Τους τελευταίους μήνες οι Φιλιππίνες έχουν απασχολήσει έντονα τη διεθνή κοινή γνώμη. Χιλιάδες άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους στα πλαίσια του «πολέμου κατά των ναρκωτικών» που έχει κηρυχτεί από τον πρόσφατα εκλεγέντα Πρόεδρο, Rodrigo Duterte,

Πρόεδρος Ροντρίγκο Ντουτέρτε. (Noel Celis/Pool Photo via AP)

Ο Duterte  διετέλεσε δήμαρχος της πόλης Νταβάο για 22 χρόνια. Κατά τη διάρκεια της θητείας του καταπολέμησε την εγκληματικότητα και τη διαφθορά, με σκληρά μέτρα που κατάφεραν να κάνουν την πόλη μία από τις ασφαλέστερες στις Φιλιππίνες, με τίμημα την καταπάτηση πολλών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεσμεύτηκε να διευρύνει τις προσπάθειές του σε εθνικό επίπεδο. Την 30η του περασμένου Ιουνίου έδωσε τον προεδρικό όρκο, έχοντας κερδίσει τις εκλογές του Μαΐου, υποσχόμενος έναν «αιματηρό πόλεμο» εναντίον του εγκλήματος, της διαφθοράς και των ναρκωτικών.

Ο Πρόεδρος-Τιμωρός, όπως έχει χαρακτηριστεί από πολλούς, σε δηλώσεις του προέτρεψε τους πολίτες και την αστυνομία να σκοτώνουν τους εμπόρους ναρκωτικών που προβάλλουν αντίσταση στη διαδικασία της σύλληψης. Παράλληλα, δεσμεύτηκε δημόσια να σκοτώσει 100.000 εγκληματίες. Τους λίγους μήνες που βρίσκεται στην εξουσία, ο αριθμός των θανάτων σχετιζόμενων με ναρκωτικά έφτασε τους 2000 την 31η Αυγούστου, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters. Από αυτούς οι 900 ήταν έμποροι, αλλά και χρήστες ναρκωτικών που έχασαν τη ζωή τους σε αστυνομικές επιχειρήσεις. Αυτή ήταν μία αύξηση 141 ανθρώπων την εβδομάδα, δηλαδή -κατά μέσο όρο- 20 ατόμων την ημέρα.

Δεν είναι, όμως, μόνο η αστυνομία που -ουσιαστικά- έλαβε την άδεια να σκοτώνει. Ομάδες πληρωμένων δολοφόνων – φαινόμενο καθόλου νέο στις Φιλιππίνες – είναι πιο ενεργές από ποτέ. Αυτές απαρτίζονται κυρίως από άτομα φτωχών κοινωνικών στρωμάτων, όπου αναγκάζονται να σκοτώσουν για να επιβιώσουν. Οι ομάδες συχνά διευθύνονται από τους ίδιους τους αστυνομικούς, και δεν δίνουν στα μέλη τη δυνατότητα αποχώρησης από αυτές. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο Πρόεδρος Duterte είχε κατηγορηθεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την υποστήριξη αυτών των ομάδων-θανάτου (death squads) και κατά την διάρκεια της θητείας του ως δήμαρχος του Νταβάο.

Τρόφιμοι κοιμούνται σε ανοιχτό γήπεδο μέσα στις φυλακές του Κουεζόν στην Μανίλα. (Noel Celis/AFP/Getty Images)

Με τρόμο για τη ζωή τους, μετά από την αύξηση των εξώδικων εκτελέσεων, χιλιάδες άνθρωποι παραδόθηκαν στις αρχές ώστε να μην γίνουν στόχοι στα πλαίσια της καταστολής των ναρκωτικών. Αυτό είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τον υπερπληθυσμό των φυλακών, οι οποίες από πριν δεν είχαν τις κατάλληλες υποδομές. Οι συνθήκες κράτησης είναι τρομακτικές, με αναφορές για άτομα που παίρνουν σειρά για να κοιμηθούν στο έδαφος. Περισσότερα από 600.000 άτομα παραδόθηκαν οικειοθελώς, αλλά η πλειοψηφία αυτών δεν φυλακίστηκε λόγω έλλειψης υποδομών. Ακόμα και ξεφεύγοντας τη φυλάκιση δεν μπορούν να είναι σίγουροι για την ασφάλειά τους λόγω των υποκινούμενων ομάδων-θανάτου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Maximo Garcia ο οποίος, σε μία προσπάθεια να καθαρίσει το όνομά του, παραδόθηκε στην αστυνομία. Αφού επέστρεψε στην οικογένειά του, δέχθηκε επίθεση από αγνώστους, στην οποία σκοτώθηκε η πεντάχρονη εγγονή του – το νεαρότερο θύμα του πολέμου κατά των ναρκωτικών.

Με την τεράστια άνοδο των ανθρωποκτονιών, τόσο εθνικοί όσο και διεθνείς οργανισμοί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξέθεσαν την εναντίωσή τους στις πρακτικές του Duterte. Με το να δίνει στην αστυνομία πράσινο φώς για την εκτέλεση των εγκληματιών που παρουσιάζουν αντίσταση σε σύλληψη, και με το να παροτρύνει τους πολίτες να πάρουν το νόμο στα χέρια τους, ουσιαστικά παραβιάζει όχι μόνο τους εθνικούς νόμους και το Σύνταγμα, αλλά και ολόκληρο το διεθνές δίκαιο. Γίνεται εγκληματική καταπάτηση του θεμελιώδους δικαιώματος στη ζωή και στην ασφάλεια, δεν ακολουθείται καμία νομότυπη διαδικασία, και κατακρεουργείται το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.

