Για ακόμη μία φορά το κλίμα των συμμαχιών εντός Ευρώπης αλλάζει και διχάζει. Ο λόγος αφορά στην πολυσυζητημένη Μεσογειακή Σύνοδο, τα όσα λέχθηκαν πριν και κατά τη διάρκεια, αλλά και τα όσα σχολιάστηκαν μετά το πέρας της. Τα εύσημα της πρωτοβουλίας της Συνόδου σαφέστατα αποδίδονται στον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος έσπευσε να ξεκαθαρίσει ευθύς εξαρχής τους λόγους και τους στόχους σύγκλισης της Συνόδου των μεσογειακών χωρών, κρατών-μελών της ΕΕ. Οι δηλώσεις του, θα λέγαμε ότι, ήταν ένα κράμα διπλωματίας, δυναμικότητας και ταυτόχρονα ισορροπίας, δεδομένου ότι στο άκουσμα της σύγκλισης της Συνόδου οι ευρωπαίοι ηγέτες του Βορρά δεν αντέδρασαν ιδιαίτερα θετικά – όπως φάνηκε και από τους τίτλους γερμανικών εφημερίδων της επομένης.

Ποιοι ήταν οι στόχοι της Συνόδου;

Αναμφισβήτητα, πρωταρχικός στόχος ήταν μια ισχυρή “Μεσογειακή συμμαχία”! Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό και επίφοβο για το μέλλον της Ευρώπης – όπως πολλοί έσπευσαν να κινδυνολογήσουν. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Α.Τσίπρας σε συνέντευξή του πριν την Σύνοδο: “θα επιδιωχθεί μια μεσογειακή συμμαχία, που όμως θα ισχυροποιεί την Ευρώπη και θα επιδιώκει την ένταξη της μεσογειακής οπτικής για ζητήματα οικονομίας, ασφάλειας και μετανάστευσης στην ευρωπαϊκή ατζέντα”. Πρόκειται για φιλοευρωπαϊκή κίνηση, που σε καμία περίπτωση δεν επιδιώκει αναδιανομή πολιτικής ισχύος, αλλά ένα καλύτερο μέλλον. Στόχος της Συνόδου ήταν να κινητοποιηθούν οι ευρω-μεσογειακές χώρες, προκειμένου να αναζητηθούν πιο εντατικά και στοχευμένα λύσεις για ουσιώδη προβλήματα, τα οποία στην πραγματικότητα κλονίζουν ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, και αφορούν όλες τις χώρες της Ευρώπης – όπως η ανθρωπιστική και προσφυγική κρίση, και οι τρόποι διαχείρισής της . Καμία σύγκρουση, κανένα ρήγμα, κανένας διχασμός δεν επιδιώχθηκε, αντίθετα υπερίσχυσαν η ένωση και η ενίσχυση, η δημιουργία δηλαδή εδάφους για κοινή δράση. Η πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού συνοψίζεται στο εξής: “ενότητα και συνεννόηση,  τα όπλα δηλαδή για να ανοιχθούν νέοι δρόμοι και να διευθετηθούν ζητήματα”. Δεν μας κάνει, σαφώς, ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι -αντίθετα μέχρι στιγμής- παραμένει σταθερός μιας και οι δηλώσεις του, μετά τη συμμετοχή του ως παρατηρητής στη συνάντηση Σοσιαλιστών αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στο Παρίσι, κινούνται στο ίδιο μοτίβο.

Ποιοι συμμετείχαν;

Η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2016 στο Ζάππειο Μέγαρο και συμμετείχαν:

• Πρόεδρος Κύπρου: Νίκος Αναστασιάδης
• Πρόεδρος Γαλλίας: Francois Hollande
• Πρωθυπουργός Ιταλίας: Matteo Renzi
• Πρωθυπουργός Μάλτας: Joseph Muscat
• Πρωθυπουργός Πορτογαλίας: Antonio Costa
• Πρωθυπουργός Ελλάδας: Αλέξης Τσίπρας
• Αναπληρωτής Υπουργός ΕΕ της Ισπανίας: Fernando Eguidazu (ως εκπρόσωπος του υπηρεσιακού πρωθυπουργού της Ισπανίας, Mariano Rajoy)

