Κατά τον 21ο αιώνα οι ΗΠΑ κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια σειρά απειλών προς την διεθνή ασφάλεια. Σκόπιμο είναι να δούμε τις περιόδους αυτές τόσο για να κατανοήσουμε πως η γεωστρατηγική κατάσταση πήρε τη μορφή που έχει σήμερα, καθώς και να προβλέψουμε το πώς θα διαμορφωθεί ο παγκόσμιος καταμερισμός ισχύος στο εγγύς μέλλον.

2001 – Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν

Το τρομοκρατικό χτύπημα της 9/11 έφερε τις ΗΠΑ αντιμέτωπες με τη νέα πραγματικότητα που είχε διαμορφωθεί στις στρατιωτικές υποθέσεις. Αυτή ήταν ότι μια μικρή ομάδα ανθρώπων μπορούσε πλέον να καταφέρει μεγάλα πλήγματα σε μια ισχυρή στρατιωτικά χώρα.
Οι ΗΠΑ τότε εφάρμοσαν ένα δόγμα που είχε δημιουργηθεί για την ανάσχεση της Σοβιετικής Ένωσης, ώστε να αντιμετωπίσουν μια απειλή που ερχόταν από το μέλλον. Αυτό επιδίωκε να διαγνώσει το ποιο κράτος είχε βοηθήσει στις επιθέσεις της 9/11, παρέχοντας βάσεις στρατιωτικής εκπαίδευσης στους τρομοκράτες, και έτσι εισέβαλε σε αυτό.
Η αντίδραση αυτή έχει ξεκάθαρες ρίζες στα δόγματα του Ψυχρού Πολέμου και περιλαμβάνει θεωρίες όπως αυτή των “μαζικών αντιποίνων”, ενώ αντιλαμβάνεται ως μοναδικό διεθνή δρώντα το κράτος, εξ’ού και ο επιμερισμός του συνόλου της ευθύνης για την 9/11 στο Αφγανιστάν. Με βάση το δόγμα που εφαρμόστηκε, οι ΗΠΑ θεώρησαν ότι υπεύθυνο για τις επιθέσεις ήταν το κράτος του Αφγανιστάν και ως εκ τούτου δέχτηκε τις συνέπειες της επιθετικότητας του.
Ωστόσο, το δόγμα αυτό είχε μια σειρά από αστοχίες. Η πρώτη είναι πως δεν υπολόγιζε πως μία υποεθνική ομάδα μπορεί να ελέγξει μια περιοχή και να τη χρησιμοποιήσει για δικούς της σκοπούς, χωρίς το κεντρικό κράτος να μπορεί να επιβάλλει τον έλεγχο του στη περιοχή αυτή. Η δεύτερη είναι πως δεν λάμβανε υπόψη πως ήταν λίγοι οι Αφγανοί υπήκοοι οι οποίοι είχαν οποιαδήποτε ανάμειξη στην 9/11. Αντίθετα μέλη της Ισλαμικής κοινότητας από όλο τον κόσμο είχαν πάει στο Αφγανιστάν λόγω της ανομίας της περιοχής και είχαν εκπαιδευτεί εκεί για να πραγματοποιήσουν πόλεμο κατά των ΗΠΑ.
Αποτέλεσμα της Αμερικανικής εισβολής στο Αφγανιστάν ήταν να εμπλακεί η χώρα στον πιο μακροχρόνιο πόλεμο της ιστορίας της, ο οποίος είχε βαρύ κόστος, τόσο σε οικονομικούς όρους όσο και σε έμψυχο δυναμικό. Τα στρατηγικά οφέλη από την άλλη ήταν πολύ περιορισμένα καθώς τα κέντρα εκπαίδευσης τρομοκρατών γρήγορα μεταφέρθηκαν στο νότιο Πακιστάν και το βόρειο Ιράκ.

