Πριν από ένα χρόνο ο Donald Trump ανέλαβε την προεδρία των ΗΠΑ με την υπόσχεση να κάνει την «Αμερική σπουδαία ξανά». Δώδεκα μήνες αργότερα, στις 30 Ιανουαρίου 2018, ο Αμερικανός πρόεδρος απηύθυνε την πρώτη του ομιλία για την «Κατάσταση του Έθνους» (State of the Union) ενώπιον του Κογκρέσου. Η εν λόγω ομιλία συνιστά παράδοση του Προέδρου των ΗΠΑ, κατά την οποία παρουσιάζει τα επιτεύγματά του στον Αμερικανό λαό, την πολιτική ατζέντα για τον επόμενο χρόνο, και διαμορφώνει ένα πολιτικό μήνυμα. Πρόκειται για μία υποχρέωση που απορρέει από το αμερικανικό σύνταγμα και χρονολογείται από το 1790, τότε που o πρόεδρος George Washington παρέδωσε την πρώτη του ομιλία στη Νέα Υόρκη (BBC NEWS, 2018).

Η ομιλία του Trump διήρκησε περίπου 80 λεπτά και επικεντρώθηκε -ως επί το πλείστον- στα εγχώρια ζητήματα, ενώ στα θέματα εξωτερικής πολιτικής ήταν άκρως φειδωλός. Παρά ταύτα, τόνισε μία σειρά διεθνών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Βόρειας Κορέας, της μάχης κατά του ISIS, του Guantanamo, ενώ απέφυγε να θίξει κρίσιμα θέματα, όπως η κατάσταση στη Συρία και την Υεμένη, την κρίση στον Κόλπο και τη σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Ο Αμερικανός πρόεδρος απέφυγε να προβεί στο σχολιασμό ακανθωδών ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής, ίσως γιατί η διοίκησή του δεν κατάφερε να παράξει συνεκτικές στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους εισέτι (Cherkaoui, 2018). Αξιοσημείωτη είναι η λακωνικότητα του Προέδρου για τον «αιώνιο πόλεμο» στο Αφγανιστάν. Δήλωσε μονάχα ότι «Πριν από μερικούς μήνες, οι στρατιώτες μας στο Αφγανιστάν είχαν νέους κανόνες δέσμευσης». «Μαζί με τους Αφγανούς συμμάχους, ο στρατός μας δεν υπονομεύεται, πλέον, από τεχνητά χρονοδιαγράμματα, και δεν λέμε πλέον στους εχθρούς μας τα σχέδιά μας». Δεν δικαιολόγησε, όμως, γιατί χρειάστηκε να στείλει 4.000 επιπλέον στρατεύματα σε έναν πόλεμο, που οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κερδίσουν εδώ και 16 χρόνια (Ward, 2018). Ως υποψήφιος, ο Trump υποσχέθηκε να μην εμπλέξει τις ΗΠΑ περαιτέρω σε πολέμους – ως πρόεδρος, όμως, έκανε το αντίθετο.

Συν τοις άλλοις, αρκέστηκε σε μία απλή αναφορά τόσο για την Κίνα όσο και για τη Ρωσία, χαρακτηρίζοντάς τις ως αντιπάλους που «προκαλούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ, την οικονομία μας και τις αξίες μας», κρίνοντας πως απέναντί τους, «η αδυναμία είναι ο πιο σίγουρος δρόμος προς τη σύγκρουση» (McKirdy, 2018). Για να εξασφαλιστεί «η ισχύς» της Washington, ο Trump απαίτησε από τα μέλη του Κογκρέσου να εγκρίνουν τις πιστώσεις που θεωρεί αδήριτες για τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις – ιδίως για να εκσυγχρονιστεί και να ανασυνταχτεί το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, ώστε να καταστεί τόσο ισχυρό που θα αποτρέπει οποιαδήποτε επίθεση.

