Το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Τουρκίας ανακοίνωσε επισήμως στις 20 Ιανουαρίου την έναρξη της επιχείρησης “Κλάδος Ελαίας” (“Operation Olive Branch”) εναντίον των Κούρδων ανταρτών στην περιοχή Afrin, στη Συρία. Ο Τούρκος Πρόεδρος είχε δηλώσει προηγουμένως πως οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν “τρομοκρατικό στρατό” στα νότια σύνορα της Τουρκίας, με την εκπαίδευση μιας συριακής μεθοριακής δύναμης. Εναργέστερα, οι ΗΠΑ δήλωσαν στις 14 Ιανουαρίου ότι θα προχωρήσουν στη σύσταση μιας μονάδας ασφαλείας συνόρων, η οποία θα απαρτίζεται από 30.000 άνδρες, και θα στελεχώνεται από κουρδικές δυνάμεις -όπως οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του αραβοκουρδικού στρατιωτικού συνασπισμού Στρατιωτικές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF)- καθώς και άλλες ντόπιες ένοπλες ομάδες που συνεργάζονται με τη Δύση στον πόλεμο της Συρίας. Στόχος των ΗΠΑ θα είναι η εξάλειψη των τελευταίων θυλάκων των μαχητών του Ισλαμικού Κράτους κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Ευφράτη, κοντά στα σύνορα του Ιράκ και της Συρίας, καθώς και στις ερήμους του δυτικού Ιράκ και της ανατολικής Συρίας (Schmitt, 2018). Η κίνηση αυτή προκάλεσε την άμεση οργή της Τουρκίας, η οποία υποστηρίζει ότι η YPG συνιστά το συριακό παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), χαρακτηρίζοντάς τη ως τρομοκρατική οργάνωση, και δεσμευόμενη να τη συντρίψει εν τη γενέσει της. Ωστόσο, τόσο η YPG όσο και ο SDF αρνούνται τυχόν στρατιωτική ή/και πολιτική σύνδεση με το PKK – κάτι που υποστηρίζεται και από την αμερικανική κυβέρνηση (BBC News, 2018).

Ο Τούρκος Πρωθυπουργός Binali Yıldırım δήλωσε ότι στόχος είναι να δημιουργηθεί μια “ασφαλής ζώνη” 30 χιλιομέτρων (19 μιλίων) μέσα στη Συρία, σύμφωνα με την τουρκική ανακοίνωση των ΜΜΕ (BBC News, 2018). Η Τουρκία ξεκίνησε την επιχείρησή της εναντίον της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG στην περιοχή Afrin με αεροπορικές επιθέσεις το Σάββατο. Σε ανακοίνωση που εξέδωσε ο τουρκικός στρατός, επισημαίνεται ότι μέχρι στιγμής έχουν πληγεί 153 στρατιωτικοί στόχοι Κούρδων ανταρτών στην περιοχή (Reuters, 2018). Οι στόχοι περιλάμβαναν καταφύγια και οπλοστάσια ενώ, κατά την ίδια ανακοίνωση, συνεχίζεται η επίθεση του πυροβολικού. Με τη σειρά τους, οι Κούρδοι πολιτοφύλακες της Συρίας (YPG) αντέταξαν ότι, μετά τις αεροπορικές επιδρομές που πραγματοποίησε η Τουρκία, δεν έχουν άλλη επιλογή από το να απαντήσουν, υποστηρίζοντας ότι η Άγκυρα έπληξε κατοικημένες περιοχές. Μάλιστα, οι Κούρδοι πολιτοφύλακες προέτρεψαν άνδρες και γυναίκες στη βόρεια Συρία να ενταχθούν στις τάξεις των δυνάμεών τους, ώστε να προστατεύσουν την περιοχή.

