Αλλαγή ενεργειακού μείγματος έως το 2040 προς το φυσικό αέριο

Χαρακτηριστική αποτελεί η εμπεριστατωμένη ετήσια μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IΕΑ) για το 2016, το “World Energy Outlook”, όπου περιγράφονται και σκιαγράφονται οι τάσεις της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας, με βάση τα σημερινά δεδομένα, έως και το 2040 (International Energy Agency, 2016). Σύμφωνα με την έκθεση, εντός εικοσαετίας με τριακονταετίας πρόκειται να αλλάξει το ενεργειακό μείγμα, καθώς εκτιμάται ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη ζήτηση και χρήση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, τόσο στη βιομηχανία όσο και στα νοικοκυριά, συνεπακόλουθα και των αυξημένων αναγκών που θα προκύψουν, λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του πληθυσμού στη Γηραιά Ήπειρο. Συγκεκριμένα, η ζήτηση για το φυσικό αέριο προβλέπεται να αυξηθεί με ετήσιο ρυθμό 1,5% ως το 2040 (International Energy Agency, 2016). Το φυσικό αέριο περιγράφεται ως το ταχύτερα αναπτυσσόμενο ορυκτό καύσιμο, και το μερίδιό του αναμένεται να φτάσει το 24% το 2040, έναντι του 21% σήμερα, ενώ η χρήση του προβλέπεται να σταθεροποιείται νωρίτερα, στη δεκαετία του 2030. Στην εν λόγω Έκθεση σημαντικό κρίνεται, επίσης, το γεγονός ότι η αγορά του LNG στον τομέα του φυσικού αερίου θα φτάσει το 70% των νέων εμπορευόμενων ποσοτήτων. 

Η διακρατική Συμφωνία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Ιταλίας για τον υποθαλάσσιο αγωγό EastMed ως εναλλακτική οδός ευρωπαϊκής ενεργειακής τροφοδότησης

Βάσει των παραπάνω εκτιμήσεων, οι προοπτικές ανάπτυξης της περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο διαφαίνονται μεγάλες, με την Κύπρο να αποτελεί έναν σημαντικό πιθανό σταθμό υγροποίησης φυσικού αερίου, αλλά και διαμετακομιστικού κόμβου προς την Ευρώπη, είτε μέσω Τουρκίας είτε μέσω Ελλάδας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αναζήτηση εναλλακτικών ενεργειακών οδών από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να μειωθεί η εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο κατόπιν της ουκρανικής κρίσης το 2014, έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση συγκεκριμένου ενεργειακού πλάνου εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία πρόκειται να αναλάβει σημαντικό μέρος χρηματοδότησης του έργου (European Commission, 2015). Σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκε η συνάντηση των γενικών διευθυντών των υπουργείων Ενέργειας της Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και Ιταλίας στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες στα τέλη Ιανουαρίου 2017, όπου συζητήθηκαν από κοινού οι σχεδιασμοί για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου EastMed, μήκους δύο χιλιάδων χιλιομέτρων (Κοιλάκος, 2017). Στόχος είναι η δημιουργία υποθαλάσσιου αγωγού από το κοίτασμα Leviathan που θα διέλθει μέσω της Κύπρου και Ελλάδας, και θα ενωθεί με τον αγωγό IGI στην Ιταλία.

Ο αγωγός έχει σχεδιαστεί να μεταφέρει μέχρι και 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από τα πρόσφατα ανακαλυφθέντα κοιτάσματα στην περιοχή της Λεκάνης της Λεβαντίνης (Κύπρος και Ισραήλ), καθώς και τα εν δυνάμει κοιτάσματα στην Ελλάδα τόσο προς το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου, όσο και προς το αντίστοιχο Ιταλικό μέσω του αγωγού ΠΟΣΕΙΔΩΝ (IGI Poseidon, no date). Συγκεκριμένα, ο αγωγός θα μπορεί να συνδέσει το Leviathan -που εντοπίζεται εντός ισραηλινής ΑΟΖ- με το κυπριακό κοίτασμα “Aphrodite”, καθώς και άλλα κοιτάσματα φυσικού αερίου που βρίσκονται στην περιοχή της Ελλάδος και της Ιταλίας, με σκοπό να τροφοδοτήσει την ευρωπαϊκή αγορά. Σύμφωνα με τις πρώτες τεχνοκρατικές μελέτες, η δημιουργία του αγωγού είναι τεχνικά εφικτή και οικονομικά βιώσιμη (Κολώνας, 2016, Κοιλάκος 2017). Η μελέτη παρουσιάστηκε στη Γενική Διεύθυνση για την Ενέργεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από την IGI Poseidon, στην οποία συμμετέχουν εξ ημισείας ΔΕΠΑ και Edison, όπου διαπιστώνεται ότι η κατασκευή του αγωγού θα κοστίσει περίπου 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια – αρκετά λιγότερο από τις ανησυχίες που είχαν εκφραστεί αρχικά (Κολώνας, 2016, Κοιλάκος 2017). 

Καταλυτικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη διαδραμάτισαν τρεις παράγοντες. Πρώτον, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση (Smedley, 2016), η οποία έχει εκδηλώσει και επίσημα ενδιαφέρον χρηματοδότησης του έργου κατά το ήμισυ, με το ποσό να ανέρχεται στα 2.000.000 ευρώ, ενώ ολόκληρο το έργο εκτιμάται να κοστολογείται στα 4.000.000 ευρώ (European Commission, 2015). Δεύτερον, το Ισραήλ, που φαίνεται να κλίνει στην επιλογή μεταφοράς και εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, δια μέσου της Ελλάδος (HuffPost Greece, 2018) που είναι ευρωπαϊκός εταίρος, παρά στην προοπτική της τουρκικής οδού μέσω του TANAP – επιλογή που προφανώς μπορεί να σχετίζεται με την πρόσφατη πολιτική αστάθεια που επικρατεί στη γείτονα χώρα, και την επιθετική της πολιτική που τη διακρίνει το τελευταίο χρονικό διάστημα. Τέλος, η συμβολή και του ιταλικού παράγοντα κρίνεται καθοριστική, καθώς η Ιταλία ήδη συμμετέχει ως ενδιαφερόμενο μέρος, λόγω προβλεπόμενης διασύνδεσης του “EastMed” με τον “Poseidon” που θα συνδέει Ελλάδα και Ιταλία, ενώ η ιταλική Edison συμμετέχει στα σχέδια για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού (Κοιλάκος, 2016). 

Η ενεργός εμπλοκή της Ιταλίας ενισχύει σημαντικά τις προοπτικές του East Med εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού πλέον η υλοποίησή του δεν αναδεικνύεται μόνο ως ελληνο-κυπριακή επιδίωξη, αλλά και ευρωπαϊκή. Ως εκ τούτου, ενισχύεται η οικονομική και γεωπολιτική σημασία που έχει ο υποθαλάσσιος αγωγός για την Ευρώπη, καθώς εντάσσεται πλέον επίσημα στη γενικότερη ενεργειακή στρατηγική της Ε.Ε (European Commission, 2015), ενώ απομακρύνεται το σενάριο μεταφοράς του φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Το έργο αναπτύσσεται από την Ελληνική Εταιρεία Υ.Α.Φ.Α. ΠΟΣΕΙΔΩΝ, η οποία ανήκει ισομερώς στην ελληνική ΔΕΠΑ Α.Ε. και την Ιταλική Edison International Holding (IGI Poseidon, no date). Ο αγωγός Eastmed θα εκτείνεται σε μήκος περίπου 1700 χιλιομέτρων, από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο μέχρι το σημείο διασύνδεσης με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ. Το έργο αποτελείται από τα παρακάτω επιμέρους τμήματα:

• 150χλμ περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Λεκάνη της Λεβαντίνης μέχρι την Κύπρο
•  650χλμ περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Κύπρο έως την Κρήτη
• 400χλμ. περίπου Υποθαλάσσιου αγωγού από την Κρήτη μέχρι την Πελοπόννησο
• 500χλμ περίπου χερσαίου αγωγού από την Ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι το σημείο διασύνδεσης με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΟΝ στην Θεσπρωτία

Εκτιμάται ότι ο αγωγός θα είναι σε θέση να μεταφέρει μεταξύ 9 και 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ετησίως (HuffPost Greece, 2018).

Στη συνέχεια του άρθρου θα αναφερθούμε στο γιατί ο Eastern Mediterranean Natural Gas Pipeline θεωρείται, στις παρούσες πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Ανατολική Μεσόγειο, ως η πιο ασφαλής διαδρομή, τόσο εξαγωγής όσο και μεταφοράς του φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, και γιατί όχι η προοπτική μεταφοράς του μέσω Τουρκίας, γιατί κρίνεται οικονομικά βιώσιμος, και πώς έχει ενταχθεί στα έργα Κοινού Ενδιαφέροντος και εξασφαλίζει Περιβαλλοντική και Ρυθμιστική αδειοδότηση. Τέλος, θα εστιάσουμε στα οικονομικά αλλά και πολιτικά οφέλη που θα αποκομίσει η χώρα μας μελλοντικά, και τι ρόλο είναι σε θέση να διαδραματίσει για τη σταθερότητα στην περιοχή, όπου οι σύνθετες πολιτικές σχέσεις μεταξύ των κρατών δυσχεραίνουν την επικράτηση μιας ειρηνικής συνεργασίας στην περιοχή.