Η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός του Συστήματος Πληροφοριών Schengen

Το ενδιαφέρον του Ευρωπαϊκού Δικαίου αναφορικά με το κομβικής σημασίας Σύστημα Πληροφοριών Schengen (SIS) καθίσταται πρόδηλο σε απάνθισμα ρυθμίσεων, με χαρακτηριστική ρύθμιση το Άρθρο 92 της Σύμβασης Εφαρμογής της Συμφωνίας Schengen (εφεξής Σ.Ε.Σ.Σ.), στην πρώτη παράγραφο του οποίου ορίζονται τα εξής: “Τα συμβαλλόμενα μέρη δημιουργούν και συντηρούν ένα κοινό σύστημα πληροφοριών, ονομαζόμενο στο εξής σύστημα πληροφοριών Schengen, αποτελούμενο από ένα εθνικό τμήμα σε καθένα από τα συμβαλλόμενα μέρη και από ένα τμήμα τεχνικής υποστηρίξεως”. Η εν λόγω Σύμβαση υπεγράφη στις 19 Ιουνίου 1990, και τέθηκε σε εφαρμογή το 1995, με αποτέλεσμα την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα των κρατών που την είχαν υπογράψει (Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο και Κάτω Χώρες), καθώς και τη δημιουργία ενιαίων εξωτερικών συνόρων. Ταυτόχρονα, καθιερώθηκαν κοινοί κανόνες για την έκδοση θεωρήσεων ενιαίου τύπου (visa) και την παροχή ασύλου υπό το πρίσμα του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (ΚΕΣΑ, Σύνοδος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Tampere στις 15-16/10/1999), ώστε να καθίσταται εφικτή η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων στο εσωτερικό του Χώρου Schengen χωρίς, παράλληλα, να διαταράσσεται η δημόσια ασφάλεια (The Schengen acquis – Convention implementing the Schengen Agreement of 14 June 1985 between the Governments of the States of the Benelux Economic Union, the Federal Republic of Germany and the French Republic on the gradual abolition of checks at their common borders, Official Journal L 239, 22/09/2000, p. 0019 – 0062).

Το Σύστημα Πληροφοριών Schengen (SIS), ως πρωταρχικός στόχος της ευρωπαϊκής πολιτικής που έγκειται στον βέλτιστο τρόπο με τον οποίο εμφαίνεται ως αδήριτη η ανάγκη να συνδυασθεί η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων και εμπορευμάτων με τη διατήρηση της δημόσιας ασφάλειας, ορίζεται σε αδρές γραμμές ως εκείνος ο όρος ενός κεντρικού συστήματος συγκέντρωσης και αναπαραγωγής πληροφοριών ευρείας κλίμακας για την προώθηση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των συμβαλλόμενων κρατών, με απώτερο σκοπό την υποστήριξη και ενίσχυση τριών πυλώνων που υιοθετήθηκαν εντός του Χώρου Schengen: της δικαστικής και αστυνομικής συνεργασίας, της αποτελεσματικότερης διαχείρισης ελέγχου των εξωτερικών συνόρων και της λυσιτελούς συνεργασίας στον τομέα της επιβολής του νόμου στα κράτη Schengen (Άρθρο 27 Κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1987/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τη δημιουργία, τη λειτουργία και τη χρήση του Συστήματος Πληροφοριών Schengen δεύτερης γενιάς [SIS II]). Απόρροια τούτων συνιστά το γεγονός της διευκόλυνσης των αρμόδιων ευρωπαϊκών και διεθνών αρχών στην πραγμάτωση των καθηκόντων τους μέσω των προειδοποιήσεων που λαμβάνουν από το συγκεκριμένο σύστημα σχετικά με τα πρόσωπα ή τα αντικείμενα που παρουσιάζονται άρρηκτα συνδεδεμένα με ποινικά αδικήματα. Στο πλαίσιο αυτό, η ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Schengen αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία του κεκτημένου Schengen με στόχο τον επαναπροσδιορισμό των προαναφερθέντων τομέων, όπου θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν επιχειρησιακές και τεχνικές βελτιώσεις.

Μία σύντομη ιστορική αναδρομή

Πιο συγκεκριμένα, στην ομιλία του αναφορικά με την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2016, ο Jean-Claude Juncker (Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), υπογράμμισε τη σημασία της κάλυψης των υφιστάμενων ελλείψεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων, και της βελτίωσης της διαλειτουργικότητας των υφιστάμενων συστημάτων πληροφοριών (European Commission, State of the Union, 14/09/2016). Στο πλαίσιο αυτό, είχαν προηγηθεί τα γεγονότα της 6ης Απριλίου του 2016, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη δημιουργία πιο ισχυρών και προηγμένων συστημάτων πληροφοριών για τα σύνορα και την ασφάλεια, εξασφαλίζοντας τα εχέγγυα για τη βελτίωση της λειτουργίας των συστημάτων πληροφοριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να ενισχυθούν η διαχείριση των συνόρων και η εσωτερική ασφάλεια (European Commission – Press release, Commission launches discussion on future framework for stronger and smarter information systems for border management and internal security, Brussels, 6 April 2016).

