O George H. W. Bush έχει χαρακτηριστεί ως ο τελευταίος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής που είχε μια σχετική εμπειρία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Το γεγονός, μάλιστα, πως ο ίδιος μνημονεύεται ιδιαιτέρως για τα όσα κατάφερε επί της εξωτερικής πολιτικής, αποδεικνύει το πόσο χρήσιμη ήταν η πρότερη εμπειρία του. Εμπειρία, όμως, που δεν τον ωφέλησε ιδιαίτερα στο εσωτερικό της χώρας, καθώς δεν μπόρεσε να ανανεώσει τη θητεία του με την ήττα στις εκλογές του 1992 από τον Bill Clinton.

Ο G. Bush ανέλαβε τα καθήκοντά του έχοντας εντυπωσιακό βιογραφικό – κάτι που έγινε αντιληπτό κι όταν παρέδωσε τη θέση του, μιας και είχε να παρουσιάσει σειρά εντυπωσιακών επιτευγμάτων στην εξωτερική του πολιτική, σε συνδυασμό με την αναπτέρωση του ηθικού των Αμερικανών μέσω μιας σειράς στρατιωτικών επιτυχιών. Χάρη σε αυτόν, τo 1991 οι Η.Π.Α. φάνταζαν ως ο απόλυτος κυρίαρχος στο διεθνές στερέωμα, δίνοντας την εντύπωση πως θα μπορούσαν να πετύχουν ό,τι ήθελαν [1].

Η εμπλοκή των Η.Π.Α. στον πόλεμο του Κόλπου

Ο πόλεμος του Κόλπου ξεκίνησε στις 17 Ιανουαρίου του 1991, με την κωδική ονομασία «Καταιγίδα της Ερήμου». Ένα εκατομμύριο στρατιώτες από 35 συμμαχικές χώρες έλαβαν μέρος σε αυτό που έχει αποκαλεστεί ως και το «πρώτο reality show», διότι εκατομμύρια πολιτών παρακολουθούσαν τις εξελίξεις από τους τηλεοπτικούς τους δέκτες. Στις 27 Φεβρουαρίου, ο πόλεμος έληξε, καθώς με εντολή του Αμερικανού Προέδρου αποφασίστηκε να μην πραγματοποιηθεί η εισβολή στη Βαγδάτη, ώστε να μην προκύψουν επιπλέον θύματα διακινδυνεύοντας την επικράτηση αναρχίας. Επέλεξε, έτσι, να αφήσει τον Saddam Hussein στη θέση του [2].

Ο πόλεμος αυτός έχει μείνει στην ιστορία και για τον τρόπο με τον οποίο οι Η.Π.Α. «κατασκεύαζαν» τις ειδήσεις που μεταφέρονταν από τα τηλεοπτικά δίκτυα, με τον Bush να θεωρεί πως στον πόλεμο του Βιετνάμ είχε χαθεί η «μάχη» της ενημέρωσης, και δεν σκόπευε να πάθει ξανά το ίδιο [3]. Σε αυτόν τον πόλεμο ο Αμερικανός Πρόεδρος πέτυχε κάτι ασυνήθιστο. Εξασφάλισε την υποστήριξη –ή έστω τη μη εναντίωση– Ρώσων και Κινέζων, ενώ έπεισε το Ισραήλ να μην συμμετάσχει, κάνοντας εφικτή τη συμμετοχή άλλων χωρών της Μέσης Ανατολής, χωρίς να φαίνεται πως συμπράττουν με το τελευταίο [4].

