NATO Secretary General Jens Stoltenberg, right, and Montenegro’s Foreign Minister, Igor Luksic, address journalists at NATO headquarters in Brussels on Wednesday. JOHN THYS / AFP – Getty Images

Στις 2 Δεκεμβρίου του 2015 το ΝΑΤΟ, στη σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων των κρατών-μελών του, προσκάλεσε και επίσημα μια ακόμη χώρα να ξεκινήσει ενταξιακές συνομιλίες με τη Συμμαχία του Βορειοατλαντικού Συμφώνου – το Μαυροβούνιο. Το Μαυροβούνιο είναι μια χώρα που βρίσκεται στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, με πληθυσμό που φτάνει περίπου τους 650.000 κατοίκους, το οποίο από τις 3 Ιουνίου 2006 αποτελεί ανεξάρτητο κράτος. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελούσε μέρος της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, μέχρι τη διάλυσή της το 2002. Ύστερα αποτέλεσε μέρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, η οποία το 2003 μετεξελίχθηκε σε Ομοσπονδία Σερβίας-Μαυροβουνίου. Εν έτει 2006 το Μαυροβούνιο επικαλέστηκε το δικαίωμά του -που πήγαζε από το Συνταγματικό Χάρτη της Σερβίας και του Μαυροβουνίου- να προχωρήσει σε δημοψήφισμα, με σκοπό την επίτευξη της ανεξαρτησίας του από την Ομοσπονδιακή Ένωση.

Από το 2009 η χώρα συνεργάζεται στενά με το ΝΑΤΟ μέσω του Σχεδίου Δράσης για την ένταξη Μέλους( Membership Action Plan), το οποίο αποτελεί σημαντικό εργαλείο προετοιμασίας για πιθανή απόκτηση ιδιότητας μέλους στη Συμμαχία. Για την ένταξη μιας χώρας ως μέλους του ΝΑΤΟ απαιτείται η επίτευξη μιας διαδικασίας. Η διαδικασία αυτή αποτελείται από ενταξιακές συνομιλίες μεταξύ της υποψήφιας προς ένταξη χώρας και του ΝΑΤΟ κατά τις οποίες, η υποψήφια προς ένταξη χώρα, πρέπει να συμμορφωθεί με πολιτικές, νομικές και στρατιωτικές υποχρεώσεις, όπως αποτυπώνονται στη Συνθήκη της Ουάσινγκτον. Το ΝΑΤΟ ξεκίνησε και επίσημα τις συνομιλίες με το Μαυροβούνιο στις 15 Φεβρουαρίου 2016. Μετά τις συνομιλίες, το επόμενο βήμα αποτελεί η υπογραφή του Πρωτόκολλου προσχώρησης στη Συνθήκη της Ουάσινγκτον από τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, με το οποίο η κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στις συνόδους του Οργανισμού ως προσκεκλημένη χώρα. Μετά την επικύρωση του Πρωτόκολλου προσχώρησης στη Συνθήκη της Ουάσινγκτον από κάθε κράτος-μέλος του οργανισμού, η υποψήφια προς ένταξη χώρα, η οποία στη συγκεκριμένη ανάλυση είναι το Μαυροβούνιο, θα αποτελέσει το 29ο μέλος της Συμμαχίας.

NATO Secretary-General Jens Stoltenberg speaks in Podgorica, Montenegro. Photo by Risto Bozovic/AP.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, κύριος Jens Stoltenberg, χαρακτήρισε αρχικά την απόφαση να προσκληθεί το Μαυροβούνιο, για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες ένταξής του ως πλήρες μέλος της Συμμαχίας, ως “ιστορική”. Ανέφερε πως η απόφαση ήταν ” ένα σημαντικό βήμα της Ευρωατλαντικής ενσωμάτωσης ολόκληρης της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων, και καθιστά σαφές πως το ΝΑΤΟ κρατά την πόρτα του ανοιχτή για να ολοκληρώσουμε το όραμά μας για μια Ευρώπη ελεύθερη και σε ειρήνη στο σύνολό της“. Η απόφαση απεικονίζει, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, την ακλόνητη προσήλωση του Μαυροβουνίου “στις κοινές μας αξίες και στη διεθνή ασφάλεια“. Έκανε σαφές πως ήταν σημαντικό για το Μαυροβούνιο να συνεχίσει το δρόμο των μεταρρυθμίσεων στην προσαρμογή ως προς την άμυνα, στις εγχώριες μεταρρυθμίσεις -ιδιαίτερα στον τομέα του κράτους δικαίου-, και στην συνέχεια της προσπάθειας για πρόοδο για όλο και μεγαλύτερη δημόσια υποστήριξη για την ένταξη της χώρας στη Συμμαχία.

