Δύο χώρες που διαχωρίζονται από ένα πέλαγος, το ίδιο όμορφο είτε το παρατηρήσει κανείς εκ δυσμάς, είτε εξ ανατολάς: Η Ελλάδα και η Τουρκία. Ανταγωνίζονται για αιώνες γύρω από θέματα ίδιου ενδιαφέροντος, όπως η προσέλκυση του τουρισμού. Δύο σταυροδρόμια τριών ηπείρων, όπου οι ισχυρές διαφορετικές βουλήσεις και διεκδικήσεις των αντιμάχονται και συνυπάρχουν. Στο παρόν άρθρο, όμως, θα επικεντρωθούμε στον τουρισμό της γείτονός μας, Τουρκίας. Η Τουρκία, λοιπόν, μέσα σε χρόνο 10 ετών, ανέπτυξε τον αριθμό των τουριστών της κατά 115,7% (ήτοι, από 17,08 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέφτηκαν την Τουρκία το 2004, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στους 36,84 εκατομμύρια). Όπως και κάθε γεγονός, έτσι και η έντονη αυτή αύξηση δεν γεννήθηκε από το μηδέν. Ο κυριότερος λόγος της μετατόπισης του Τουρισμού από την δυτική προς την ανατολική πλευρά του Αιγαίου Πελάγους είναι, σαφέστατα, η οικονομική κρίση που βάρυνε την Ελλάδα και, ως εκ τούτου, αποτέλεσε και τροχοπέδη στην διεκδίκηση του τουριστικού πληθυσμού. Αυτό το παράθυρο ευκαιρίας εκμεταλλεύτηκε βέβαια και η Τουρκική κυβέρνηση και η ιδιωτική πρωτοβουλία, ενισχύοντας τις τουριστικές καμπάνιες για εναλλακτικά είδη τουρισμού, τις υποδομές και τα καταλύματα της χώρας, καθώς και τις επενδύσεις στον τουριστικό τομέα.

Πιο αναλυτικά, επί 15 ολόκληρα έτη, δηλαδή από την αρχή του αιώνα που διανύουμε, η Τουρκία έβρισκε κάθε χρόνο θετικό πρόσημο στην εισδοχή τουριστών. Το διηνεκές αυτό έσπασε το 2016, όπου σημειώθηκε μια κατακόρυφη πτώση στην τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας, χάνοντας σχεδόν 11 εκατομμύρια τουρίστες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ως εκ τούτου, η απίστευτη αυτή πτώση στους αριθμούς γεννά την επιθυμία διερεύνησης δύο αξόνων του τουρκικού τουρισμού: Πρώτον, ποιοι παράγοντες, άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο, υποβοήθησαν την σταδιακή αύξηση της τουριστικής βιομηχανίας της Τουρκίας και, δεύτερον, πού οφείλεται η ζημιά που δέχτηκε ο τουρισμός της το 2016.

Ο τουριστικός κλάδος αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα του ΑΕΠ της Τουρκίας (το 2015 τα έσοδά του αποτελούσαν το 12,9% του ΑΕΠ, αντιστοιχώντας σε 251,1 εκατομμύρια τούρκικες λίρες) και η ανάπτυξή του συμβαδίζει με την γενικότερη οικονομική ανάπτυξη που έχει γνωρίσει η οικονομία της Τουρκίας από τις αρχές του αιώνα. Καθοριστικό ρόλο έχει παίξει το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, καθώς και ο πρώην πρωθυπουργός και νυν πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, Recep Tayyip Erdoğan, ο οποίος έθεσε σε κίνηση το 2007 ένα πλάνο οικονομικής ανάπτυξης της Τουρκίας, το “Όραμα 2023”. Με βάση αυτό, στόχος είναι οι τουρίστες να γίνουν, μέχρι το 2023, 50 εκατομμύρια ετησίως, και να ξοδεύουν συνολικά στην Τουρκία 50 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού (World Travel and Tourism Council), είναι απόλυτα εφικτό, δεδομένου ότι η Τουρκία θα διατηρήσει σταθερή την αυξανόμενη πορεία της.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες-κλειδιά που προωθούν την ελκυστικότητα της Τουρκίας ως ταξιδιωτικό προορισμό. Αρχικά να αναφερθεί ότι έχει 11 μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς, αναγνωρισμένα από την UNESCO, 352 θάλασσες με γαλάζια σημαία, και πληθώρα μαρίνων και λιμανιών τα οποία δέχονται, εκτός από τα επιβατηγά πλοία, κρουαζιερόπλοια και ιδιωτικά ιστιοπλοϊκά από όλον τον κόσμο. Πέραν αυτών όμως, η Τουρκία έχει επενδύσει πολλά στα εναλλακτικά είδη τουρισμού, όπως ο επαγγελματικός τουρισμός (γνωστός διεθνώς και ως MICE, δηλαδή Meetings, Incentives, Conferencing and Events), ο τουρισμός χαλάλ, ο τουρισμός υγείας, και οι κρουαζιέρες. Ο επαγγελματικός τουρισμός είναι ένα σχετικά σύγχρονο είδος τουρισμού, και προσελκύεται από πόλεις γνωστές για την γραφικότητα ή την ιστορικότητά τους, όχι πάντοτε ιδιαίτερα γνωστές. Η Κωνσταντινούπολη αποτελεί έναν τέτοιο προορισμό που προσελκύει τον επαγγελματικό τουρισμό, χωρίς όμως να είναι η μοναδική. Η Αττάλεια, η Σμύρνη και το Kuşadası είναι επίσης περιοχές όπου ο MICE έχει εισχωρήσει σημαντικά και θα μπορούσε να θριαμβεύσει, δεδομένου ότι θα υπάρξουν οι απαραίτητες υποδομές που θα υποστηρίξουν την προώθησή του.

