Η 27^η Απριλίου 2018 υπήρξε μία πολύ σημαντική ημερομηνία για την Κορεατική Χερσόνησο, σηματοδοτώντας πιθανώς την αρχή μίας νέας εποχής για τις δύο χώρες της χερσονήσου, αφού εκείνη την ημέρα ξεκίνησε το Συνέδριο Ειρήνης μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας, και σηματοδότησε την πρώτη φορά που ηγέτης της Β. Κορέας επισκέφτηκε τη Νότια από το 1953. Οι δύο χώρες έδειξαν εξαρχής την επιθυμία τους για διάλογο και διαπραγμάτευση, μιας και η συνάντηση έλαβε χώρα στο Panmunjom, Χωριό της Εκεχειρίας, το οποίο βρίσκεται εντός της αποστρατικοποιημένης ζώνης που χωρίζει τα δύο κράτη από το 1953 -έτος λήξης του Πολέμου της Κορέας- και σημείο όπου υπεγράφη στις 27 Ιουλίου 1953 η ανακωχή μεταξύ των δύο κρατών. Χαρακτηριστικό της σημασίας της φετινής συνάντησης είναι ότι σηματοδότησε τη de jure λήξη του πολέμου αυτού, με την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης για τον Πόλεμο της Κορέας, 65 χρόνια μετά την ανακωχή. Το πιο σημαντικό φυσικά ζήτημα της συνάντησης του Kim Jong Un, ηγέτη της Βόρειας Κορέας, με τον Moon Jae In, Πρόεδρο της Νότιας Κορέας, ήταν η συζήτηση για τα πυρηνικά όπλα που πολλάκις ο Βορειοκορεάτης ηγέτης είχε απειλήσει ότι θα χρησιμοποιήσει. Ωστόσο, ο Kim Jong Un διέψευσε τις προσδοκίες όλων εκείνων που πίστευαν πως θα κρατήσει αδιάλλακτη στάση, αφού στη συνάντηση τέθηκε το θέμα της αποπυρηνικοποίησης της Β. Κορέας, πράγμα που έγινε αποδεκτό και από τις δύο πλευρές. Είναι όμως αυτή η πραγματική θέση του Βορειοκορεάτη ηγέτη, ή επιθυμεί μονάχα να γίνει αρεστός στη διεθνή κοινότητα; Ποια είναι εντέλει η πυρηνική ισχύς της Β. Κορέας, και ποιος ο αντίκτυπος μιας πιθανής αποπυρηνικοποίησης της Χερσονήσου για τη διεθνή άμυνα και ασφάλεια;