Την ίδια μέρα που το ΝΑΤΟ προσκάλεσε το Μαυροβούνιο για την έναρξη των διαδικασιών για να αποτελέσει το νέο μέλος της Συμμαχίας, ο Stoltenberg επισήμανε τη σημασία της Πολιτικής των ανοικτών θυρών του ΝΑΤΟ (ΝΑΤΟ’s Open Door Policy) η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, “έχει συνδράμει στη διάδοση της ασφάλειας, της σταθερότητας και των δημοκρατικών αξιών που πρεσβεύει η συμμαχία“. Το ΝΑΤΟ παραμένει πιο δυνατό και αποτελεσματικό, επειδή η πόρτα του παραμένει ανοιχτή. Η πολιτική ανοιχτών θυρών του ΝΑΤΟ βασίζεται στο άρθρο 10 της Συνθήκης της Ουάσινγκτον, το οποίο αναφέρει πως η ιδιότητα μέλους είναι ανοιχτή σε “οποιοδήποτε Ευρωπαϊκό κράτος είναι σε θέση να προωθήσει τις αρχές της παρούσας Συνθήκης, και να συνεισφέρει στην ασφάλεια της περιοχής του Βόρειου Ατλαντικού“.

Στις 19 Μαΐου 2016, εκπρόσωποι των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ υπέγραψαν το Πρωτόκολλο προσχώρησης του Μαυροβουνίου στη Βορειοατλαντική Συμμαχία στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών Υποθέσεων. Την ίδια ημέρα σηματοδότησε και την έναρξη της διαδικασίας επικύρωσης του Πρωτοκόλλου προσχώρησης του Μαυροβουνίου στη Συμμαχία, όπως αναφέρθηκε η διαδικασία παραπάνω, με απώτερο στόχο να αποτελέσει η χώρα αυτή το 29ο μέλος του ΝΑΤΟ. Το Μαυροβούνιο, από εκείνη την ημέρα, απέκτησε το στάτους προσκεκλημένης χώρας (invitee status), έχοντας τη δυνατότητα, πλέον, οι εκπρόσωποί του να συμμετέχουν στις συνόδους της Συμμαχίας, με το καθεστώς του παρατηρητή.

Ο τότε Πρωθυπουργός του Μαυροβουνίου, Milo Đukanović, είχε αναφέρει πως η πρόσκληση του ΝΑΤΟ ήταν το αποτέλεσμα συνεχούς προσπάθειας της χώρας του για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Μολονότι η προσχώρηση της χώρας του στο ΝΑΤΟ αποτελούσε στρατηγική προτεραιότητα για τον ίδιο και την κυβέρνησή του, αρκετοί Μαυροβούνιοι πολίτες παραμένουν διχασμένοι ως προς την ένταξη της χώρας τους στη Συμμαχία. Η αντιπολίτευση, και οργανώσεις που τάσσονται ακόμη εναντίον του ΝΑΤΟ, έκαναν έκκληση στην κυβέρνηση για διενέργεια δημοψηφίσματος ως προς την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη, ο εκπρόσωπος της Ρωσικής Προεδρίας, Dmitry Peskov, είχε αναφέρει πως η πρόσκληση του ΝΑΤΟ στο Μαυροβούνιο θα επιφέρει αντίποινα από τη ρωσική πλευρά. Ο Υπουργός Εξωτερικών Υποθέσεων της Ρωσίας, Sergey Lavrov, είχε χαρακτηρίσει -ήδη παλαιότερα- την πιθανή επέκταση του ΝΑΤΟ με το Μαυροβούνιο, και περαιτέρω με τη FYROM και τη Βοσνία, ως “ανεύθυνη πολιτική”, και είχε δηλώσει πως η επέκταση του ΝΑΤΟ είναι ένα λάθος, ακόμα και πρόκληση. Η απόφαση του ΝΑΤΟ να προσκαλέσει το Μαυροβούνιο ως υποψήφιο επόμενο μέλος της Συμμαχίας δεν κατευθυνόταν εναντίον της Ρωσίας, κάτι το οποίο έχει διαμηνύσει το ΝΑΤΟ μέσω ανακοινώσεών του.