2003 – Ο πόλεμος του Ιράκ

Με δεδομένο το χτύπημα της 9/11 οι ΗΠΑ ένιωθαν τρωτές σε ενδεχόμενα νέα χτυπήματα, ειδικά αν αυτά γίνονταν με όπλα μαζικής καταστροφής. Ο πανικός αυτός πέρα από την αμερικανική κοινωνία, επηρέασε και τους κρατικούς αξιωματούχους οι οποίοι πλέον αντιλαμβάνονταν τρομοκρατικές απειλές εκεί που δεν υπήρχαν στοιχεία για να τις υποστηρίξουν.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο υφυπουργός άμυνας Π. Γουλφοβιτς και ο γενικός γραμματέας του υπουργείου άμυνας Ντ. Φάιθ, πείσθηκαν ότι το Ιράκ προετοιμαζόταν να εξαπολύσει επίθεση με χημικά όπλα κατά των ΗΠΑ. Τα στοιχεία που τεκμηρίωναν την άποψη αυτή ήταν περιστασιακά, αλλά οι αξιωματούχοι δεν ήταν πρόθυμοι να υποστούν μια νέα 9/11 με μεγαλύτερης ισχύος όπλα.
Το 2003 οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ και μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα κατέλαβαν τη χώρα, συνέλαβαν τον ηγέτη της Σ. Χουσεΐν και τον εκτέλεσαν. Η επιχείρηση είχε παρόμοια χαρακτηριστικά με αυτά της εισβολής στο Αφγανιστάν: μικρή προετοιμασία, ελάχιστη μέριμνα για το πώς θα κυβερνηθεί η χώρα μεταπολεμικά και δημιουργία έντονου αντιαμερικανικού αισθήματος στη περιοχή.
Η ίδια η εισβολή απορρύθμισε το διεθνές σύστημα της περιοχής δημιουργώντας μία σειρά προβλημάτων. Το πρώτο είναι ότι άφησε το γειτονικό Ιράν χωρίς περιφερειακό αντίπαλο, γεγονός που του επέτρεψε να αναπτύξει τόσο την επιρροή του στη περιοχή, όσο και τη στρατιωτική του ισχύ. Το δεύτερο είναι ότι στο εσωτερικό του Ιράκ δημιουργήθηκε κενό ισχύος, γεγονός που επέτρεψε σε ριζοσπάστες Ισλαμιστές που είχαν εκδιωχθεί από το Αφγανιστάν να δημιουργήσουν εκεί βάσεις επιχειρήσεων, στις οποίες μάλιστα θα έβρισκαν πρόθυμους νεοσύλλεκτους μέσα στο ντόπιο πληθυσμό ο οποίος θεωρούσε πως είναι υπό ξένη κατοχή.
Ωστόσο, στο πόλεμο αυτό οι ΗΠΑ έγιναν σοφότερες διαμορφώνοντας το δόγμα Πετρέους. Αυτό προέβλεπε πως τους πολέμους μικρής κλίμακας έπρεπε να τους πολεμά όχι ο αμερικανικός στρατός αλλά οι ντόπιοι σύμμαχοι του, οι οποίοι προηγουμένως είχαν εξοπλιστεί και εκπαιδευτεί από τις ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο εξασφάλιζε πως η τοπική κοινωνία δε θα αντιμετώπιζε ένα στρατό κατοχής, άρα θα υπήρχε μεγαλύτερη νομιμοποίηση του αμερικανικού παράγοντα. Επίσης το κόστος για τις ΗΠΑ με αυτό το δόγμα μειώνεται τόσο οικονομικά, όσο και σε ανθρώπινες ζωές Αμερικανών στρατιωτών αλλά και πολιτικά.

2014 – Ο πόλεμος κατά του ISIS

Από το 2014, οι ΗΠΑ έθεσαν σε εφαρμογή τη νέα τους στρατηγική προσέγγιση στη περιοχή ξεκινώντας επιχειρήσεις κατά του ISIS στη Συρία και το Ιράκ. Το νέο δόγμα είχε δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος ήταν η ελάχιστη δυνατή εμπλοκή αμερικανικών στρατευμάτων στη σύγκρουση και ο δεύτερος η χρήση συμμάχων στη διεξαγωγή του πολέμου.
Αποτέλεσμα της προσέγγισης αυτής είναι οι ΗΠΑ να εξαπολύουν μικρής έκτασης αεροπορικές επιδρομές εναντίων των τζιχαντιστών ενώ εκπαίδευαν Κούρδους και μέλη της συριακής αντιπολίτευσης ώστε αυτοί να διεξάγουν το πόλεμο. Παράλληλα κράτη-σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία, λαμβάνουν πιο ενεργό ρόλο στη πολεμική προσπάθεια.
Ως προς το αποτέλεσμα, η στρατηγική αποδοτικότητα της στρατηγικής αυτής είναι μάλλον περιορισμένη. Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές φορές έχουν εξοπλιστεί από τις ΗΠΑ δυνάμεις εξίσου ριζοσπαστικές με το ISIS (χαρακτηριστικό το μέτωπο Αλ Νουσρα, ο κύριος σύμμαχος των ΗΠΑ στη χώρα, είναι παρακλάδι της Αλ Κάιντα).

ΗΠΑ – Προς ένα νέο απομονωτισμό;

Με δεδομένη την άρνηση των ΗΠΑ να λάβουν μεγάλης κλίμακας δράση σε διεθνείς αποσταθεροποιητικούς παράγοντες όπως είναι σήμερα το ISIS, άλλες δυνάμεις θα κινηθούν να αναλάβουν το ρόλο αυτό. Χαρακτηριστική είναι η κλιμάκωση της ρωσικής υποστήριξης προς τη Συριακή κυβέρνηση και η αποστολή, από μέρους της, χερσαίων δυνάμεων στη περιοχή νωρίτερα το Σεπτέμβριο.
Εύκολα μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι οι ΗΠΑ προς το παρόν φαίνεται να οπισθοδρομούν προς τη στάση που είχαν έναν αιώνα πριν και το δόγμα Μονρόε. Οχυρωμένες πίσω από δύο ωκεανούς με όλη την ασφάλεια που αυτό παρέχει, υιοθετούν ένα δόγμα απομονωτισμού. Οι συνέπειες αυτού είναι πολύ μεγαλύτερες από όσο αρχικά φαίνεται. Με το προστατευτικό δίχτυ το οποίο ο αμερικανικός παράγοντας παρείχε στη διεθνή τάξη να υποχωρεί, νέοι τρόποι πρέπει να βρεθούν από το διεθνές σύστημα ώστε να αντιμετωπίζει τις αναδυόμενες απειλές.