Με το βλέμμα στραμμένο τα τελευταία χρόνια στην αδιάκοπη προσπάθεια της Ευρώπης να αναστήσει τις κατακερματισμένες οικονομίες των χωρών της, στο μεταξύ γινόταν η επώαση μιας κοινωνικής-ανθρωπιστικής κρίσης και αυτή τη στιγμή γράφεται ξανά ιστορία στο προσφυγικό! Από την αρχή του 2015 έως και σήμερα ένα κράμα από πρόσφυγες και μετανάστες, που ανέρχεται σε αριθμό περίπου 700.000, φτάνει στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου. Από αυτούς τουλάχιστον 3.210 χάνουν τη ζωή τους ή αγνοούνται, 562.355 έρχονται στην Ελλάδα και 140.000 στην Ιταλία (σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ – UNHCR), ενώ μόνο τον Οκτώβρη 160.000 έφυγαν από τα παράλια της Τουρκίας και έφτασαν στα νησία της Ελλάδας. Πλέον δεν φωνάζουν μόνο οι αριθμοί, αλλά και οι άνθρωποι! Κάποιοι έφτασαν, κάποιοι έμειναν, κάποιοι “χάθηκαν” στη διαδρομή, κάποιοι δεν θα φτάσουν ποτέ, κάποιοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα σύνορα με την προσδοκία να φτάσουν στη “Γη της Επαγγελίας” και κάποιοι αναμένεται να έρθουν!

Τί συμβαίνει;

Με μία λέξη, “χάος”! Τα λιγοστά κέντρα υποδοχής δεν πληρούν συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης για σίτιση και προστασία, ο αριθμός των προσφύγων και των μεταναστών τεράστιος, αντίστοιχα και ο αριθμός των αιτήσεων για άσυλο. Τα νησιά της Ελλάδας ασφυκτιούν, χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα σύνορα των χωρών που έφτασαν, ανυπαρξία μηχανισμών διαχείρισης, και όλα αυτά σε μία λίστα χωρίς τελεία. Λύση δίνουν ημίμετρα – όπως η κατηγοριοποίηση των ανθρώπων βάσει εθνικότητας – που εξομαλύνει προσωρινά την κατάσταση, αλλά αφενός δεν έχει καμία νομική υπόσταση και αφετέρου ανθρωπιστικά κρίνεται απαράδεκτη εν όψει του χειμώνα και των δύσκολων καιρικών συνθηκών. Ο εθελοντισμός έρχεται να καλύψει τα κενά, ενώ οι κάτοικοι των νησιών στην Ελλάδα προσφέρουν, βοηθούν, συνεργάζονται και με λίγα λόγια κάνουν τη “δουλειά” της Ευρώπης.

Πώς επεμβαίνει η Ευρώπη;

Υπό το σκότος και την απειλή της τρομοκρατίας, το προσφυγικό μπήκε στη λίστα αναμονής! Η προσφυγική και ανθρωπιστική κρίση αποτελούν τα φυσικά επακόλουθα μιας παγκόσμιας πλέον κρίσης, που θυμίζει – τολμώ να πω – το κραχ του ’29, ίσως δε και σε ακόμα χειρότερη μορφή. Αδύναμες οικονομίες, ανυπαρξία αποτελεσματικής διαχείρισης και ουσιαστικών αποφάσεων, απειλές για κλείσιμο των συνόρων, εκβιασμοί μεταξύ γειτονικών χωρών (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ουγγαρία που κατασκευάζει φράχτη μήκους 175χλμ στα σύνορά της με τη Σερβία) τη στιγμή που χιλιάδες άνθρωποι περιμένουν. Βρισκόμαστε εντιμέτωποι με αλυσιδωτά καίρια και ζωτικής σημασίας ζητήματα, τα οποία χρήζουν μόνιμων και αποτελεσματικών λύσεων. Και εδώ λοιπόν αναρωτιέμαι το εξής: Τι περιμένουν για να τεθούν σε λειτουργία οι “μηχανές” της Ευρώπης;