Ωστόσο, η απόφαση του Προέδρου να παραμείνει απαλλαγμένος από σχόλια για τη Ρωσία ήταν αξιοσημείωτη, καθώς έρχεται μόλις μία ημέρα αφότου το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ δημοσίευσε μια λίστα που αφορά τη φημολογούμενη εμπλοκή της Ρωσίας στον προεκλογικό αγώνα. Η πρώτη ομιλία για την κατάσταση του έθνους συμπίπτει με την έρευνα που πραγματοποιεί ο ειδικός ανακριτής, Robert Mueller, για τις πιθανές σχέσεις συνεργατών του προέδρου -στην προεκλογική περίοδο- με τη ρωσική πλευρά, με σκοπό να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των εκλογών. Ως προς την Κίνα, ο Trump έχει δηλώσει ότι χρειάζεται τη βοήθειά της προκειμένου να χειριστεί την τεταμένη σχέση του με τη Βόρεια Κορέα. Ο Αμερικανός πρόεδρος ίσως θεώρησε ότι περαιτέρω «αρνητικές» αναφορές για το Πεκίνο, κατά τη διάρκεια μίας τέτοιας ομιλίας, δύναται να θέσουν σε κίνδυνο αυτήν τη βοήθεια (Ward, 2018).

«Ισλαμικό Κράτος» – ISIS

Ως μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες εξωτερικής πολιτικής, σύμφωνα με τον Trump, είναι η αποφασιστική νίκη εναντίον του ISIS. «Πέρυσι υποσχέθηκα ότι θα συνεργαστούμε με τους συμμάχους μας, για να σβήσουμε το ISIS από προσώπου Γης» δήλωσε, υπερήφανος που ο συνασπισμός εναντίον του «Ισλαμικού Κράτους» απελευθέρωσε σχεδόν το 100% των εδαφών. Όπως έχει αναφέρει χαρακτηριστικά, πρόκειται για εδάφη «που κατείχαν οι φονιάδες στο Ιράκ και στη Συρία. Αλλά μένουν πολλά να γίνουν. Θα συνεχίσουμε τη μάχη μας, μέχρις ότου το Ισλαμικό Κράτος νικηθεί» (McKirdy, 2018). Υπενθυμίζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της εκστρατείας εναντίον του ISIS πραγματοποιήθηκε υπό τη διοίκηση του Barack Obama, ενώ η στρατηγική που ακολούθησε ο Trump είναι σε μεγάλο βαθμό η ίδια που διατυπώθηκε και εφαρμόστηκε από τον Obama, και υποστηρίζεται ότι η ομάδα εθνικής ασφάλειας του Trump απλώς βοήθησε να επισπεύσει την ήττα.

Παράλληλα, δεν έκανε καμία αναφορά στην πρόσφατη δήλωση (στις 17 Ιανουαρίου) του υπουργού Εξωτερικών, Rex Tillerson, ο οποίος υποστήριξε ότι τα στρατεύματα των ΗΠΑ θα παραμείνουν στη Συρία επ’ αόριστον, για να σταθεροποιήσουν τις περιοχές που απελευθερώθηκαν από το «Ισλαμικό Κράτος». Αυτό φαίνεται να έρχεται σε πλήρη αντίθεση με προγενέστερες δηλώσεις του Trump, ο οποίος έχει αναφέρει ότι σκοπεύει να δώσει τέλος στις παρατεταμένες στρατιωτικές δράσεις σε τρίτες χώρες (Boot, 2018). Πέρα από την καυχησιά του για τη νίκη κατά του ISIS, δεν προχώρησε σε καμία άλλη δήλωση για την περιοχή της Συρίας εν γένει. Με άλλα λόγια, δεν σχολίασε την αυξανόμενη αντιπαράθεση μεταξύ της Τουρκίας-συμμάχου του ΝΑΤΟ-και των κουρδικών συμμάχων των ΗΠΑ στη Συρία – μη δίνοντας, κατά αυτόν τον τρόπο, σαφή ένδειξη για το πώς ελπίζει να επιλύσει αυτήν τη μακροχρόνια σύγκρουση (Boot, 2018). Επιπλέον, μια έκθεση του Πεντάγωνου, το Σεπτεμβρίου του 2017, έδειξε ότι οι ΗΠΑ έχουν 1.720 στρατεύματα στη Συρία, ενώ το 2016 είχαν μόλις 94 -γεγονός που κλιμακώνει ακόμα περισσότερο το αδιέξοδο στην περιοχή, καθώς δεν υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα αποχώρησης (Ward, 2018).