Το πυρηνικό οπλοστάσιο της Β. Κορέας: Μια επισκόπηση

Η ενασχόληση της Βόρειας Κορέας με την πυρηνική ενέργεια δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο, αφού είχε ήδη ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 με λήψη τεχνογνωσίας από τη Σοβιετική Ένωση. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 η Β. Κορέα είχε ήδη προχωρήσει σε εξορύξεις ουρανίου και πλουτωνίου, και είχε ήδη κατασκευάσει πυρηνικούς αντιδραστήρες μικρής κλίμακας, χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις δοκιμών πυρηνικών όπλων. Το 1985 η Βόρεια Κορέα υπέγραψε και επικύρωσε τη Συνθήκη για τη μη Εξάπλωση των Πυρηνικών Όπλων (NPT Treaty), από την οποία και αποσύρθηκε το 2003. Ωστόσο, ακόμη και όταν ήταν μέρος της συνθήκης, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας ήταν πάντοτε επιφυλακτική στο να επιτρέπει στην Παγκόσμια Οργάνωση Πυρηνικής Ενέργειας (IAEA) την εξέταση των πυρηνικών της εγκαταστάσεων, ακόμη και μετά την απόσυρση των πυρηνικών όπλων που οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν εγκαταστήσει στα εδάφη της Νότιας Κορέας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Μετά τον θάνατο του Kim Il Sung (παππού του νυν ηγέτη Kim Jong Un) το 1994, ο γιος και διάδοχός του Kim Jong Il ήταν πολύ πιο αφοσιωμένος στο όραμα της απόκτησης πυρηνικών όπλων από τη χώρα. Το 2005 οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα, η Κίνα και η Β. Κορέα υπέγραψαν σύμφωνο για το κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων στην κορεατική χερσόνησο, αλλά το 2006 γνωστοποιήθηκε ότι η Β. Κορέα προχώρησε σε δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές μικρής ισχύος. Το πυρηνικό πρόγραμμα της Β. Κορέας συνέχισε και μετά την άνοδο στην εξουσία του Kim Jong Un, παρά τις συνεχείς παρατηρήσεις από τον ΟΗΕ -που είχε επιβάλει ήδη από το 2006 εμπορικό εμπάργκο στη χώρα-, τις ΗΠΑ αλλά και άλλα κράτη. Το 2015 εκπρόσωπος της Β. Κορέας δήλωσε πως η χώρα διαθέτει πυραύλους ικανούς να πλήξουν τις ΗΠΑ, ενώ εντός του 2016 η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας προέβη σε συνεχείς δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές, δημιουργώντας κύμα αντιδράσεων από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη διεθνή κοινότητα εν γένει. Το 2017 η Β. Κορέα φέρεται να δοκίμασε επιτυχώς την πρώτη βόμβα θερμικής σύντηξης (βόμβα υδρογόνου), ενώ οι ήδη υπάρχοντες βαλλιστικοί πύραυλοι Hwasong-14 και Hwasong-15 φέρονται να έχουν βεληνεκές ικανό να πλήξει και τις ηπειρωτικές ΗΠΑ, ενώ σύμφωνα με ειδικούς μπορούν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές.

Από τα παραπάνω είναι εμφανές πως η Β. Κορέα έχει ένα ολοκληρωμένο πυρηνικό πρόγραμμα, και μάλιστα έχει καταφέρει να δημιουργήσει πυρηνικά όπλα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, συγκρινόμενη με τα υπόλοιπα κράτη που αποδεδειγμένα έχουν τέτοια όπλα (ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Κίνα και Ηνωμένο Βασίλειο). Αυτό, ωστόσο, που ανησυχεί τη διεθνή κοινότητα είναι οι απειλές της Βόρειας Κορέας να χρησιμοποιήσει τα όπλα αυτά, καθώς και η άρνησή της να ενταχθεί στο ήδη υπάρχον νομικό πλαίσιο διεθνούς δικαίου για τη μη εξάπλωση των πυρηνικών όπλων. Ο ριζοσπαστισμός του ηγέτη της, Kim Jong Un, ο απομονωτισμός που αυτή δέχεται από τη διεθνή κοινότητα, καθώς και η συνεχής δοκιμή νέων όπλων σχάσης-σύντηξης είναι στοιχεία που αποδεικνύουν πως η Β. Κορέα μπορεί να αποτελέσει πολύ σημαντικό παράγοντα αποσταθεροποίησης της ήδη ταραγμένης περιοχής, αν δεν εκκινήσουν άμεσα διπλωματικές επαφές με εκπροσώπους της Pyongyang. Για τον λόγο αυτό, η συνάντηση κορυφής στην Panmunjom αποτέλεσε ένα σημείο αναφοράς για την ειρηνική επίλυση των διαφορών στην περιοχή.