Αν θεωρήσουμε το προσφυγικό ως ένα μέσο πίεσης  για να αρχίσουν οι χώρες να παραβαίνουν τις κόκκινες γραμμές τους και να ανοίξει ο δρόμος και για μακροπρόθεσμα ζητήματα-συμφέροντα, τότε μάλλον θα πρέπει να θυμηθούμε πόσοι φορείς δημιουργήθηκαν για χάρη της Ενωμένης Ευρώπης για την προστασία των δικαιωμάτων και των αξιών που ορίζουν την ανθρώπινη έννοια και ζωή, οι οποίοι αυτή τη στιγμή υφίστανται τυπικά, παρακμάζουν λειτουργικά, χρηματοδοτήθηκαν δε ουσιαστικά!

Η λύση..

Η Ευρώπη βρέθηκε σε τέλμα και στις 29 Νοεμβρίου 2015 πραγματοποείται στις Βρυξέλλες έκτακτη Σύνοδος Κορυφής μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ και της Τουρκίας. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για άλλη μια φορά διαπραγματεύεται δια αντιπροσώπου και στις Βρυξέλλες μεταβαίνει ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου. Το δεδομένο είναι ένα: η Ευρώπη ασφυκτιά – η πλειονότητα των χιλιάδων προσφύγων που έφτασαν στην Ευρώπη έκαναν τη διαδρομή Τουρκία-Ελλάδα, αναμέσά τους και ορισμένοι από τους καμικάζι που ευθύνονται για τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι – και ζητά από την Τουρκία να ελέγξει δραστικά την εισροή Σύρων στα εδάφη της (υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή 2,2 εκατομμύρια Σύροι βρίσκονται στην Τουρκία).

Η Τουρκία κατέχει τα πρωτεία στην ικανότητα διαπραγμάτευσης κι έτσι ξεκινά το “παιχνίδι”. Η Σύνοδος είναι ευκαιρία για αυτήν και διαπραγματεύεται σκληρα, τόσο τα οφέλη της σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, όσο και την ένταξή της στην Ευρώπη. Επιθυμεί να κάνει μία συμφωνία επικερδή, αλλά και να θέσει ισχυρά θεμέλια για επόμενες συζητήσεις που θα προωθούν την ένταξή της. Και το καταφέρνει! Υπογράφει συμφωνία που της εξασφαλίζει 3 δισ. ευρώ για δύο χρόνια, με σκοπό να δημιουργήσει δομές που θα αποτρέψουν την είσοδο προσφύγων στα εδάφη της (και κατά συνέπεια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη) και ταυτόχρονα πολιτικοί ηγέτες και θεσμοί επιβεβαιώνουν σε δηλώσεις, μετά το πέρας της Συνόδου, την δημιουργία νέων – πλέον – σχέσεων με τη γείτονα χώρα, οι οποίες δεν αποκλείεται να επισφραγιστούν αργότερα με ένταξη.

Το “παράδοξο” της συμφωνίας..

Θα δαπανήσουμε 3 δισ. ευρώ για να μας κάνει κάποιος άλλος αυτό για το οποίο μέχρι τώρα η Ευρώπη αδιαφορούσε και που πλέον δεν δύναται, ούτε και διάθετεί έτοιμους μηχανισμούς για να το επιλύσει! Ενώ θα μπορούσαμε (ιδανικά!) να τα αξιοποιήσουμε για την ανάπτυξη δικών μας μηχανισμών διαχείρισης και ελέγχου των συνόρων, αλλά και να ενισχύσουμε τις δομές υποδοχής και εγκατάστασης. Στην ουσία εξαγοράσαμε, μιλώντας στη “γλώσσα” των Τούρκων και μην έχοντας εναλλακτική λύση. Στο μεταξύ το κομμάτι της παράνομης διακίνησης προσφύγων δεν απασχόλησε στο ελάχιστο τη συζήτηση.