Το μειονέκτημα της Τουρκίας ως προς τον τουρισμό είναι ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή δεν είναι γεωγραφικά εξαπλωμένος, κάνοντας έτσι πολύ συγκεκριμένες περιοχές πιο πλούσιες και πιο δημοφιλείς από άλλες. Λεπτομερέστερα, οι περιοχές αυτές περιορίζονται στην Κωνσταντινούπολη, τα παράλια της Μικράς Ασίας, και τα παράλια της Τουρκίας στη Μαύρη θάλασσα. Το εσωτερικό της, αντιθέτως, δεν γεύεται τον καρπό του τουρισμού ιδιαίτερα, καθιστώντας πολύ δύσκολη την ομαλή διασπορά των εσόδων σε όλη την έκταση της Τουρκίας. Όμως, ποια ήταν η κινητήριος δύναμη του τουρισμού της τα χρόνια αυτά της ανάπτυξης;

Η απάντηση δίνεται σε μέρη. Η σημαντικότερη απόφαση προς αυτή την ανοδική πορεία ήταν η απόφαση της Τουρκίας να γείρει πιο κοντά στην Δύση, παρά τον ξεκάθαρο ανατολίτικο χαρακτήρα της. Και, μέχρι το 2015, υπήρξε μία από τις λίγες χώρες που τα κατάφεραν τόσο καλά. Η στενή συνεργασία της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με την Ρωσία εκτόξευσαν τα ποσοστά του τουρισμού της σε μόλις 10 χρόνια. Σημειώνεται ότι οι περισσότεροι επισκέπτες στην Τουρκία προέρχονται από την Γερμανία και την Ρωσία, και μετά ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες. Η απόφασή της αυτή να προσεγγίσει τα δυτικά πρότυπα ακολουθήθηκε όχι μόνο από θεσμικές ή πολιτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά κυρίως από αλλαγές σε πρακτικά ζητήματα – όπως η βελτίωση των τουριστικών υποδομών της. Αυτό συνεπάγεται ότι δαπανήθηκαν χρήματα για τον εκσυγχρονισμό των διεθνών αεροδρομίων, την ασφάλτωση των δρόμων και των λεωφόρων, τη δημιουργία κέντρων συνεδρίων, την ανακαίνιση των μαρινών και λιμανιών στα παράλιά της στη Μεσόγειο. Οι καμπάνιες που διαφημίζουν τους αρχαιολογικούς χώρους και τα φυσικά τοπία της Τουρκίας δεν είναι αυτό ακριβώς που προσελκύει τα κύματα τουριστών. Η κινητήριος δύναμη βρίσκεται λίγο βαθύτερα, στην επαφή του δυτικού κόσμου με τον ανατολικό, και το χαρακτηριστικό αυτό δίνεται στην Τουρκία απλόχερα, καθώς η ίδια αποτελεί σταυροδρόμι τριών ηπείρων και, επομένως, τριών ιδιοσυγκρασιών – της Δύσης, του Νότου και της Ανατολής.