Η συνάντηση στην Panmunjom και τα σενάρια πυρηνικού αφοπλισμού

Στην ιστορική πλέον συνάντηση του ηγέτη της Β. Κορέας με τον Πρόεδρο της Νότιας Κορέας, Moon Jae In, παρατηρήθηκαν κινήσεις συμφιλίωσης και από τα δύο μέρη. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, υπεγράφη η συνθήκη που επίσημα λήγει τον πόλεμο της Κορέας, ενώ οι δύο ηγέτες υπέγραψαν και τη Διακήρυξη της Panmunjom για την Ειρήνη, την Ευημερία και την Ενοποίηση της Κορεατικής Χερσονήσου (“Panmunjom Declaration for Peace, Prosperity and Unification of the Korean Peninsula”). Στη διακήρυξη αυτή τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται να σταματήσουν τη στρατιωτική ένταση, και να αποκλείσουν για πάντα τον κίνδυνο πολέμου στην Κορεατική Χερσόνησο. Ταυτόχρονα, δεσμεύονται να σεβαστούν τα όρια της αποστρατικοποιημένης ζώνης του 38^ου παραλλήλου, ενώ υπάρχει και ειδική διάταξη περί αφοπλισμού, τόσο από συμβατικά όσο και από πυρηνικά όπλα. Συγκεκριμένα, στο ζήτημα της αποπυρηνικοποίησης, η Διακήρυξη προβλέπει ρητά την πρόθεση των δύο κρατών να συνεργαστούν με τη διεθνή κοινότητα για την επίλυση του ζητήματος – πράγμα που μας θέτει σε προβληματισμό αν λάβουμε υπόψιν τη στάση απομόνωσης που η Β. Κορέα είχε αποφασίσει να τηρεί απέναντι στη διεθνή κοινότητα. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας έχει πολλάκις στο παρελθόν αποτελέσει αντικείμενο σκληρών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο έχει επιβάλει ομόφωνα πλείστα μέτρα και ποινές ένεκα του πυρηνικού προγράμματος, αλλά η αλήθεια είναι ότι η αντίδρασή μας απέναντι στη στάση του Βορειοκορεάτη ηγέτη πρέπει να γίνεται με ορισμένο σκεπτικισμό. Πώς είναι δυνατόν ένας αρχηγός κράτους με τόσο σιδηρά πολιτική, ο οποίος μέχρι λίαν προσφάτως -και κυρίως μέχρι το τέλος του 2017- πραγματοποιούσε συνεχώς πυρηνικές δοκιμές, να αλλάξει τόσο εύκολα στάση απέναντι σε ένα εθνικό πρόγραμμα που τρέχει για πάνω από 50 χρόνια;

Βέβαια είχαν γίνει προσπάθειες συμφιλίωσης από πιο πριν, αφού τα δύο κράτη της Χερσονήσου είχαν κατέβει μαζί ως μία ομάδα, υπό την ίδια σημαία, στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες της PyeongChang τον περασμένο Φεβρουάριο, ενώ ο Kim Jong Un αποφάσισε η χώρα του να αποκτήσει την ίδια ζώνη ώρας με τη Νότια Κορέα (κάτι που ο ίδιος είχε αλλάξει το 2015). Αυτά, όμως, δεν μπορούν παρά να χαρακτηριστούν μονάχα ως κινήσεις καλής θελήσεως, ενώ μία μόνιμη παύση του πυρηνικού προγράμματος είναι ένα σχέδιο φιλόδοξο, το οποίο απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και υποχωρήσεις και από τα δύο μέρη. Είναι όμως δυνατόν να συμβεί; Μόνο ο χρόνος θα δείξει.

Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας

Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε με εμφανή ανακούφιση και ένθερμη αποδοχή των δεσμεύσεων του Kim Jong Un για τερματισμό του πυρηνικού προγράμματος. Συγκεκριμένα, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Antonio Guterres, δια του εκπροσώπου του δήλωσε ότι πρόκειται πραγματικά για μια ιστορική συνάντηση, ενώ παράλληλα τόνισε το κουράγιο που χρειάστηκε να δείξουν οι δύο ηγέτες όταν υπέγραφαν τη Διακήρυξη της Panmunjom. Επίσης, δήλωσε ότι χαιρετίζει τη συνέχιση των συνομιλιών μεταξύ των δύο χωρών, και αναμένει περαιτέρω τη συνάντηση ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας. Ενθαρρυντικές δηλώσεις ή αναρτήσεις στα social media έκαναν επί της συναντήσεως αυτής πολλοί αρχηγοί κρατών και λοιποί διεθνείς αξιωματούχοι, όπως ο Πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Shinzo Abe, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk.

