλικες της αμερικανικής πολιτείας, δύνανται να αγοράσουν και να φέρουν όπλο. Ωστόσο, το όριο για την κατοχή όπλων συγκεκριμένων περιστάσεων -όπως, για παράδειγμα, εκείνων που προορίζονται για στρατιωτική χρήση- αντιστοιχεί στα 21 έτη. Η μεταβολή στον καθορισμό των ανωτάτων ορίων ηλικίας για την κατοχή ένοπλου εξοπλισμού μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο από τοπικούς αξιωματούχους, όσο και από άλλους κυβερνητικούς φορείς, με την προϋπόθεση ότι το όριο δεν θα είναι κατώτερο των 18 χρονών.

2. Εξαίρεση από την κατοχή ή την αγορά όπλων

Από την κατοχή ή την αγορά όπλων εξαιρούνται άτομα που έχουν διαγνωστεί με ψυχολογικές διαταραχές, φυγάδες, καθώς και άνθρωποι οι οποίοι έχουν χαρακτηριστεί ως δημόσιοι κίνδυνοι. Επιπλέον, ως μη έχοντες το δικαίωμα στην οπλοκατοχή ορίζονται και τα άτομα που έχουν εκτίσει ποινή φυλάκισης σχετική με παρενόχληση, παρακολούθηση ή απειλή για χρονικό διάστημα άνω των δύο ετών. Οι παράνομοι πρόσφυγες, οι προσωρινά διαμένοντες στις ΗΠΑ (τουρίστες) καθώς και οι πρώην χρήστες ναρκωτικών ουσιών -όπως η μαριχουάνα- δεν δύνανται να οπλοφορούν.

3. Προϋποθέσεις για τη διάθεση των όπλων

Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το παράρτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης γνωστό ως  Γραφείο για το Αλκοόλ, το Κάπνισμα, τα Όπλα και τα Εκρηκτικά (Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives – ATF) είναι υπεύθυνο για τον έλεγχο και την παροχή αδειών για την κατοχή όπλων. Σημειώνεται ότι η κατοχή ημιαυτόματων όπλων είναι νόμιμη στις περισσότερες πολιτείες.

4. Πώληση όπλων

Το άτομο που επιθυμεί να εκδώσει άδεια για πώληση όπλων οφείλει να πληροί τα ίδια κριτήρια με εκείνα των δυνητικών αγοραστών. Συγκεκριμένα, ο επίδοξος έμπορος πρέπει να έχει συμπληρώσει ηλικιακά το εικοστό πρώτο έτος, ενώ το κόστος για την προμήθεια όπλων ανέρχεται στα 170 δολάρια, με τη χρονική ισχύ 3 έτη. Μετά το πέρας των τριών ετών, η άδεια πώλησης ανανεώνεται ανά τριετία στο κόστος των 90 δολαρίων. Η πώληση πραγματοποιείται είτε μέσω διαδικτύου, είτε σε καταστήματα οπλικών συστημάτων.

5. Διαδικασία πριν την αγορά όπλων

Ορισμένες πολιτείες ζητούν άδεια για τη χορήγηση όπλων. Μόνο δώδεκα από τις πενήντα συνολικά πολιτείες των ΗΠΑ ορίζουν ως απαραίτητη τη συμπλήρωση της φόρμας ATF 4473, όπως αυτή θεσπίστηκε από το 1968 σύμφωνα με το Gun Control Act. Σ’αυτές  τις πολιτείες συγκαταλέγονται η Καλιφόρνια και η Χαβάη, όπου η χορήγηση άδειας προϋποθέτει γραπτή εξέταση και παρακολούθηση μαθημάτων για τη σωστή χρήση των όπλων και των κανόνων ασφάλειας.

«Παραθυράκι» νόμου

Μερίδα πολιτών στις ΗΠΑ αποτελούν κατόχους όπλων χωρίς να έχουν περάσει προηγουμένως τους απαραίτητους ελέγχους. Τα προς πώληση οπλικά εξαρτήματα διατίθενται στους αγοραστές εντός 72 ωρών, ακόμη και αν αυτοί δεν έχουν αποκτήσει τα απαιτούμενα έγγραφα αδειοδότησης. Συχνό φαινόμενο συνιστά η πώληση όπλων από προσωπικές κυνηγητικές συλλογές, καθώς και η κατοχή όπλων από ανήλικους, οι οποίοι τα έχουν λάβει ως δώρο από συγγενικά τους πρόσωπα.

Σύγκριση με Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες χώρες

Σύμφωνα με στατιστικά της περιόδου 2015-2016, οι ΗΠΑ κατέχουν αξιωματικά την πρώτη θέση αναφορικά με κρούσματα ανθρωποκτονιών, σε ποσοστό που ανέρχεται στο 64%. Ακολουθούν ο Καναδάς με 30,5%, η Αυστραλία με 15%, ενώ στην τελευταία θέση βρίσκεται η Μεγάλη Βρετανία με 4,5%.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελβετία και η Φιλανδία παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη αναλογία σχετικά με τον αριθμό όπλων ανά άτομο. Εξίσου αυξημένη ποσότητα όπλων σε σχέση με τον πληθυσμό παρατηρείται στην Αυστρία, την Υεμένη και την Κύπρο, με τη διαφορά ότι τα όπλα προορίζονται καθαρά για στρατιωτική χρήση.

