H συμφωνία που συνήφθη το 2015 (The Joint Comprehensive Plan of Action) μεταξύ των P5+1 (Η.Π.Α., Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία, Κίνα, Γερμανία) και Ιράν ήταν ένα από τα μεγαλύτερα διπλωματικά επιτεύγματα της προεδρίας Obama, προσφέροντας σημαντικά οφέλη. Αρχικά, εξομάλυνε τις σχέσεις μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών -οι οποίες ήταν άκρως εχθρικές κατά τα προηγούμενα χρόνια-, ενώ ταυτόχρονα έθεσε περιορισμούς στο πολύκροτο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Από την οπτική της ιρανικής Κυβέρνησης, αυτή η συμφωνία αποτελούσε μια ευκαιρία για επιστροφή στις διεθνείς αγορές και ενίσχυση της παραγωγής πετρελαίου και των αντίστοιχων εξαγωγών, με την άρση των πολλών και μακροχρόνιων κυρώσεων ή εμπάργκο. Χαρακτηριστικά, πριν από τη σύναψη της συμφωνίας, οι ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν από 2,4 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα το 2011 σε μόλις 1 εκατομμύριο το 2013.

P5+1 μετά τη σύναψη της συμφωνίας

Ωστόσο, πριν από δύο εβδομάδες ο Πρόεδρος των Η.Π.Α., Donald Trump, τηρώντας τις προεκλογικές του υποσχέσεις, ανακοίνωσε πως “δεν θα δώσει νέα πιστοποίηση στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν”, ενώ -μεταξύ άλλων- δήλωσε πως αυτή η συμφωνία είναι “καταστροφική και γελοία”. Ακόμη, κατηγόρησε την ιρανική Κυβέρνηση για πρόθεση κατασκευής πυρηνικών όπλων και για ενίσχυση τρομοκρατικών οργανώσεων. Πλέον, το Κογκρέσο καλείται να αποφασίσει για το μέλλον της διπλωματικά κατεστραμμένης αυτής συμφωνίας.

Τί θα συμβεί, όμως, στην αγορά της ενέργειας και, δη, στο πετρέλαιο, αν οι Η.Π.Α. όντως θέσουν τέλος στη συμφωνία;

Αρχικά, αν ο Trump πράγματι δεν επικυρώσει τη συμφωνία, οι επιπτώσεις στην αγορά της ενέργειας θα είναι σημαντικές. Ο τελευταίος επιδιώκει να επιβάλλει μονομερώς κυρώσεις στο Ιράν, χωρίς, όμως, να καθίσταται σίγουρη η αποτελεσματικότητα αυτής της κίνησης. Αναλυτικότερα, αν ληφθεί υπόψη το μέγεθος της αμερικανικής οικονομίας, την οποία ο Trump απειλεί να αποκόψει από την αγορά έναντι οποιουδήποτε αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο, ίσως μειωθούν οι ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου. Η επιβολή των κυρώσεων θα έχει ισχυρότερο αντίκτυπο, αλλά θα αντιμετωπιστεί με δυσπιστία από τη διεθνή κοινότητα και τους συμμάχους των Η.Π.Α., οι οποίοι δούλευαν σκληρά επί μια δεκαετία για τη σύναψη της συμφωνίας, και έχουν ήδη επενδύσει σε ιρανικό έδαφος. Συνεπώς, οι ροές πετρελαίου θα μετατοπισθούν σε χώρες που συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις των Η.Π.Α., και θα επιβληθούν νέες κυρώσεις σε άλλες που αρνούνται να ακολουθήσουν το ίδιο μονοπάτι. Ως απόρροια τούτου, θα μειωθούν οι ιρανικές εξαγωγές, ενώ παγκόσμιοι προμηθευτές θα τεθούν εκτός αγοράς, οδηγώντας στην αύξηση της τιμής του βαρελιού.

Όπως όμως είναι γνωστό, η πολιτική και η οικονομία δεν διαμορφώνονται μονομερώς. Η τακτική του Trump θα έχει πρακτικό αντίκρισμα μόνο αν κάποιος μεγάλος αγοραστής ή προμηθευτής πετρελαίου δεν έρθει σε ρήξη μαζί του. Ωστόσο, αν -για παράδειγμα- η Κίνα αποφασίσει να μην συνεργαστεί, το εγχείρημα των Η.Π.Α. για απομόνωση του Ιράν είναι πιθανό να αποτύχει. Πράγματι, όπως διαφαίνεται από τις συναλλαγές πετρελαίου, ούτε η Ευρώπη ούτε οι ασιατικές χώρες είναι διατεθειμένες να αφήσουν τις επενδύσεις που έχουν δρομολογήσει για χάρη της Αμερικής. Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούλιο η French Total SA και η China National Petroleum Corporation υπέγραψαν μια συμφωνία ύψους 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη κάποιων από τα μεγαλύτερα διεθνώς πεδία παραγωγής φυσικού αερίου που βρίσκονται στο Ιράν. Επιπλέον, πρόσφατα η Κίνα άνοιξε γραμμή πίστωσης 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το Ιράν, ενώ πρέπει να υπογραμμιστεί πως κατά τη διετία 2015-2016 κατάφερε να εισάγει περισσότερο πετρέλαιο από το Ιράν και λιγότερο από τον αντίπαλό της – τη Σαουδική Αραβία. Ως εκ τούτου, πριν καν αρθούν οι κυρώσεις, η παραγωγή ιρανικού πετρελαίου εκτινάχθηκε από 1,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2016 σε 2,3 εκατομμύρια βαρέλια κατά το πρώτο τετράμηνο του 2017 – παραγωγή που ισοδυναμεί με το τριπλάσιο του μεγέθους των εξαγωγών της Αμερικής.