Η αντίδραση των ΗΠΑ εκδηλώθηκε για μία ακόμη φορά μέσω αναρτήσεων του Προέδρου Trump στα social media, όπου δήλωσε με μεγάλη έμφαση πως ο πόλεμος στην Κορέα επιτέλους τελείωσε, και ότι οι Αμερικανοί ως λαός πρέπει να αισθάνονται περήφανοι γι’ αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Κορέα. Φυσικά, η στάση αυτή του Προέδρου Trump διαφέρει παρασάγγας από εκείνη που είχε κάποιους μήνες πριν, όποτε και δήλωνε ότι θα απαντήσει σε πιθανή επίθεση της Βόρειας Κορέας με «Φωτιά και Μένος» (Fire and Fury), και αποκαλούσε τον Kim Jong Un «μικρό άνθρωπο με πυραύλους» (Little rocket man). Αυτή η ταχεία αλλαγή στάσης, φυσικά, δημιουργεί αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή, αλλά δημιουργεί και κάποιες υποψίες για την πραγματική θέληση των μερών για βελτίωση της κατάστασης. Αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ έχουν περίπου 25.000 στρατιώτες στη Νότια Κορέα και άλλες 40.000 στη γείτονα Ιαπωνία, ενώ παράλληλα την περιοχή περιφρουρεί ο πανίσχυρος 7^ος Αμερικανικός Στόλος με δύναμη περί τα 60-70 πλοία. Η ύπαρξη όλης αυτής της δύναμης σε γειτονικές της Β. Κορέας χώρες δείχνει ότι υπάρχει ακόμη κλίμα φόβου για εκτράχυνση των σχέσεων στην Κορεατική Χερσόνησο.

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ο χρόνος είναι αυτός που θα δείξει αν οι δεσμεύσεις και των δύο μερών θα τηρηθούν, ή αν απλά η κίνηση της Β. Κορέας έγινε μόνο και μόνο για να γίνει λίγο αρεστή στη διεθνή κοινότητα. Αυτό, ωστόσο, που πρέπει να ληφθεί υπόψιν είναι πως όταν δύο κράτη που αποδεδειγμένα κατέχουν πυρηνικά όπλα (ΗΠΑ και Β. Κορέα) αποφασίζουν να ακολουθήσουν τη διπλωματική οδό, τότε μόνο θετικά μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το γεγονός αυτό, μιας και η προηγούμενη χρήση πυρηνικών βομβών έχει χαράξει βαθιές πληγές στη μνήμη της ανθρωπότητας.

Πηγές:

1. BBC. (2018). Trump-Kim Jong-un summit set for Singapore on 12 June http://www.bbc.com/news/world-asia-44074257
2. Bialik, K. (2017). U.S. active-duty military presence overseas is at its smallest in decades http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/08/22/u-s-active-duty-military-presence-overseas-is-at-its-smallest-in-decades/
3. Bolton, D. (2012). North Korea’s Nuclear Program http://www.americansecurityproject.org/ASP%20Reports/Ref%200072%20-%20North%20Korea%E2%80%99s%20Nuclear%20Program%20.pdf
4. Chan, T. (2018). North and South Korea agree to pursue signing a peace treaty, http://www.businessinsider.com/north-and-south-korea-agree-to-pursue-signing-a-peace-treaty-2018-4
5. Griffiths J. and Dewan A. (2017). What is a hydrogen bomb and can North Korea deliver one? https://edition.cnn.com/2017/09/03/asia/hydrogen-bomb-north-korea-explainer/index.html
6. McKirdy, E. (2016). North Korea announces it conducted nuclear test https://edition.cnn.com/2016/01/05/asia/north-korea-seismic-event/
7. Panda, A. (2018). Why has Kim Jong-un halted North Korean tests now http://www.bbc.com/news/world-asia-43847845
8. Stavridis, J. (2018). What America Must Do Now, After North Korea’s Summit with South Korea http://time.com/5258118/north-korea-south-summit-donald-trump-nuclear-talks/
9. United Nations Secretary General. (2018). Statement Attributable to the Spokesperson for the Secretary-General on the Inter-Korean Summit https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2018-04-27/statement-attributable-spokesperson-secretary-general-inter-korean
10. Waxman, O. (2018). Why North Korea and South Korea Are Technically Still at War, http://time.com/5253054/north-korea-south-korea-war-history/
11. Weaver M. και Ellis-Petersen H. (2018). Korea summit: Trump hails ‘end of the Korean war’ – as it happened https://www.theguardian.com/world/live/2018/apr/27/north-and-south-korea-summit-leaders-prepare-for-historic-inter-korean-meeting-live?page=with:block-5ae3039ce4b0ed4091d27316#block-5ae3039ce4b0ed4091d27316