Με την υπογραφή της Συνθήκης του Παρισιού (Paris Agreement) που έλαβε χώρα το 2015, όλες οι χώρες που συμμετείχαν αποφάσισαν από κοινού να καταβάλουν προσπάθεια, προκειμένου να διατηρήσουν τη μέση παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη σε ένα επίπεδο κάτω των 2 βαθμών Κελσίου. Δεσμεύτηκαν, δε, να προβούν σε ενέργειες, προκειμένου η παραπάνω θερμοκρασία να μειωθεί στους 1,5 βαθμούς. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, η επιστημονική κοινότητα προτείνει -εκτός της μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου-  την αφαίμαξη από την ατμόσφαιρα μεγάλης ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα. Είναι ένα εγχείρημα το οποίο, εκ πρώτης όψεως, φαντάζει δύσκολο και συνάμα απαιτητικό, μπορεί, ωστόσο, να σταθεί εμπόδιο στην προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας για βελτίωση των συνθηκών του περιβάλλοντος;

Φυσικές πηγές διοξειδίου του άνθρακα

Η καλλιέργεια άνθρακα στο προσκήνιο

Ο πιο απλός, δραστικός και, ταυτόχρονα, φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος για να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα είναι η καλλιέργεια άνθρακα (carbon farming), η οποία συνίσταται στην αποθήκευση άνθρακα και στην «καλλιέργειά» του σε αγροτικά εδάφη σε διαφορετικές περιοχές της γης. Το εγχείρημα αυτό στηρίζεται στο γεγονός πως, παραδοσιακά, το έδαφος είναι πλούσιο σε άνθρακα, καθώς περιέχει μια ποσότητα που αγγίζει το 5% κατά βάρος. Η εδαφική οργανική ύλη, καθώς και οι μεγάλες ποσότητες φυτών και ζωντανών οργανισμών σε ποικίλα στάδια αποσύνθεσης αποτελούν μία δεξαμενή ανθρακικών ενώσεων που, αν αξιοποιηθούν, μπορούν να δώσουν τεράστια ώθηση στη δημιουργία τέτοιων καλλιεργειών.

Ωστόσο, η εισαγωγή νέων τεχνικών καλλιέργειας, καθώς και η χρησιμοποίηση του αρότρου από τα μεγάλα κέντρα γεωργίας αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα αξιοποίησης της παραπάνω επαναστατικής μεθόδου. Έρευνες επισημαίνουν πως σε πολλές περιοχές του κόσμου, και ειδικότερα στον Καναδά -που αποτελεί κατεξοχήν χώρα με πλούσιο γεωμορφολογικό χάρτη-, η οργανική εδαφική ύλη έχει μειωθεί κατά το ήμισυ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα κοιτάσματα άνθρακα του εδάφους να απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα και στους ωκεανούς με τη μορφή διοξειδίου του άνθρακα – αποτέλεσμα που συντελεί στην όξυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Πώς μπορεί να βελτιωθεί η προσπάθεια καλλιέργειας άνθρακα;

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι νέες μέθοδοι καλλιέργειας αποτελούν τροχοπέδη στη γιγάντωση της προσπάθειας για ανθρακικές καλλιέργειες. Τα σύγχρονα μηχανήματα γεωργίας καταστρέφουν σε μεγάλο βαθμό τα σωματίδια του εδάφους, και επιτρέπουν στους μικροοργανισμούς να αλλοιώνουν τα εδαφικά οργανικά κατάλοιπα. Μακροχρόνια, αυτό οδηγεί το έδαφος να χάσει την ικανότητα διατήρησης νερού και αντίστασης στη διάβρωση, με αποτέλεσμα η παραγωγικότητα των καλλιεργειών να μειωθεί σημαντικά.

Προκειμένου να αποφευχθεί αυτή η κατάσταση και να διατηρηθεί ανέπαφη η εδαφική οργανική ύλη, θα πρέπει το χώμα να διαταράσσεται λιγότερο με την απευθείας τοποθέτηση κι εμφύτευση σπόρων στο έδαφος. Επιπλέον, οι αγρότες, για να διατηρήσουν ανέπαφες τις καλλιέργειες άνθρακα, πρέπει να κάνουν κάποιες εδαφικές τροποποιήσεις, προσθέτοντας ζωική οργανική ύλη, ώστε να αυξηθούν οι αποθήκες άνθρακα έως 20%. Τέλος, η χρησιμοποίηση λιπασμάτων είναι, επίσης, σημαντική στη διατήρηση της εδαφικής οργανικής ύλης και στην περαιτέρω εδραίωση της καλλιέργειας άνθρακα ως μίας επαναστατικής μεθόδου βελτίωσης των περιβαλλοντικών συνθηκών.