Προκειμένου να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στις νέες προκλήσεις της μετανάστευσης και της ασφάλειας, τον Δεκέμβριο του 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε δέσμη τριών νομοθετικών προτάσεων με στόχο την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου του SIS, υπό το πρίσμα της δέσμευσης που ανέλαβε ο Πρόεδρος Juncker στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2016 (European Commission – Press release, Security Union: Commission proposes to reinforce the Schengen Information System to better fight terrorism and cross-border crime, Brussels, 21 December 2016).

Οι προαναφερθείσες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναλύονται στα ρηξικέλευθα μέτρα ενός διαδραστικού και εκσυγχρονισμένου SIS, τα οποία αποτελούν την πρωτοκαθεδρία στη διακυβερνητική συνεργασία των κρατών-μελών σε θέματα καταπολέμησης του διασυνοριακού εγκλήματος και της παράνομης μετανάστευσης, και εντοπίζονται στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις, στον τομέα των συνοριακών ελέγχων, καθώς και στην επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (News European Parliament Security Union: political agreement on strengthened Schengen Information System, Press Releases, 12/06/2018).

Στο σημείο αυτό, αξίζει μνείας η δήλωση του αρμόδιου Επιτρόπου για την Ένωση Ασφάλειας, Julian King: “Από την πρόληψη τρομοκρατικών επιθέσεων μέχρι τα αγνοούμενα παιδιά, το SIS αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ανταλλαγής πληροφοριών στην ΕΕ, χάρη στον οποίο εντοπίστηκαν περισσότεροι από 200.000 εγκληματίες και πραγματοποιήθηκαν 50.000 συλλήψεις, και έχει μεγάλη σημασία για τη συνεργασία σε θέματα διασυνοριακής ασφάλειας. Χαιρετίζω τη σημερινή έγκριση μιας ενισχυμένης εντολής που θα κάνει το SIS ακόμη πιο αποτελεσματικό. Το γεγονός αυτό αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία δεδομένου του καθοριστικού ρόλου που θα διαδραματίσει το SIS στις προσπάθειές μας να καταστήσουμε όλα τα συστήματα πληροφοριών της ΕΕ πραγματικά διαλειτουργικά” (European Commission – Statement, Security Union: Commission welcomes agreement on a reinforced Schengen Information System, Brussels, 12 June 2018).

Ακολούθως, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) υιοθέτησε στις 24/10/2018 τα τρία προαναφερθέντα προσχέδια Κανονισμών για την επικαιροποίηση του Συστήματος Πληροφοριών Schengen (SIS) αναφορικά με την εισαγωγή πρόσθετων κατηγοριών καταχωρήσεων στο σύστημα, η οποία προορίζεται να καλύψει τις πιθανές ελλείψεις και να επιφέρει πληθώρα ουσιωδών μεταρρυθμίσεων όσον αφορά στη διαχείριση της ασφάλειας και των συνόρων στην Ευρώπη (Σύνοδος Ολομέλειας Ε.Κ., 22-25/10/2018, Στρασβούργο).

Στο πλαίσιο αυτό, ο εισηγητής Carlos Coelho από την ευρωομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) δήλωσε ότι το σύστημα Schengen αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ανταλλαγής πληροφοριών στην Ευρώπη για τους συνοριοφύλακες και τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου: “Αυτή η μεταρρύθμιση θα προετοιμάσει το σύστημα του μέλλοντος, θα βελτιώσει την ασφάλεια και θα εγγυηθεί την ελεύθερη κυκλοφορία. Το Σύστημα Schengen είναι και θα παραμείνει η μεγαλύτερη, πιο διαδεδομένη και αποδοτικότερη βάση δεδομένων στην Ευρώπη, και παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια στους πολίτες μας”. (EPP, PT, 24/10/2018).

Η ψήφιση από το Συμβούλιο των επίμαχων Κανονισμών για την αναβάθμιση του SIS

Το Συμβούλιο, στο πλαίσιο της επιτακτικής ανάγκης να διασφαλιστεί η μελλοντική διαλειτουργικότητα του Συστήματος Πληροφοριών Schengen (SIS), προχώρησε στην έγκριση των ως άνω προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ένα διάβημα που αδιαμφισβήτητα συμβάλλει στην ενίσχυση των μεθόδων καταπολέμησης της τρομοκρατίας και των σοβαρών μορφών εγκλήματος τα οποία λαμβάνουν χώρα στα σύνορα της Schengen, αλλά και εντός αυτής, συνεπικουρώντας τους συνοριοφύλακες και τις αστυνομικές αρχές στην πραγμάτωση των καθηκόντων τους και εξασφαλίζοντας, ως εκ τούτου, υψηλό επίπεδο ασφάλειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση (Council of the European Union, 19/11/2018, PRESS RELEASE).