Οι αντιδράσεις

Καθόλα αναμενόμενη ήταν η “ταραχή” του Βορρά. Τίτλοι ευρωπαϊκών εφημερίδων -όπως “Ο Νότος μόνος του”– αναντίρρητα μαρτυρούν την καχυποψία και την ενόχληση, κυρίως, της Γερμανίας. Οι Βόρειοι υποστηρίζουν ότι ο Νότος πάσχει από έλλειψη δημιουργικότητας, ότι δεν θα αντιμετωπίσει ποτέ τα προβλήματά του ουσιωδώς, και ότι δεν υπήρχε κανένα νόημα στη Σύνοδο αυτή, μιας και κάθε ηγέτης προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα. Δεν μπορεί, ωστόσο, να κατανοήσει κανείς αυτόν τον ισχυρισμό, γιατί -ας μην αιθεροβατούμε- το ενωτικό και αλληλέγγυο πνεύμα της ΕΕ αποτελεί παρελθόν. Παράλληλα, ανέκαθεν υπήρχε η πεποίθηση ότι ο πλούσιος Βορράς θα εγκαταλείψει το Νότο, γεγονός που θα οδηγούσε αναπόφευκτα κάποια στιγμή στην κινητοποίηση του τελευταίου μπροστά στην αδιαφορία των βορειοευρωπαίων ηγετών. Προς τί ακριβώς τα βέλη τους, λοιπόν, τα οποία ξεκάθαρα ώθησαν το Νότο να δράσει αποφασιστικά; Με τον ίδιο τρόπο στηλιτεύουν και την πρωτοβουλία του Έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος έδειξε διάθεση συμβιβασμού και αλλαγή πλεύσης. Είναι στη διακριτική ευχέρεια κάθε ηγέτη να επιλέξει στρατηγική επίθεσης, άμυνας ή συμβιβασμού – όπως γίνεται πάντα σε κάθε Σύνοδο. Συνεπώς, θα ήταν εύλογος ο ισχυρισμός ότι πρόκειται για “βόρειες” επιθέσεις, χωρίς υπόβαθρο.

Τελικά;

1. Η Σύνοδος των Μεσογειακών κρατών σίγουρα αποτελεί μία έξυπνη επικοινωνιακή κίνηση υψηλού συμβολισμού, η οποία αφύπνισε το Βορρά.
2. Σίγουρα θα μπορούσε μία τέτοιου είδους συμμαχία να οδηγήσει, μακροπρόθεσμα, σε ένα διπολικό ευρωπαϊκό περιβάλλον, για το οποίο κανένας δεν θα ήθελε να φανταστεί τις συνέπειες. Ωστόσο, βλέποντας από απόσταση το γεγονός, ας κρατήσουμε ότι ο Νότος βάλλεται συνεχώς από προβλήματα για τα οποία, μέχρι στιγμής, ο Βορράς δεν έχει δείξει ιδιαίτερη πρόθεση να βοηθήσει. Στο μεταξύ, μεγάλης σημασίας είναι η άτυπη Σύνοδος της Μπρατισλάβα που πραγματοποιήθηκε την 16η Σεπτεμβρίου. Σε κάθε περίπτωση, σκοπός της “Νότιας” συμμαχίας φαίνεται να είναι  η ενίσχυση αφενός του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ τους κατά την άτυπη Σύνοδο, αφετέρου γενικότερα της θέσης και των αιτημάτων τους σε Βρυξέλλες και Βερολίνο.

Πηγές

1. Άρχισαν οι εργασίες της Συνόδου των Μεσογειακών Κρατών της ΕΕ στην Αθήνα (2016) Available at: http://www.stockwatch.com.cy/nqcontent.cfm?a_name=news_view&ann_id=261482 (Accessed: 13 September 2016)
2. Πλιάκος, Κ. (2016) Ευρωμεσογειακή Σύνοδος: Αποτίμηση και αντιδράσεις. Available at: http://www.cnn.gr/news/politiki/story/45896/eyromesogeiaki-synodos-apotimisi-kai-antidraseis (Accessed: 13 September 2016)
3. Deutsche Welle (2009) ‘Mόνος ο ευρωπαϊκός νότος’ | Επισκόπηση τύπου | DW.COM | 09.09.2016. Available at: http://www.dw.com/el/m%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%BF%CF%82/a-19541358 (Accessed: 13 September 2016)