Στις 6 Μαρτίου του 1991, ο Πρόεδρος δήλωνε πως «έχει έρθει ώρα να δοθεί ένα τέλος στην Αραβοϊσραηλινή διένεξη», οδηγώντας έτσι στη Διάσκεψη της Μαδρίτης τον Οκτώβρη του ίδιου έτους. Για πρώτη φορά, υπό την αιγίδα Ρωσίας και Η.Π.Α., όλα τα αντίπαλα μέρη (Αίγυπτος, Ισραήλ, Συρία, Λίβανος, Ιορδανία και Παλαιστίνη) βρίσκονταν σε συζητήσεις. Η Διάσκεψη έληξε στις 4 Νοέμβρη χωρίς σημαντικά αποτελέσματα, με τα μέρη να εμμένουν στις πάγιες θέσεις τους. Δέχτηκαν, παρ’ όλα αυτά, να διατηρήσουν διαύλους επικοινωνίας, αναπτύσσοντας στη συνέχεια διμερείς συνομιλίες μεταξύ τους [5].

Σχέσεις με Ρωσία

Το όνομα του G. Bush θα είναι για πάντα συνδεδεμένο επίσης με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς αυτή έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, το 1991. Ακόμη και σήμερα, οι Ρώσοι ηγέτες φαίνεται να αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σεβασμό αυτόν και το έργο του. Ο Mikhail Gorbachev, πρώην Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης, εξύμνησε «την προσοχή, την ερασμιότητα και την άνεση» που είχε στην επικοινωνία του, ενώ και ο Vladimir Putin σημείωσε πως «ο George Bush γνώριζε πολύ καλά τη σημασία ενός εποικοδομητικού διαλόγου ανάμεσα σε 2 ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις, και πήρε γενναίες πρωτοβουλίες ώστε να ενισχύσει τις σχέσεις των 2 χωρών, και τη συνεργασία τους για τη διεθνή ασφάλεια». Κομβική, για την δημιουργία αυτής της αντίληψης, ήταν η συμπεριφορά που επέδειξε ο Αμερικανός Πρόεδρος, σεβόμενος την υπό κατάρρευση Σοβιετική Ένωση [6]. Χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς αυτής ήταν η υποστήριξη των Η.Π.Α. στην εισδοχή της Ρωσίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα, όπως και η συνεισφορά 4.5 δισ. δολαρίων των Η.Π.Α. προς την οικονομική υποστήριξη της Ρωσίας [7].

Προς υποστήριξη των όσων αναφέρονται, μάλιστα, δίδεται ο λόγος του Αμερικανού Προέδρου μετά τη σοβιετική κατάρρευση, στον οποίο δήλωνε πως οι αμερικανικές αξίες και αρχές επικράτησαν, πως ο φόβος ενός πυρηνικού πολέμου μειώθηκε αισθητά, και πως κάθε Αμερικανός θα πρέπει να είναι υπερήφανος για αυτήν τη νίκη. Φυσικά, δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στον Gorbachev, δηλώνοντας τις ευχαριστίες του στο πρόσωπό του, καθώς συνεισέφερε στην παγκόσμια ειρήνη με το κουράγιο, τη νοημοσύνη και το όραμά του [8].

Το 1991, Ρωσία και Η.Π.Α. υπέγραψαν τη συμφωνία START 1, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε να μειώσουν το παρατεταγμένο οπλοστάσιό τους που μετέφερε πυρηνικές κεφαλές. Εξαιτίας της κατάρρευσης της Ένωσης, όμως, η συμφωνία δεν μακροημέρευσε και, έτσι, το 1992 συμφωνήθηκε να υπογραφεί η START 2, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1993. Βρισκόταν στο ίδιο πνεύμα κινούμενη, αλλά και με τη συμμετοχή της Λευκορωσίας, Ουκρανίας και Καζακστάν [9].

Λοιπές Σημαντικές Εξελίξεις στο Εξωτερικό

Το 1992, ο Πρόεδρος βρέθηκε στην –πολύ σημαντική τότε– Διεθνή Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, υπογράφοντας τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή [10]. Έχει σημειωθεί, μάλιστα, πως ο Αμερικανός Πρόεδρος έδρασε καταλυτικά στην επίτευξη συμφωνίας για τη Σύμβαση [11].