Ωστόσο, αναφέρονται διάφορες κριτικές απόψεις τόσο στο χώρο της Ευρώπης όσο και των ΗΠΑ, σχετικά με τη χρησιμότητα μιας τόσο μικρής χώρας όπως του Μαυροβουνίου, το οποίο μάλιστα παρομοιάζεται στο μέγεθός του με το Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη χρησιμότητα της χώρας αυτής στην ενίσχυση της ασφάλειας της Συμμαχίας και πως, με την κίνηση να προσκαλέσει το Μαυροβούνιο να αποτελέσει στο μέλλον το επόμενο μέλος της Συμμαχίας, το ΝΑΤΟ δίνει αφορμή στη Ρωσία να ενισχύσει το ψευδές αφήγημα χαρακτηρισμού του ΝΑΤΟ ως επιτιθέμενου στο εσωτερικό της Ρωσίας. Δίνει μεγαλύτερη ελευθερία στη Ρωσία να ενισχύσει τις στρατιωτικές δομές της στα ευρωπαϊκά σύνορά της, και να προχωρήσει σε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο εκμοντερνισμό των ενόπλων δυνάμεων της χώρας.

Jens Stoltenberg, right, and Milo Dukanovic (Tanjug/AP)

Επίσης οι κριτικές επικεντρώνονται και στον πρώην πρωθυπουργό της χώρας, Milo Đukanović, ο οποίος αντιμετωπίζει μια σειρά από καταγγελίες διαφθοράς σχετικά με λαθρεμπόριο τσιγάρων, τραπεζικές απάτες και απάτες σχετικές με την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας. Η αντιπολίτευση του Μαυροβουνίου ισχυρίστηκε πως οι βουλευτικές εκλογές του Μαυροβουνίου, που διεξήχθησαν στις 16 Οκτωβρίου 2016, ήταν ασαφείς και γεμάτες παρατυπίες, συμπεριλαμβανομένης της παρεμπόδισης της πρόσβασης σε δημοφιλείς εφαρμογές υπηρεσιών μηνυμάτων (όπως του Viber και του WhatsApp) την ημέρα των εκλογών, και της σύλληψης χιλιάδων υποστηρικτών της από τις αστυνομικές αρχές. Η ίδια αντιπολίτευση ζήτησε, κατά την περίοδο της πρόσκλησης του Μαυροβουνίου από τη Συμμαχία, τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ στο μέλλον, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Από την άλλη, ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, δεν έχει κάνει σαφή τη θέση του ως προς το ζήτημα του Μαυροβουνίου να αποτελέσει το νέο μέλος της Συμμαχίας. Ο ίδιος έχει εκφράσει τις απόψεις του ως προς το ΝΑΤΟ ως απαρχαιωμένο, και πως απαιτείται μια εκ νέου αξιολόγηση της Συμμαχίας. Μέχρι στιγμής, όμως, η Γερουσία, ως αρμόδια να επικυρώσει το Πρωτόκολλο προσχώρησης του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ για τις ΗΠΑ, δεν το έχει πράξει. Μέχρι στιγμής, τα κοινοβούλια 22 χωρών-μελών του ΝΑΤΟ έχουν επικυρώσει το πρωτόκολλο προσχώρησης της χώρας των Βαλκανίων στη Συμμαχία.