Βόρεια Κορέα

Η απειλή που αντιπροσωπεύει η συνεχιζόμενη πυρηνική τεχνολογία της Βόρειας Κορέας είναι αδιαμφισβήτητα μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες πρόκλησεις που αντιμετωπίζει ο Trump κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, μέχρι στιγμής. Παρά την ισχυρότερη ρητορική, ο Trump δεν ανέφερε κάτι νέο σχετικά με την πολιτική της Βόρειας Κορέας. Αντ ‘αυτού, επανέλαβε τα παρελθόντα θέματα κάνοντας λόγο για τις «μεγαλύτερες πιέσεις» που χρησιμοποιεί, προκειμένου να αποτρέψει τη Βόρεια Κορέα να αποκτήσει βαλλιστικούς πυραύλους ικανούς να φέρουν πυρηνική γόμωση, ενώ προσπάθησε να κάνει μια σαφή διάκριση μεταξύ της πολιτικής του και των προσεγγίσεων με τις προηγούμενες διοικήσεις (Epatko, 2018). Ειδικότερα, δήλωσε ότι «από την προηγούμενη εμπειρία μας, διαπιστώθηκε ότι όταν είμαστε υποχωρητικοί δεχόμαστε επιθετικότητα και προκλητική στάση. Δεν πρόκειται να επαναλάβω το ίδιο λάθος των προηγούμενων κυβερνήσεων που μας οδήγησαν σε μία τόσο επικίνδυνη θέση».

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην ομιλία επικεντρώθηκε αποκλειστικά στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και στον καταπιεστικό και ολοκληρωτικό χαρακτήρα του βορειοκορεάτικου καθεστώτος, παρά στις διπλωματικές οδούς και στις πιθανές διαπραγματεύσεις για την επίλυση της κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποίησε τα παραδείγματα του Αμερικανού φοιτητή, Otto Warmbier, ο οποίος πέθανε μετά τη φυλάκισή του από το καθεστώς, καθώς και του Ji Seong-ho, ενός βορειοκορεατικού πρόσφυγα, ο οποίος ακρωτηριάστηκε στην προσπάθειά του για αναζήτηση φαγητού, ενώ, παράλληλα, κατάφερε να δραπετεύσει από τη χώρα του. Εντούτοις, είναι δύσκολο να καταλάβουμε τί είδους πολιτική θα ακολουθήσει ο Trump. Μήπως ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος προβάλλει τα ανθρώπινα δικαιώματα ως πρόσχημα για περισσότερες κυρώσεις ή -και- για ένα πιθανό στρατιωτικό χτύπημα (Boot, 2018);

Guantanamo

Ο Αμερικανός πρόεδρος γνωστοποίησε, στη διάρκεια της ομιλίας του, ότι υπέγραψε διάταγμα προκειμένου να κρατήσει ανοιχτή την περιοχή κράτησης στον Κόλπο του Guantanamo της Κούβας, και έθεσε την προοπτική για την αποστολή νέων κρατουμένων. Η εν λόγω απόφαση θα είναι μια σημαντική αντιστροφή της πολιτικής του

προκάτοχού του Προέδρου, Barack Obama, οποίος είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να κλείσει το αμφιλεγόμενο κέντρο κράτησης υψηλής ασφάλειας. «Σήμερα διατηρώ άλλη μια υπόσχεση. Μόλις υπέγραψα μια εντολή που διευθύνει ο Υπουργός Άμυνας, Jim Mattis, για να επανεξετάσει την στρατιωτική μας πολιτική κράτησης, και να διατηρήσει ανοιχτές τις εγκαταστάσεις κράτησης στο Κόλπο του Guantanamo», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Trump στην ομιλία του. «Ζητώ, επίσης, από το Κογκρέσο να διασφαλίσει ότι, στον αγώνα κατά του ISIS και της Al-Qaeda, θα συνεχίσουμε να έχουμε όλη την απαραίτητη δύναμη για να κρατήσουμε τρομοκράτες, οπουδήποτε τους καταδιώκουμε».

Ισραήλ

Ένας από τους πιο ισχυρούς διεθνείς συμμάχους της διοίκησης του Τrump, είναι το Ισραήλ. Τον Δεκέμβριο του 2017, οι ΗΠΑ αναγνωρίσαν μονομερώς την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Ο Trump θεωρεί ότι η απόφαση για την Ιερουσαλήμ είχε καθυστερήσει και θα έπρεπε να έχει ληφθεί εδώ και καιρό, παρά τις έντονες αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα, ενώ έχει υποστηρίξει ότι η απόφαση αυτή σηματοδοτεί την αρχή μίας νέας προσέγγισης στη διαμάχη μεταξύ του Ισραήλ και Παλαιστίνης. Στην ομιλία του αναφέρθηκε εν συντομία στην ενέργειά του να μετακινήσει την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισραήλ, από το Tel Aviv στην Ιερουσαλήμ, ως επισφράγιση της αναγνώρισης, αλλά αντί να εξηγήσει πώς η κίνηση αυτή εντάσσεται στο πρόγραμμά του για τον τερματισμό της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης, έδωσε έμφαση στην καταδίκη των 128 χωρών στον ΟΗΕ σχετικά με το θέμα (Boot, 2018).