Διαδικτυακοί επισκέπτες του Carbon Farming Group σε μηνιαία βάση

Το παράδειγμα της Αυστραλίας

Αθροίζοντας όλα τα παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως οι καλλιέργειες άνθρακα βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, και οι πρακτικές τους δεν είναι ευρέως διαδεδομένες στο σύνολο της διεθνούς κοινότητας. Υπάρχει, ωστόσο, η ξεχωριστή περίπτωση της Αυστραλίας – μία χώρα η οποία με αργά και σταθερά βήματα στοχεύει στη μονιμοποίηση και στην -όσο το δυνατόν- περαιτέρω εξέλιξη της αποθήκευσης άνθρακα, με στόχο να συμβάλει στη διάσωση του περιβάλλοντος.

H Πρωτοβουλία Καλλιέργειας Άνθρακα (Carbon Farming Initiative- CFA) είναι ένα πρωτοποριακό, εθελοντικό και επαναστατικό πρόγραμμα υπό την αιγίδα της κυβέρνησης της Αυστραλίας, το οποίο παρέχει οικονομικές ανταμοιβές σε αγρότες και ιδιοκτήτες γης, που επιθυμούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Το πρόγραμμα αυτό εγκρίθηκε από το αυστραλιανό κοινοβούλιο τον Αύγουστο του 2011, και μέχρι στιγμής αποτελεί ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα υιοθέτησης από τη διεθνή κοινότητα μέτρων και πρωτοβουλιών στο πλαίσιο της καλλιέργειας άνθρακα.

Ειδικότερα, η εν λόγω πρωτοβουλία επιτρέπει τόσο στους αγρότες όσο και στους κατόχους γης να κερδίζουν «πιστώσεις άνθρακα» (credits), με το να αποθηκεύουν ανθρακικές ενώσεις ή να μειώνουν τα αέρια του θερμοκηπίου που οι δικές τους δραστηριότητες εκπέμπουν στο περιβάλλον. Οι πιστώσεις αυτές έχουν ανταλλακτική αξία και συχνά αποφέρουν μεγάλα οφέλη στους κατόχους τους. Στο πλαίσιο της CFA, δραστηριότητες οι οποίες εξασφαλίζουν στους αγρότες πιστώσεις άνθρακα είναι:

• Η αύξηση της αποδοτικότητας των λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται
• Η ενίσχυση του χώματος που χρησιμοποιείται στη γεωργία με ανθρακικές ενώσεις
• H αποθήκευση ποσότητας άνθρακα μέσω της αναζωογόνησης των φυτών και της αναδάσωσης

Τέλος, άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός πως αυτές οι πιστώσεις έχουν και υψηλή αξία στις αγορές άνθρακα, τόσο σε εθνικό επίπεδο -αν υφίστανται- όσο και σε διεθνές, καθιστώντας, πρωτίστως, τη CFA όσο και την Αυστραλία ως παραδείγματα προς μίμηση και θαυμασμό στη διεθνή κοινότητα.

Κλείνοντας, θα μπορούσαμε να πούμε με σιγουριά πως η χρησιμοποίηση καλλιεργειών άνθρακα αποτελεί ακόμα ένα βήμα στην προσπάθεια διάσωσης του περιβάλλοντος. Μπορεί να βρισκόμαστε ακόμα σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης τέτοιων μεθόδων που στην πλειοψηφία τους ίσως είναι άγνωστες στον παγκόσμιο χάρτη, ωστόσο στο μέλλον αναμένεται να δώσουν λύσεις σε καίρια ζητήματα που θα απασχολήσουν την επιστημονική και διεθνή κοινότητα σε περιβαλλοντικά πλαίσια.

Πηγές:

1. Australian Government (n.d.) About the Carbon Farming Initiative http://www.environment.gov.au/climate-change/government/emissions-reduction-fund/cfi/about
2. World Economic Forum (2017) Why carbon farming could be the answer to climate change https://www.weforum.org/agenda/2017/11/why-carbon-farming-could-be-the-answer-to-climate-change
3. ScienceDirect (2016) Carbon farming economics: What have we learned? http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301479716300494