Και πηγαίνοντας ακόμα πιο βαθεία, η Τουρκία ήξερε πολύ κάλα τί επεδίωκε ήδη από την αρχή της προσφυγικής κρίσης, γνώριζε τις αδυναμίες της Ελλάδας και της Ευρώπης, και ενώ με περισσή ευκολία επιβάλλει και απαγορεύει – όποτε κρίνει σκόπιμο – στο εσωτερικό της, η έλευση 2,2 εκατομμυρίων προσφύγων μοιάζει σαν να τους “καλωσόρισε”! Ναι, κάποιοι θα έμεναν στα εδάφης της αλλά οι περισσότεροι θα έδιναν γη και ύδωρ για να περάσουν στην Ευρώπη, με πρώτο σταθμό την Ελλάδα. Παρακινδυνευμένη υπόθεση, αλλά οι πολιτικοί ηγέτες ετοιμάζονταν από νωρίς για Βρυξέλλες. Μόνο που αυτό δεν είναι κατόρθωμα όταν χιλιάδες άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι στα σύνορα κάτω από άθλιες συνθήκες, όταν το όφελος πατά την ανθρώπινη αξία. Υπό αυτές τις συνθήκες εννοούσαν μετά τη Σύνοδο ότι τέθηκαν τα θεμέλια για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωζώνη;

Πού καταλήγουμε..

Η Ευρώπη δεν διαθέτει στην παρούσα φάση έτοιμους μηχανισμούς διαχείρισης, αδιαφορεί για το προσφυγικό όταν αυτό δεν είναι σε έξαρση, δεν φρόντισε να υπάρξει εκ των προτέρων λύση παρόλο που γνώριζει πόσο ευάλωτες είναι οι χώρες της στη Μεσόγειο, με αποτέλεσμα το μέγεθος του προβλήματος να την οδηγήσει σε συμφωνίες μη επικερδείς και φυσικά το πρόβλημα στην ουσία του να παραμένει άλυτο (με τα 3 δισ. ευρώ η Τουρκία δεσμεύτηκε εσαεί;). Ούτε οι φράχτες, ούτε τα συρματοπλέγματα, ούτε τα επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια θα εμποδίσουν την έλευση προσφύγων στην Ευρώπη. Οι άνθρωποι αυτοί διαλέγουν ανάμεσα στον πιθανό και στον σίγουρο θάνατο! Χρειάζονται νόμιμες εναλλακτικές λύσεις για τους “ξεριζωμένους” λόγω των βίαιων συρράξεων: επανεγκατάσταση (ressetlement), εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, οικογενειακή επανένωση.

Για το τέλος!

Είναι ανάγκη να αναθεωρηθεί εκ θεμελίων ο κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ που εγκλωβίζει την Ελλάδα (παρά την πρόσκαιρη ανάκληση ισχύος του) και που δυστυχώς “συνοδεύεται” από τη Συμφωνία Σένγκεν. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι εξαίρεση της Ελλάδας από τον κανονισμό του Δουβλίνου δεν μπορεί να γίνει, γιατί ταυτοχρόνως οι Έλληνες χάνουν το προνόμιο μετακίνησης στις χώρες της Ευρώπης μόνο με την ταυτότητα τους, και αυτό είναι ένα μόνο από τα επακόλουθα. (Περισσότερες λεπτομέρειες για τον Κανονισμό και τη Συμφωνία εδώ)

http://news247.gr/eidiseis/kosmos/diethnis-politiki/sunodos-koryfhs-ee-toyrkias-ayto-einai-to-sxedio-drashs-gia-to-prosfygiko.3795429.html

http://www.naftemporiki.gr/story/1022573/kseperasan-tis-700000-oi-prosfuges-kai-metanastes-stin-europi-to-2015

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv%3Al33153