Ιράν

Ως προς το Ιράν, ο Trump υποστήριξε τους Ιρανούς διαδηλωτές στο θαρραλέο αγώνα τους κατά της διεφθαρμένης δικτατορίας της Τεχεράνης και τα εγκλήματά της, ενώ επέκρινε την πυρηνική συμφωνία του Ιράν που έθεσε σε εφαρμογή ο προκάτοχός του. Το μόνο που είπε ήταν «ζητώ από το Κογκρέσο να επιλύσουν τις θεμελιώδεις αδυναμίες αυτής της καταστροφικής συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα», χωρίς να διευκρινίσει ποιες αλλαγές θα ήθελε ή πώς ελπίζει να διαπραγματευτεί με τα υπόλοιπα κράτη της συμφωνίας – συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Κίνας και της Ρωσία (McKirdy, 2018). Υπενθυμίζεται πως το 2015 οι ΗΠΑ, το Ιραν και άλλες διεθνείς δυνάμεις κατέληξαν στην εν λόγω συμφωνία, προκειμένου να αρθούν σταδιακά οι οικονομικές κυρώσεις, με αντάλλαγμα τους αυστηρούς περιορισμούς των πυρηνικών δραστηριοτήτων του Ιράν. Η επιβολή νέων κυρώσεων σε βάρος της Τεχεράνης, ή νέων αποφάσεων από τη διοίκηση Trump, θα μπορούσαν -κάλλιστα- να πλήξουν τη συμφωνία. Ακόμη και μία μονομερής ακύρωση της συμφωνίας θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις, καθώς η Τεχεράνη τηρεί, μέχρι στιγμής, τα συμφωνηθέντα. Τέλος, η επιθετική και απειλητική στάση που έχει υιοθετήσει ο πρόεδρος ενδέχεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις των ΗΠΑ τόσο με το Ιράν, όσο και με την Ευρώπη.

Αν μη τι άλλο, η ομιλία του Trump επικεντρώθηκε, κυρίως, στα εγχώρια θέματα, ενώ σε μείζονα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας υπήρξαν μη επαρκείς αναφορές, αλλά και παραγκωνισμοί. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που έχει σημασία δεν είναι αυτά που ειπώθηκαν από το ρεπουμπλικανό πρόεδρο, αλλά αυτά που ο ίδιος και οι σύμβουλοί του θα πράξουν στο τέλος.

Πηγές:

1. BBC News. (2018). What is the State of the Union speech? http://www.bbc.com/news/world-us-canada-12221823
2. Boot, M. (2018). After the State of the Union, Trump’s foreign policy is still a mystery. https://www.washingtonpost.com/news/global-opinions/wp/2018/01/31/after-the-state-of-the-union-trumps-foreign-policy-is-still-a-mystery/?utm_term=.b8becda8f0af
3. Cherkaoui, M. (2018). What Trump did not say about foreign policy. http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/trump-foreign-policy-180201233538314.html
4. Epatko, L. (2018). What did Trump say — and not say — about foreign policy in Tuesday’s speech? https://www.pbs.org/newshour/world/what-did-trump-say-and-not-say-about-foreign-policy-in-tuesdays-speech
5. Sedaca, N. (2018). Trump Didn’t Understand His Own State of the Union Guest. http://foreignpolicy.com/2018/02/01/trump-didnt-understand-his-own-state-of-the-union-guest
6. McKirdy, E. (2018). What Trump said about ISIS, Iran and North Korea in his State of the Union speech. https://edition.cnn.com/2018/01/30/politics/donald-trump-sotu-international-lines-intl/index.html
7. The New York Times. (2018). 2018 State of the Union Fact-Check. https://www.nytimes.com/2018/01/30/us/politics/fact-check-sotu.html
8. The Washington Post (2018). State of the Union 2018. https://www.washingtonpost.com/politics/2018/live-updates/trump-white-house/fact-checking-and-analysis-of-trumps-state-of-the-union-2018-address/?utm_term=.4bcc39b5114d
9. Ward, A. (2018). The 4 foreign policy issues Trump ignored in the State of the Union. https://www.vox.com/2018/1/31/16954756/state-of-the-union-address-2018-speech-text-highlights-foreign-policy