Στα τέλη του 1992 και το 1993, έλαβε χώρα η επιχείρηση «Αποκατάστασης της Ειρήνης» στη Σομαλία. Έχοντας την εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. με την Απόφαση 794, οι στρατιωτικές δυνάμεις των Η.Π.Α. «μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο, ώστε να διασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον για τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις ανακούφισης στη Σομαλία, όσο το δυνατόν ταχύτερα». Ως τον Μάρτιο του 1993, τα επίπεδα λιμοκτονίας του πληθυσμού είχαν αρχίσει να υποχωρούν, και τα επίπεδα ασφάλειας στη χώρα να αυξάνονται [12].

Σχέσεις με την Ελλάδα

Ο Πρόεδρος Bush ήταν ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος που επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1991, μετά από 32 χρόνια. Ένα χρόνο πριν, μάλιστα, ο Κ. Μητσοτάκης γινόταν ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός, μετά το 1964 και τον Γ. Παπανδρέου, που επισκεπτόταν τις Η.Π.Α. Το 1991, ο Αμερικανός Πρόεδρος είχε αναφερθεί με κολακευτικά σχόλια στην Ελλάδα, λέγοντας πως «Στα Βαλκάνια, στη νέα Ευρώπη, στην Κύπρο, η Ελλάδα παραμένει ένας παράγοντας σταθερότητας, ένας υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένας εταίρος στην προσπάθεια να σφυρηλατηθεί μία νέα παγκόσμια τάξη: ειρηνική, ευημερούσα και ελεύθερη». Οι δυο χώρες συνεργάσθηκαν, επίσης, και κατά τη διάρκεια του Α’ Πολέμου του Κόλπου, το 1990-1991, όπου η Ελλάδα συμμετείχε στις επιχειρήσεις με ένα πολεμικό πλοίο, και διαθέτοντας τη βάση της Σούδας για τις ανάγκες των συμμάχων της.

Εσωτερική Πολιτική

Έχοντας ήδη επιδείξει μια ενεργή –αλλά μετριασμένη σε γενικές γραμμές– κινητικότητα στο εσωτερικό της χώρας, ο Πρόεδρος υπέγραψε στις 21 Νοεμβρίου του 1991 την Πράξη Πολιτικών Δικαιωμάτων (Civil Rights Act). Σύμφωνα με αυτή, οι εργαζόμενοι πλέον είχαν τη δυνατότητα να αντιτεθούν σε κάθε μορφή διάκρισης σε βάρος τους από τους ανωτέρους τους. Πλέον, εφόσον οι κατήγοροι έδειχναν πως η διάκριση (βασισμένη π.χ. σε ρατσιστικές ιδέες) οδηγούσε τους εργοδότες στη λήψη μιας απόφασης (π.χ. απόλυσης), τότε εκείνοι θα υπέκειντο σε ασφαλιστικά μέτρα, και θα αναλάμβαναν τα δικαστικά έξοδα των κατηγόρων τους, ανεξαρτήτως εάν οι ίδιοι αποδείκνυαν πως θα έπαιρναν την ίδια απόφαση, χωρίς να διακατέχονται από κίνητρα διάκρισης σε βάρος των υπαλλήλων-κατηγόρων τους [13].

Το 1992, ο George H. W. Bush υπέγραψε ακόμη τη Συμπληρωματική Πράξη Πιστώσεων [14], προκειμένου να αντιμετωπιστούν συμφορές, όπως εκείνες που έλαβαν χώρα στο Los Angeles και το Chicago. Στην πρώτη περίπτωση, η πόλη βρέθηκε στα πρόθυρα εμφυλίου, καθώς με αφορμή ένα περιστατικό ωμής αστυνομικής βίας κατά του έγχρωμου Rodney King και, εν συνεχεία, με την αθώωση των αστυνομικών, ξέσπασαν βίαιες εξεγέρσεις και συγκρούσεις μεταξύ αστυνομικών δυνάμεων και πολιτών [15]. Στη δεύτερη περίπτωση, έλαβε χώρα τεράστια πλημμύρα εντός της πόλης του Chicago. Επιπροσθέτως, ο Πρόεδρος υπέγραψε τις Τροποποιήσεις στις Αποζημιώσεις των Ανέργων, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε απολυμένους υπαλλήλους να μεταφέρουν τις εισφορές των πρώην εργοδοτών τους σε ένα νέο σχέδιο συνταξιοδότησης της επιλογής τους [16].