Από την πλευρά του το Ιράν έχει καταγγείλει την απόφαση του Donald Trump, υποστηρίζοντας πως η συμφωνία τηρείται, και πως πρόκειται για προπαγάνδα. Στην περίπτωση που η συμφωνία αποτύχει λόγω της ενεργής εναντίωσης των Η.Π.Α., είναι πιθανόν το Ιράν να επιδιώξει συνεργασία με τον OPEC, ώστε να αυξήσει τις τιμές του πετρελαίου τώρα. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστήσει εξαιρετικά επώδυνη για τη διεθνή κοινότητα την επαναφορά των προγενέστερων κυρώσεων, διότι τότε θα αυξανόταν ακόμη περισσότερο η τιμή του εν λόγω καυσίμου. Ως εκ τούτου, το Ιράν ίσως επιλέξει να παράγει όσο περισσότερο πετρέλαιο δύναται σήμερα, από φόβο μήπως στο μέλλον η παραγωγή του υπαχθεί σε περικοπές λόγω των κυρώσεων. Tέλος, προβλέπονται πιθανές μελλοντικές διακοπές εφοδιασμού λόγω της έκρυθμης κατάστασης .Εξάλλου, δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι το Ιράν είναι ο 4ος και ο 2ος μεγαλύτερος κάτοχος πετρελαίου και φυσικού αερίου αντίστοιχα, ενώ παράλληλα κινείται και η ακμάζουσα συμμετοχή του στην αγορά ενέργειας – με καινοτόμες λύσεις και επενδύσεις στα πλαίσια του νερού, της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας.

Συνεπώς, καθίσταται εμφανές πως οι Η.Π.Α. δεν επιθυμούν να θέσουν τέλος στη συμφωνία του Ιράν για λόγους “τρομοκρατίας και κατασκευής πυρηνικών όπλων”, αλλά διότι έχουν χάσει το προβάδισμα στην αγορά της ενέργειας. Θα επωφελούνταν πολύ από τις τσιμπημένες τιμές του πετρελαίου, αν το ιρανικό πετρέλαιο ετίθετο εκτός αγοράς. Πιο συγκεκριμένα, ένα report του Πανεπιστημίου Columbia υπολογίζει πως το σχιστολιθικό φυσικό αέριο θα παρουσίαζε αύξηση από 300.000 σε 900.000 βαρέλια την ημέρα κατά τα επόμενα χρόνια, αν η τιμή του πετρελαίου έφθανε στα 60 δολάρια ανά βαρέλι. Δεν είναι ανέφικτο οι τιμές του πετρελαίου να αυξηθούν τόσο πολύ, ειδικά αν οι Η.Π.Α. καταφέρουν να απομονώσουν τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου στον OPEC. Με άλλα λόγια, η Αμερική είναι διατεθειμένη να απομονώσει το Ιράν για να λάβει πίσω το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά, και η τιμή του πετρελαίου θα ακολουθήσει τα τεκταινόμενα, μέχρι να σταθεροποιηθεί και πάλι.

Πηγές :

1. Domm, P. (2017) Trump’s expected moves against Iran deal could create lingering concerns in oil market. https://www.cnbc.com/2017/10/12/trump-disavowal-of-iran-deal-could-create-concerns-in-oil-market.html
2. Rascouet, A. (2017) What’s at Risk for Energy If Trump Kills the Iran Deal? https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-10-10/what-s-at-risk-for-energy-if-trump-pushes-iran-deal-to-collapse 
3. Phippen, W. (2017) Iran Signs a $5 Billion Energy Deal With France’s Total. https://www.theatlantic.com/news/archive/2017/07/iran-total/532560/
4. El-Badawi, E. (2017) Sabotaging Energy and Peace: Trump moves to undermine Iran’s Nuclear Deal. https://www.forbes.com/sites/uhenergy/2017/10/17/sabotaging-energy-and-peace-trump-moves-to-undermine-iran-nuclear-deal/#b2a29f1f57d8
5. Cunnigham, N. (2016) What Happens To Oil If Trump Tears Up Iran Nuclear Deal? https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/What-Happens-To-Oil-If-Trump-Tears-Up-Iran-Nuclear-Deal.html