Στο αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής του πρώτου Κανονισμού υπάγεται η συνεργασία για την επιβολή του νόμου και, εν γένει, η αστυνομική και δικαστική συνεργασία επί ποινικών υποθέσεων (ΕΕ 2018/1862). Με τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση επιτυγχάνεται η ενίσχυση της επαγρύπνησης για τα τρομοκρατικά εγκλήματα, καθότι οι αρμόδιες αρχές -μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η αστυνομία και οι δικαστικές και μεταναστευτικές αρχές-, με γνώμονα τα σήματα και τις προειδοποιήσεις που λαμβάνουν, είναι επιφορτισμένες με την υποχρέωση να προβαίνουν σε καταχώριση στο SIS στην περίπτωση που προκύπτει κάποια ένδειξη διάπραξης εγκληματικής ενέργειας, και να διεξαγάγουν ενδελεχή έρευνα για τη συγκέντρωση ουσιωδών πληροφοριών, προκειμένου να οδηγηθούν στην εξιχνίαση των διαπραχθέντων ποινικών αδικημάτων. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα εφαρμογής του ως άνω Κανονισμού αποτελεί η Europol (European Police Office), η οποία θα έχει πλέον πρόσβαση στο σύνολο των προειδοποιήσεων του συστήματος για πρόσωπα που σχετίζονται με τρομοκρατικές ενέργειες, ώστε να ελέγχει εάν υπάρχουν άλλες συναφείς πληροφορίες στις βάσεις δεδομένων της, ενώ οι επιχειρησιακές ομάδες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) θα έχουν πρόσβαση στο SIS για την άσκηση των καθηκόντων τους στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης και στα εξωτερικά σύνορα.

Επιπροσθέτως, οι προτεινόμενες συνιστώσες διαλειτουργικότητας προσφέρουν τη δυνατότητα θέσπισης στοχευμένων προληπτικών μέτρων για την ενίσχυση της ασφάλειας ατόμων που χρήζουν προστασίας. Επομένως, μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία του δικαιώματος κάθε προσώπου στη ζωή (Άρθρο 2 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης), γεγονός που συνεπάγεται την υποχρέωση των εκάστοτε αρχών να λαμβάνουν τα δέοντα μέτρα για την προστασία των ατόμων των οποίων η ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο, αν γνωρίζουν ή όφειλαν να γνωρίζουν την ύπαρξη άμεσου κινδύνου (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Απόφαση Osman κατά Ηνωμένου Βασιλείου, αριθ. 87/1997/871/1083, της 28ης Οκτωβρίου 1998, σκέψη 116). Επομένως, μέσω της αξιόπιστης και περισσότερο προσβάσιμης ταυτοποίησης η διαλειτουργικότητα μπορεί να υποστηρίξει τον εντοπισμό αγνοούμενων παιδιών ή παιδιών που είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων, και να διευκολύνει την ταχεία και στοχευμένη ανταπόκριση.

Το δεύτερο νομοθετικό κείμενο αφορά στη συνεργασία στον τομέα των συνοριακών ελέγχων (Κανονισμός ΕΕ 2018/1861). Ο υπό αναθεώρηση Κώδικας Συνόρων Schengen επιτρέπει στα κράτη-μέλη να διεξαγάγουν προσωρινά ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα του Χώρου Schengen σε περίπτωση σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια (Official Journal of the European Union, REGULATION (EU) 2016/399 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL, of 9 March 2016, on a Union Code on the rules governing the movement of persons across borders [Schengen Borders Code-codification]). Για την ταχύτερη και πιο αποτελεσματική συλλογή των πληροφοριών αυτών αναμένεται, λοιπόν, να διευρυνθεί η χρήση βιομετρικών πληροφοριών, όπως τα δακτυλικά αποτυπώματα, τα αποτυπώματα παλάμης και οι εικόνες προσώπου για σκοπούς αναγνώρισης – ιδίως, δε, για τη διασφάλιση της συνοχής των διαδικασιών ελέγχου των συνόρων.