Ενώ, λοιπόν, ο Bush προσπαθούσε «να περάσει» μέτρα ανακούφισης του πληθυσμού, η ανεργία στη χώρα είχε φτάσει σε ιστορικά υψηλό ποσοστό από το 1984, αγγίζοντας το 7.8%. Ακόμη, η οικονομία της χώρας φαινόταν να κινείται στους χειρότερους ρυθμούς της από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο [17]. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με την αδυναμία του να εκπληρώσει την υπόσχεσή του για μηδαμινούς νέους φόρους, ο Πρόεδρος βρισκόταν σε δεινή θέση ενόψει των νέων εκλογών. Ενώ κατάφερε να πάρει το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων, ήταν φανερό πως η δεξιά πτέρυγα αυτών ήταν προβληματισμένη, εξαιτίας των φορολογικών αυξήσεων και των μειωμένων στρατιωτικών δαπανών. Απέναντί του είχε τον Bill Clinton, ο οποίος είχε με τη σειρά του πάρει το χρίσμα των Δημοκρατικών.

Η προεκλογική μάχη μεταξύ τους εστίασε στην εσωτερική πολιτική, και κυρίως την οικονομία. Στην ιστορία, μάλιστα, έχει μείνει το ανεπίσημο slogan των Δημοκρατικών, όπου αναφερόταν η φράση «Είναι η οικονομία (το σημαντικό), ηλίθιε» (“It’s the economy, stupid”). Τελικώς, τις εκλογές τις κέρδισαν οι Δημοκρατικοί, αγγίζοντας ένα ποσοστό γύρω στο 43%, με τον Bush να περιορίζεται στο 38% [18].

Στις 20 Ιανουαρίου του 1993, ο Bush αποχώρησε από το Λευκό Οίκο. Μερικά χρόνια αργότερα, όμως, ένας ακόμη Bush θα επέστρεφε σε αυτόν. Ως περήφανος πατέρας, ο George H. W. Bush έμελλε να δει το γιο του, George Walker Bush, να αναλαμβάνει καθήκοντα Προέδρου και να υπηρετεί δις τον αμερικανικό λαό. Ο George H. W. Bush άφησε την τελευταία του πνοή στις 30 Νοεμβρίου του 2018, όντως ως τότε ο μακροβιότερος Αμερικανός Πρόεδρος στην ιστορία [19].

Καταληκτικά

Εν κατακλείδι, μπορεί στο εσωτερικό της χώρας ο George H. W. Bush να μην είχε να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες –ή, ακόμη περισσότερο, η εσωτερική πολιτική του να αποτελεί και το ψεγάδι της διακυβέρνησής του, εξαιτίας της αύξησης της ανεργίας και της οικονομικής ύφεσης που γνώρισαν οι Η.Π.Α.–, στο εξωτερικό, όμως, ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένος. Μιλώντας για μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ο Αμερικανός Πρόεδρος οραματιζόταν τη συνεργασία με άλλα έθνη, την ειρηνική επίλυση των διαφορών, την αλληλεγγύη έναντι των επιθέσεων, τον έλεγχο των οπλοστασίων και τη δίκαιη μεταχείριση των ανθρώπων [20]. Αυτό ήταν το όραμα του Bush, o οποίος στα 90 του δεν δίσταζε να κάνει ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο [21].