Smoke above Istanbul after the terrorist attack of January 12th in 2016

Παρ’όλα αυτά, σήμερα η Τουρκία βρίσκεται σε μία πολύ δύσκολη κατάσταση ως προς τον Τουρισμό της. Οι αλλεπάλληλες -τρομοκρατικές ή μη- επιθέσεις που δέχτηκαν σημαντικές πόλεις, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα, φαίνεται να αποθάρρυναν, όπως και είναι λογικό, σημαντικό μέρος των τουριστών που την επέλεγαν τα προηγούμενα έτη. Πέραν αυτών, η διαμάχη της με την Ρωσία ζημίωσε εξίσου τον τουρισμό της, καθώς περίπου το 12% ήταν Ρώσοι επισκέπτες. Η αλήθεια είναι ότι μία ασταθής πολιτικά χώρα -και η Τουρκία τα τελευταία δύο χρόνια δεν είναι απλά ασταθής, αλλά ετοιμόρροπη- δεν προσελκύει ιδιαίτερα το τουριστικό ενδιαφέρον.

Η απάντηση που ο πρόεδρος Erdoğan έδωσε απέναντι στην κρίση αυτή που αντιμετωπίζει φέτος ο τουριστικός κλάδος της Τουρκίας -μία πτώση που αναμένεται να αγγίξει το 40%- ήταν να μείνουν οι Τούρκοι πολίτες στην Τουρκία για τις διακοπές τους, και να μην ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Σαφέστατα δεν ήταν η μόνη λύση που δόθηκε καθώς, ήδη από τον Φεβρουάριο, ο πρωθυπουργός Ahmet Davudoğlu ανακοίνωσε ένα Δραστικό Πλάνο για τον Τουρισμό της Τουρκίας, το οποίο, βασιζόμενο σε 87 εκατομμύρια δολάρια και διάφορους θεσμικούς μηχανισμούς, προορίζεται να αντιμετωπίσει την κρίση που περνά ο κλάδος. Το πλάνο αυτό, συνοδευόμενο από μία στροφή προς την προσέλκυση τουριστών από την Ανατολή, οι οποίοι φαίνεται ότι επιλέγουν την Τουρκία στο κομμάτι του Τουρισμού Υγείας, δίνει ελπίδες στην κυβέρνηση Erdoğan για την ομαλή αντιμετώπιση της τουριστικής κρίσης. Βέβαια, απέναντι στα πολλαπλά μέτωπα που έχει ανοίξει ο Πρόεδρος της Τουρκίας, και τις ιδιότυπες συνθήκες που βιώνει τα τελευταία δύο χρόνια το κράτος, είναι αμφίβολο κατά πόσο θα μπορέσει ο τομέας αυτός να ανακάμψει στο σύντομο μέλλον.

Πηγές:

1. Akkaya, D. (2016). Just how bad is the state of Turkey’s tourism sector?. [online] Global Risk Insights. Available at: http://globalriskinsights.com/2016/04/just-how-bad-is-the-state-of-turkeys-tourism-sector/ [Accessed 29 Aug. 2017].
2. Hurriyetdailynews.com (2016). Turkey reveals plan to support beleaguered tourism sector. [online] Hürriyet Daily News. Available at: http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-reveals-plan-to-support-beleaguered-tourism-sector.aspx?pageID=238&nID=95526&NewsCatID=349 [Accessed 29 Aug. 2017].
3. Oxfordbusinessgroup.com, S. (2014). Turkey’s expanding tourism offering driving sector growth. [online] Oxford Business Group. Available at: https://www.oxfordbusinessgroup.com/overview/turkeys-expanding-tourism-offering-driving-sector-growth [Accessed 29 Aug. 2017].
4. Lowen, M. (2016). Turkey tourism: an industry in crisis. [online] BBC News. Available at: http://www.bbc.com/news/world-europe-36549880 [Accessed 29 Aug. 2017].
5. Tursab.org.tr (2003). Turkish Tourism Industry Today. [online] Tursab.org.tr. Available at: https://www.tursab.org.tr/en/tourism-data/statistics/development-of-turkish-tourism-in-brief/turkish-tourism-industry-today_1075.html [Accessed 29 Aug. 2017].
6. World Travel and Tourism Council (2016). Travel and Tourism Economic Impact 2016 Turkey. [online] World Travel and Tourism Council. Available at: https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202016/turkey2016.pdf [Accessed 29 Aug. 2017].