Τα προσχήματα που προβάλλει η Τουρκία

Η απειλή εισβολής στην Afrin -την οποία, στην πραγματικότητα, επισείει εδώ και μήνες η Τουρκία- απέκτησε νέα δυναμική μετά τη δήλωση των ΗΠΑ, ενώ η νέα επιχείρηση αποτελεί ουσιαστικά προέκταση της προπέρσινης εισβολής της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, υπό το κωδικό όνομα “Ασπίδα του Ευφράτη“. Υπενθυμίζεται πως το 2016 η Τουρκία ξεκίνησε την εν λόγω επιχείρηση στα βόρεια σύνορα της Συρίας για να εξουδετερώσει τον λεγόμενο “διάδρομο τρομοκρατών”, τον οποίο χρησιμοποιούσαν τόσο το ISIS όσο και Σύριοι Κούρδοι αντάρτες. Χάρη σε αυτή την επιχείρηση η Τουρκία μπόρεσε να ξαναμπεί στο συριακό παιχνίδι κατά την περίοδο εκείνη, και η χρονική συγκυρία για την επιχείρηση στην Afrin μπορεί να εξεταστεί υπό το ίδιο πρίσμα (BCC News, 2018). Ωστόσο, η τουρκική στρατιωτική επιχείρηση δεν θα περιοριστεί στην περιοχή Afrin αλλά, όπως ανακοίνωσε ο Τούρκος Πρόεδρος, θα επεκταθεί και στην περιοχή Manbij (The Guardian, 2018).

Αξίζει να αναφερθεί πως η περιοχή Afrin συνιστά καίριο σημείο έντασης για την Τουρκία. Ειδικότερα, η περιοχή χωρίζεται από δύο άλλα κουρδικά ελεγχόμενα καντόνια -Kobanî και Jazira- της βορειοανατολικής Συρίας, μέσω μιας στενής λωρίδας γης στα δυτικά του Ευφράτη. Η επιχείρηση “Ασπίδα του Ευφράτη” είχε στόχο να εμποδίσει τις κουρδικές δυνάμεις να συνδέσουν και τα τρία καντόνια. Με άλλα λόγια, η Άγκυρα φοβόταν ότι, εάν οι Σύριοι Κούρδοι ενοποιήσουν και τα τρία καντόνια, τότε η Τουρκία θα αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από την υπόλοιπη Συρία, και θα αυξηθούν οι πιθανότητες μιας αυτόνομης κουρδικής παρουσίας της Συρίας στα νότια σύνορα της Τουρκίας (Hoffman, 2018). Η Τουρκία βλέπει ένα κουρδικό κράτος ως σοβαρή απειλή για την εθνική της ασφάλεια, φοβούμενη ότι μια τέτοια οντότητα θα φέρει περαιτέρω ένταση στη μακρόχρονη εγχώρια κουρδική εξέγερση στη χώρα. Εδώ και χρόνια, η Άγκυρα κάνει “αγώνα” για να αντιμετωπίσει τις εντάσεις που δημιουργούνται από Κούρδους στη νοτιοανατολική Τουρκία, και φαίνεται αποφασισμένη να αποτρέψει την εγκαθίδρυση ενός κουρδικού κράτους κοντά στα σύνορά της. Ενώ η ίδια δήλωσε νίκη στην επιχείρηση “Ασπίδα του Ευφράτη” -από τη στιγμή που είχε εμποδίσει τους Κούρδους να συνδέσουν τα εδάφη τους-, δεν έμεινε ικανοποιημένη από το status quo – ιδιαίτερα από την υποστήριξη των ΗΠΑ προς τις κουρδικές δυνάμεις στα καντόνια Kobanî και Jazira (Hoffman, 2018).

Αντιδράσεις των κρατών

Δεδομένου ότι η YPG υπήρξε βασικός σύμμαχος των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους -μιας και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εκδίωξη των τζιχαντιστών απ’ όλα τα προπύργιά τους στη Συρία-, η νέα στρατιωτική δράση της Τουρκίας ενδέχεται να πυροδοτήσει μια καινούρια κρίση στις σχέσεις της εν λόγω χώρας με τις ΗΠΑ, οι οποίες είναι ήδη τεταμένες. Ήδη το State Department έχει καλέσει την Τουρκία να επικεντρωθεί στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους, ενώ χαρακτήρισε αποσταθεροποιητική τη δράση της στην Afrin (BCC News, 2018). Συν τοις άλλοις, μια τέτοια κίνηση μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα αιματηρή φάση στον ήδη μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Παρ’ όλα αυτά, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στέλνει μεικτά μηνύματα στην περιοχή. Από τη μια πλευρά, λέει ότι θα παραμείνει στη Συρία για να προστατεύσει τα αμερικανικά συμφέροντα και, από την άλλη, υπογραμμίζει ότι δεν θα βοηθήσει άμεσα τους Κούρδους στην Afrin.