Πηγές:

1. [1] Goldgeier, J. (2017). Why we’ll miss George H.W. Bush, America’s last foreign policy president. theconversation.com, http://theconversation.com/why-well-miss-george-h-w-bush-americas-last-foreign-policy-president-95560
2. [2] redlineagrinio.gr. (2018). Α’ Πόλεμος του Κόλπου. https://redlineagrinio.gr/istoria/51783-polemos-kolpou
3. [3] mixanitouxronou.gr. (1991). «Η καταιγίδα της Ερήμου» σε απευθείας μετάδοση. Ο πόλεμος του καναπέ με τις σκηνοθετημένες ειδήσεις…, https://www.mixanitouxronou.gr/1991-katagida-tis-erimou-se-apefthias-metadosi-o-polemos-tou-kanape-tis-skinothetimenes-idisis/
4. [4] Millercenter.org. (n.d.). GEORGE H. W. BUSH – KEY EVENTS. https://millercenter.org/president/george-h-w-bush/key-events
5. [5] history.state.gov. (n.d.). The Madrid Conference, 1991. https://history.state.gov/milestones/1989-1992/madrid-conference
6. [6] Troianovski, A. (2018). Moscow looks back with nostalgia: Bush was a steady hand while Soviet Union collapsed. washingtonpost.com, https://www.washingtonpost.com/world/europe/moscow-looks-back-with-nostalgia-on-bush-as-steady-hand-while-soviet-union-collapsed/2018/12/01/f8bc918a-f571-11e8-99c2-cfca6fcf610c_story.html?utm_term=.51bf97c3c93b
7. [7] 1997-2001.state.gov. (n.d.) U.S.-Russian Summits, 1992-2000. https://1997-2001.state.gov/regions/nis/chron_summits_russia_us.html
8. [8] nytimes.com. (1991). END OF THE SOVIET UNION; Text of Bush’s Address to Nation on Gorbachev’s Resignation. https://www.nytimes.com/1991/12/26/world/end-soviet-union-text-bush-s-address-nation-gorbachev-s-resignation.html
9. [9] armscontrol.org. (n.d.). U.S.-Russian Nuclear Arms Control Agreements at a Glance. https://www.armscontrol.org/factsheets/USRussiaNuclearAgreements
10. [10] https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
11. [11] masterresource.org. (2018). Bush 41 and Climate Policy: Launching a Mistake (1992 Rio Summit haunts us today), https://www.masterresource.org/bush-george-h-w/bush-41-climate-policy/
12. [12] globalsecurity.org. (n.d.). Operation Restore Hope. https://www.globalsecurity.org/military/ops/restore_hope.htm
13. [13] eeoc.gov. (n.d.). The Civil Rights Act of 1991. https://www.eeoc.gov/eeoc/history/35th/1990s/civilrights.html
14. [14] congress.gov. (n.d.). H.R.5069 — 102nd Congress (1991-1992). https://www.congress.gov/bill/102nd-congress/house-bill/5069
15. [15] kathimerini.gr. (2008). H κόλαση στην «Πόλη των Αγγέλων» το 1992, http://www.kathimerini.gr/343348/article/epikairothta/kosmos/h-kolash-sthn-polh-twn-aggelwn-to-1992
16. [16] Kagan, J. (2018). Unemployment Compensation Amendment of 1992, https://www.investopedia.com/terms/u/unemployment-compensation-amendment-1992.asp
17. [17] Rosenbaum, D. (1992). THE 1992 CAMPAIGN; On the Economy, Bush Followed Reagan’s Lead, Not His Success, nytimes.com https://www.nytimes.com/1992/06/29/us/the-1992-campaign-on-the-economy-bush-followed-reagan-s-lead-not-his-success.html
18. [18] Knott, S. (n.d.). GEORGE H. W. BUSH: CAMPAIGNS AND ELECTIONS. millercenter.org, https://millercenter.org/president/bush/campaigns-and-elections
19. [19] history.com. (n.d.). George Bush. https://www.history.com/topics/us-presidents/george-bush
20. [20] Nye, J. (1992). What New World Order? foreignaffairs.com, https://www.foreignaffairs.com/articles/1992-03-01/what-new-world-order
21. [21] Protothema.com. (2018). Πέθανε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους σε ηλικία 94 ετών. https://www.protothema.gr/world/article/843516/pethane-o-proin-proedros-ton-ipa-tzortz-bous-se-ilikia-94-eton/