Το ΝΑΤΟ, λοιπόν, συνεχίζει απρόσκοπτα τη διαδικασία διεύρυνσής του με νέα μέλη, κάνοντας σαφές πως η διεύρυνση δεν αποσκοπεί στο να προκαλέσει αρνητικά τη Ρωσία, και οποιαδήποτε διεύρυνση δεν αποτελεί εχθρική κίνηση. Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό πως, τον Δεκέμβριο του 2010, σε μια σύνοδο κορυφής του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, στην Αστάνα του Καζακστάν, όλες οι χώρες εξέδωσαν μια εορταστική ανακήρυξη, η οποία περιελάμβανε την εξής ξεκάθαρη δήλωση: “Εμείς επαναβεβαιώνουμε το εγγενές δικαίωμα κάθε συμμετέχοντος κράτους να είναι ελεύθερο να επιλέγει ή να αλλάζει τις ρυθμίσεις ως προς την ασφάλειά του, συμπεριλαμβανομένων συνθηκών συμμαχίας.” Τη συγκεκριμένη ανακήρυξη υπέγραψε και η ίδια η Ρωσία η οποία, με την ξεκάθαρη αντίθεσή της ως προς την μελλοντική ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, παραβιάζει μια διεθνή διακήρυξη στην οποία και η ίδια συμφώνησε. Αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα κάθε χώρας να επιλέγει το δικό της μονοπάτι, συμπεριλαμβανομένων ρυθμίσεων της ασφάλειάς της, και το Μαυροβούνιο επέλεξε το δρόμο της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας του, και της ασφάλειας όχι μόνο της ίδιας της χώρας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων.

Πηγές:

1. NATO (2015) Opening remarks by NATO secretary general Jens Stoltenberg at the meeting of the north Atlantic council in foreign ministers session with Montenegro. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_125573.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
2. NATO (2015) Alliance invites Montenegro to start accession talks to become member of NATO. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_125370.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
3. NATO (2016) Enlargement. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_49212.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
4. NATO (2016) Montenegro begins Accession talks with NATO. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_128096.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
5. NATO (2016) Opening remarks by NATO secretary general Jens Stoltenberg at the meeting of the north Atlantic council in foreign ministers’ session with Montenegro. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_131055.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
6. NATO (2017) Joint press point with NATO secretary general Jens Stoltenberg and the prime minister of Montenegro, Duško Marković. Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_140399.htm?selectedLocale=en (Accessed: 2 February 2017).
7. Tomovic, D. (2015) NATO invites Montenegro to become member. Available at: http://www.balkaninsight.com/en/article/nato-offers-membership-to-montenegro-12-02-2015 (Accessed: 2 February 2017).
8. CIA (2001) The world Factbook. Available at: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mj.html (Accessed: 5 February 2017).
9. EurActiv (2016) Montenegro becomes NATO’s 29th member. Available at: https://www.euractiv.com/section/global-europe/news/montenegro-becomes-natos-29th-member/ (Accessed: 5 February 2017).
10. Ackerman, S. (2017) Montenegro’s accession to Nato faces hurdle as US senate session nears end. Available at: https://www.theguardian.com/world/2016/dec/07/montenegro-nato-us-senate-balkan-states-trump-russia (Accessed: 2 February 2017).
11. L. Todd Wood (2016) Why are we bringing Montenegro into NATO? Available at: http://www.realclearworld.com/articles/2016/11/18/why_are_we_bringing_montenegro_into_nato.html (Accessed: 2 February 2017).
12. Teffer, P. (2015) Nato invites Montenegro to start accession talks. Available at: https://euobserver.com/foreign/131336 (Accessed: 2 February 2017).
13. Haltzel, M. (2015) The meaning of Montenegro’s NATO membership. Available at: http://www.huffingtonpost.com/michael-haltzel/the-meaning-of-montenegro_b_8751568.html (Accessed: 2 February 2017).
14. RT (2017) ‘NATO invitation to Montenegro: Provocative, wrong moment’. Available at: https://www.rt.com/op-edge/324312-west-russia-nato-montenegro/ (Accessed: 5 February 2017).
15. Stojanovic, D. (2016) Opposition Claims Major Irregularities in Montenegro Vote. Available at: http://www.worldpoliticsreview.com/articles/20201/opposition-claims-major-irregularities-in-montenegro-vote (Accessed: 5 February 2017).
16. Hains, T. (2016) Trump: NATO is obsolete and expensive, ‘Doesn’t have the right countries in it for terrorism’. Available at: http://www.realclearpolitics.com/video/2016/03/2 (Accessed: 2 February 2017).
17. Knezevic, G. (2016) Russian anxiety over Montenegro’s NATO Accession. Available at: http://www.rferl.org/a/russia-montenegro-nato-accession/27821224.html (Accessed: 2 February 2017).