Περαιτέρω, ο Ρώσος Γερουσιαστής Frants Klintsevich -ο οποίος είναι Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας και Ασφάλειας- δήλωσε ότι η Μόσχα θα απαντήσει μόνο εάν απειληθούν οι ρωσικές βάσεις στη Συρία, ενώ η χώρα έχει βρεθεί σε μια δύσκολη κατάσταση, καθώς διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με τη Δαμασκό όσο και με την Άγκυρα. Πιο αναλυτικά, η Μόσχα είναι βασικός σύμμαχος του Σύριου Προέδρου Bashar al-Assad μέχρι τώρα, ενώ είχε ένα στρατιωτικό σώμα στο αεροδρόμιο στο κέντρο της Afrin. Ακόμη, η Ρωσία θα στηρίξει τη Συρία με διπλωματικά μέσα, και θα ζητήσει από τα Ηνωμένα Έθνη να σταματήσει η στρατιωτική επιχείρηση στην Afrin, όπως δήλωσε ο Ρώσος Γερουσιαστής. Σαφέστερα, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι “δεν είναι μόνο η Συρία που θα ζητήσει να σταματήσει αυτή η επιχείρηση. Η Ρωσία θα στηρίξει το αίτημα, και θα παράσχει στη Συρία διπλωματική βοήθεια” (Reuters, 2018). Η Γαλλία, με τη σειρά της, ζητά την κατεπείγουσα σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με θέμα την κατάσταση στη Συρία και, ειδικότερα, τη στρατιωτική επιχείρηση κατά της περιοχής Afrin, και καλεί την Τουρκία να περιορίσει τη δράση της στη Συρία, εκτιμώντας ότι οι ενέργειές της θα ζημιώσουν τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή. Η Υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων δήλωσε μεταξύ άλλων ότι η τουρκική επιχείρηση θα μπορούσε να απομακρύνει τις κουρδικές δυνάμεις που μάχονται στο πλευρό του διεθνούς συνασπισμού -στον οποίο μετέχει και η Γαλλία- από τον βασικό στόχο τους – ήτοι, τη μάχη κατά της τρομοκρατίας. (Καθημερινή, 2018).

Συμπερασματικά, είναι δύσκολο να προβλεφθεί το αποτέλεσμα των τρεχουσών εξελίξεων στη περιοχή Afrin. Εντούτοις, τίθεται το ερώτημα αν η στρατιωτική επιχείρηση υπηρετεί τον σκοπό της διασφάλισης της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, και αν βοηθάει στο να κατευναστούν οι ανησυχίες της Τουρκίας για ασφάλεια στα σύνορά της. Σε κάθε περίπτωση, μένει να φανεί ποιες θα είναι οι επόμενες ενέργειες της Τουρκίας, αφενός, και των κουρδικών πολιτοφυλακών στην περιοχή, αφετέρου.

Πηγές:

1. BBC News. (2018). Turkey targets Kurds: The 100, 300 and 700-word story. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-42704542
2. BBC News. (2018). Turkish ground troops enter Syria enclave. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-42765697
3. BBC News. (2018). Turkish jets strike Kurds in north Syria. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-42759944
4. Reuters (2018). Russia to demand in U.N. that Turkey halts Syria operation – RIA. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-russia-lawmaker/russia-to-demand-in-u-n-that-turkey-halts-syria-operation-ria-citing-lawmaker-idUSKBN1F90S1
5. Reuters. (2018). Turkish army says has hit 153 targets so far in northern Syrian operat. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-turkey-military/turkish-army-says-has-hit-153-targets-so-far-in-northern-syrian-operation-idUSKBN1FA08Q?feedType=RSS&feedName=worldNews 
6. Schmitt, E. (2018). Turkey’s President Assails U.S.-Trained Kurdish Border Force. https://www.nytimes.com/2018/01/15/us/politics/syria-turkey-kurds-border.html 
7. The Guardian. (2018). Turkey bombs Kurdish-controlled city of Afrin in northern Syria. https://www.theguardian.com/world/2018/jan/20/turkey-bombs-kurdish-controlled-city-of-afrin-in-northern-syria
8. Wintour, P. (2018). Erdoğan accuses US of planning to form ‘terror army’ in Syria. https://www.theguardian.com/world/2018/jan/15/turkey-condemns-us-plan-for-syrian-border-security-force
9. Καθημερινή. (2018). Προειδοποίηση Ερντογάν για διαδηλώσεις κατά της εισβολής στο Αφρίν. http://www.kathimerini.gr/944494/article/epikairothta/kosmos/proeidopoihsh-erntogan-gia-diadhlwseis-kata-ths-eisvolhs-sto-afrin