Πρόσθετα στοιχεία σχετικά με την οπλοκατοχή στις ΗΠΑ

Από το 1962 έως σήμερα έχουν καταγραφεί συνολικά 90 μαζικές δολοφονίες. Ως μαζική δολοφονία ορίζεται ο θάνατος τεσσάρων και παραπάνω ατόμων.  Με την πάροδο του χρόνου το ποσοστό των δολοφονιών αυξάνεται δραματικά. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η μέση ηλικία του εκάστοτε θύτη υπολογίζεται στα 34 έτη, ενώ ταυτόχρονα η μέση τιμή πώλησης ημιαυτόματων όπλων ανέρχεται σε 200 με 1500 δολάρια.

Η κοινή γνώμη, όσο και η πολιτική σκηνή των ΗΠΑ είναι διχασμένη σχετικά με το ζήτημα της οπλοκατοχής, ιδιαίτερα μετά το τελευταίο κρούσμα. Ωστόσο, το lobby υπέρ της κατοχής ένοπλου εξοπλισμού, γνωστό ως Εθνική Επιτροπή Όπλων (National Rifle Association – NRA), λόγω της καταβολής υψηλού χρηματικού ποσού στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό των 3 δις δολαρίων το χρόνο, επηρεάζει άμεσα τις αποφάσεις του Κογκρέσου.

Θανάσιμα κρούσματα  στις ΗΠΑ ανά χρονική περίοδο

Μετά το τραγικό συμβάν της 14^ης Φεβρουαρίου στο Parkland της Φλόριντα, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Donald Trump, κάλεσε σε ακρόαση τους επιζώντες του ατυχήματος στο Λευκό Οίκο, με διάθεση για τη λήψη μέτρων καταστολής παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον. Οι δηλώσεις του, ωστόσο, αποτέλεσαν αντικείμενο σχολιασμού και ανάμεικτης ανταπόκρισης από το παρευρισκόμενο κοινό, καθώς πρότεινε την οπλοκατοχή των καθηγητών ως μέσο προστασίας και ασφάλειας εντός του σχολικού περιβάλλοντος.

Η κοινή γνώμη -σε ποσοστό 66%- επιθυμεί αυστηρότερη νομοθεσία πάνω στο ζήτημα της οπλοκατοχής, ενώ 2 στους 3 Αμερικανούς πολίτες, ήδη από το 2008, αιτούν μεγαλύτερες εγγυήσεις ασφάλειας, νομικά κατοχυρωμένες, δεδομένου ότι απαριθμούνται συνολικά 270 εκατομμύρια όπλων στο εσωτερικό των ΗΠΑ.

Η «Πορεία για τις ζωές» που θα λάβει χώρα στις 24 Μαρτίου στην Ουάσινγκτον θα αποτελέσει τον πυρήνα κοινωνικής αλλαγής και ευαισθητοποίησης σχετικά με την οπλοκατοχή, ασκώντας ταυτόχρονα πολιτικές πιέσεις για τη δυναμική αντιμετώπιση του προβλήματος. Μία μαθητική πρωτοβουλία που χαίρει της εκτίμησης και της χρηματοδότησης διάσημων προσωπικοτήτων καλείται να λάβει παγκόσμιες διαστάσεις, θεμελιώνοντας την αξία της πρόληψης και της προστασίας, αντλώντας εμπειρία από προγενέστερα γεγονότα.

Πηγές:

1. BBC News. (2018). America’s gun culture in 10 charts. http://www.bbc.com/news/world-us-canada-41488081
2. Sherman, C. (2018). Trump proposes arming teachers while meeting with school shooting survivors https://news.vice.com/en_us/article/neqqwk/trump-proposes-arming-teachers-while-meeting-with-parkland-survivors?utm_source=vicefbus
3. Schuster, K. (2018). 8 facts about gun control in the US. http://www.dw.com/en/8-facts-about-gun-control-in-the-us/a-40816418
4. Gettings, J. and McNiff, C. (2018). Milestones in Federal Gun Control Legislation. https://www.infoplease.com/milestones-federal-gun-control-legislation
5. Longley, R. (2018). See a Timeline of Gun Control in the United States. https://www.thoughtco.com/us-gun-control-timeline-3963620
6. Gaudiano, N. and Thorson, M. (2018). Timeline: Mass shootings and gun control legislation. https://www.usatoday.com/pages/interactives/news/gun-control-mass-killings-timeline/
7. CNN Grecee. (2018). ΗΠΑ: Η πλειοψηφία των Αμερικανών θέλει αυστηρότερη νομοθεσία για την οπλοκατοχή. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/118536/hpa-h-pleiopsifia-ton-amerikanon-thelei-aystiroteri-nomothesia-gia-tin-oplokatoxi
8. CNN Greece. (2018). Οπλοκατοχή, ένα θέμα που διχάζει τις ΗΠΑ, ξανά στο επίκεντρο με φόντο το Λας Βέγκας. http://www.cnn.gr/focus/story/100067/oplokatoxi-ena-thema-poy-dixazei-tis-hpa-xana-sto-epikentro-me-fonto-to-las-vegkas
9. EURONEWS. (2018). ΗΠΑ: 5 ερωτήσεις και απαντήσεις για το θέμα της οπλοκατοχής. http://gr.euronews.com/2017/10/02/guns-in-america-after-charleston-why-it-s-becoming-like-a-western-movie
10. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. (2018). ΗΠΑ: Μαθητική διαδήλωση στη Φλόριντα κατά της οπλοκατοχής.  http://www.kathimerini.gr/949874/article/epikairothta/kosmos/hpa-ma8htikh-diadhlwsh-sth-florinta-kata-ths-oplokatoxhs
11.  ΤΑ ΝΕΑ. (2018). ΗΠΑ: Μαθητές και γονείς ζητούν την απαγόρευση οπλοκατοχής. http://www.tanea.gr/news/world/article/5519546/hpa-mathhtes-kai-goneis-zhtoyn-thn-apagoreysh-oplokatoxhs/