Δύο εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσαν έκθεση στην οποία προτρέπουν τις Φιλιππίνες να σταματήσουν τις παράνομες δολοφονίες ατόμων που είναι ύποπτα για αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Τόνισαν ότι κάθε Κράτος έχει νομικά δεσμευτική υποχρέωση για τη διασφάλιση του δικαιώματος στη ζωή και στην ασφάλεια. Κάλεσαν επίσης τη χώρα να διεξάγει την καταστολή αυτή τηρώντας όλες τις διεθνείς υποχρεώσεις που έχει αναλάβει όντας μέλος του ΟΗΕ για πολλά χρόνια. Τα παραπάνω προκάλεσαν την οργισμένη αντίδραση του Προέδρου, ο οποίος απείλησε ότι η χώρα θα αποχωρήσει από τα Ηνωμένα Έθνη. Προχώρησε παράλληλα και σε μία οξύτατη κριτική, λέγοντας ότι ο ΟΗΕ έχει αποτύχει να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, την πείνα και τις συγκρούσεις. Τέλος, ακόμα και οι ΗΠΑ (σύμμαχος των Φιλιππίνων εδώ και χρόνια) εξέφρασαν τις ανησυχίες τους. Την 6η Σεπτεμβρίου τα αμφιλεγόμενα και υβριστικά σχόλια του Προέδρου των Φιλιππίνων είχαν άμεσες διπλωματικές συνέπειες, με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ να ακυρώνει την προγραμματισμένη τους συνάντηση στο Λάος, στην οποία σκόπευε να θίξει το θέμα των εξώδικων εκτελέσεων σχετιζόμενων με ναρκωτικά.

Στο εσωτερικό, όμως, φαίνεται πως είναι ένας δημοφιλής πόλεμος. Κυρίως στις φτωχότερες περιοχές και στις παραγκουπόλεις, οι περισσότεροι από τους κατοίκους επικροτούν την εκστρατεία του Προέδρου. Θεωρούν ότι η ευρεία χρήση ναρκωτικών είναι αυτή που οδήγησε στη γενική αύξηση της εγκληματικότητας, και στην απώλεια τόσων ζωών. Από την άλλη μεριά, ορισμένοι ανησυχούν ότι η εκστρατεία έχει βγει εκτός ελέγχου, και ότι αθώα θύματα είναι απόρροια αυτής. Για το λόγο αυτό η κυβέρνηση σχεδιάζει την προβολή τηλεοπτικών σποτ και τη διανομή φυλλαδίων που θα εξηγούν στους πολίτες την εκστρατεία κατά των ναρκωτικών, αλλά και την αύξηση των θανάτων.

Ο Rodrigo Duterte κατάφερε να αποκτήσει την προεδρία -κυρίως- με την υπόσχεσή του να καταπολεμήσει το πρόβλημα των ναρκωτικών στις Φιλιππίνες. Οι περισσότεροι υπέθεσαν ότι θα επικεντρωνόταν στα μεγάλα συνδικάτα που παράγουν τα ναρκωτικά, και όλο το σύστημα διαπλοκής που τα υποστηρίζει. Αυτοί που στοχοποιήθηκαν, όμως, ήταν οι μικροί διακινητές από φτωχά στρώματα, περιθωριοποιημένα, ακόμα και εθισμένα άτομα, εύκολοι στόχοι. Με αυτό τον τρόπο, η «γρήγορη λύση» που προτείνει ο Πρόεδρος κατέληξε να είναι ένας πόλεμος που επωμίζονται μόνο τα φτωχά στρώματα.

Η διάκριση των εξουσιών αποτελεί εγγύηση πολιτικής και ατομικής ελευθερίας. Συνεπώς, ο μη διαχωρισμός της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας, στην περίπτωσή μας, αποτελεί πλήγμα στην οργανωτική βάση του κράτους, πράγμα που αποτελεί χαρακτηριστικό των δεσποτικών καθεστώτων.

Πηγές

BBC (2016) Duterte: From ‘Punisher’ to Philippines president. Available at: http://www.bbc.com/news/world-36659258 (Accessed: 6 September 2016). 

Mogato, M. (2016) Death toll in Philippines’ drug war hits 2,000. Available at: http://www.reuters.com/article/us-philippines-duterte-idUSKCN1151UD (Accessed: 6 September 2016).

BBC (2016) Philippines drugs war: The woman who kills dealers for a living. Available at: http://www.bbc.com/news/world-asia-37172002 (Accessed: 6 September 2016).

Robins-Early, N. (2016) Duterte’s brutal drug war Skyrockets killings in the Philippines. Available at: http://www.huffingtonpost.com/entry/rodrigo-duterte-philippines-drugs-vigilante-killings_us_57aa0e8ae4b0ba7ed23d9fef (Accessed: 6 September 2016).

Villa, C., Masters, J. and Quiano, K. (2016) Philippines: 5-year-old girl killed in drug war, human rights watch says. Available at: http://edition.cnn.com/2016/08/26/asia/danica-may-garcia-philippines-drugs/ (Accessed: 6 September 2016).

2016 (1996) UN experts urge the Philippines to stop unlawful killings of people suspected of drug-related offences. Available at: http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20388&LangID=E (Accessed: 6 September 2016).

BBC (2016) Philippines’ Rodrigo Duterte threatens to leave UN. Available at: http://www.bbc.com/news/world-asia-37147630 (Accessed: 6 September 2016).

BBC (2016) Philippine president Duterte curses Obama over human rights. Available at: http://www.bbc.com/news/world-asia-37274594 (Accessed: 6 September 2016).