Τέλος, ο τρίτος Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1860 κατατάσσει στο πεδίο εφαρμογής του την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών. Επεξηγηματικά, για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του εν λόγω μέτρου, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εισάγουν στο SIS καταχωρίσεις σχετικά με τις αποφάσεις επιστροφής τις οποίες εκδίδουν για παρανόμως διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ. Στις συγκεκριμένες καταχωρίσεις θα πρέπει να περιλαμβάνονται μόνο τα στοιχεία εκείνα που κρίνονται απαραίτητα για την ταυτοποίηση των υποκειμένων των δεδομένων, προκειμένου να παρέχεται στις αρμόδιες αρχές η δυνατότητα να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να εξασφαλίζουν, κατά περίπτωση, την προστασία από πρόσωπα τα οποία λ.χ. οπλοφορούν, επιδίδονται σε βιαιοπραγίες, έχουν αποδράσει ή καταζητούνται (Οδηγία (ΕΕ) 2017/541 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2017, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την αντικατάσταση της απόφασης – πλαισίου 2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλίου και για την τροποποίηση της απόφασης 2005/671/ΔΕΥ του Συμβουλίου).

Επιπροσθέτως, καθίσταται πλέον υποχρεωτική η εισαγωγή στο SIS όλων των απαγορεύσεων εισόδου που εκδίδονται για υπηκόους τρίτων χωρών, ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή τους στο σύνολο του Χώρου Schengen, όπως αποτυπώνεται με σαφήνεια στην Οδηγία 2008/115/ΕΚ αναφορικά με τους υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι δεν έχουν συμμορφωθεί με την υποχρέωση επιστροφής.

Οι υπό κρίση Κανονισμοί δημοσιεύτηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ στις 7/12/2018, αφού προηγήθηκε η ψήφισή τους από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ωστόσο, όπως ορίζεται στο Άρθρο 66 παρ. 2 του Κανονισμού 2018/1861, στο Άρθρο 79 παρ. 2 του Κανονισμού 2018/1862 και στο Άρθρο 20 του Κανονισμού 2018/1860 (καθ’ υπόδειξη των διατάξεων του Κανονισμού 2018/1861), το αργότερο μέχρι τις 28/12/2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκδώσει απόφαση με την οποία θα καθοριστεί η ημερομηνία έναρξης των εργασιών του SIS, σύμφωνα με τους παρόντες Κανονισμούς.

Συμπεράσματα

Εν κατακλείδι, το σύνολο των προαναφερθέντων καθιστά περισσότερο από καταφανές ότι με την υπερψήφιση από τα ως άνω θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης των νέων λειτουργιών του Συστήματος Πληροφοριών Schengen (SIS II) καθιερώθηκε η εξέλιξη και ενίσχυση ενός πολύπλοκου δικτύου μηχανισμών επιτήρησης και παρακολούθησης αλληλοσυνδεόμενων βάσεων δεδομένων. Αυτό θέτει ως απώτερο σκοπό τον προσφορότερο συντονισμό των αστυνομικών υπηρεσιών και των δικαστικών αρχών σε ποινικές υποθέσεις, τους συνοριακούς ελέγχους και τον παράτυπο επαναπατρισμό υπηκόων τρίτων χωρών. Κατά συνέπεια, οι εκάστοτε αρμόδιες αρχές θα έχουν στη διάθεσή τους τις αναγκαίες πληροφορίες για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων τους με γνώμονα την αρχή της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, καθώς και τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τόσο των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και των υπηκόων τρίτων χωρών, όπως αυτά μνημονεύονται στη γραμματική διατύπωση των Άρθρων 7 και 6, αντίστοιχα, του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Charter of Fundamental Rights of the European Union, Official Journal C 364, 18/12/2000, P. 0001 – 0022). “Με την εισαγωγή νέων κατηγοριών καταχωρίσεων θα είμαστε σε θέση να προσαρμοστούμε στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και να καλύψουμε τα κενά” (Herbert Kickl, Υπουργός Εσωτερικών της Αυστρίας, 19/11/2018).

Πηγές:

1. Καλαβρός, Γ.-Ε.Φ. & Γεωργόπουλος, Θ.Γ. (2013). Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Τόμος Β’. Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα – Κομοτηνή, σελ. 75 επ.
2. Lawspot (2018). Έρχονται νέοι κανόνες για τους προσωρινούς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα του Χώρου Σένγκεν. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/erhontai-neoi-kanones-gia-toys-prosorinoys-eleghoys-sta-esoterika-synora-toy-horoy
3. Lawspot (2018). Το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν αναβαθμίζεται και εκσυγχρονίζεται. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/systima-pliroforion-sengken-anavathmizetai-kai-eksyghronizetai
4. Lawspot (2018). Ευρωκοινοβούλιο: Τέλος στην κατάχρηση του συστήματος του Χώρου Σένγκεν. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/eyrokoinovoylio-telos-stin-katahrisi-toy-systimatos-toy-horoy-sengken
5. Laswpot (2018). Εγκρίθηκε το ενισχυμένο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν. https://www.lawspot.gr/nomika-nea/egkrithike-enishymeno-systima-pliroforion-sengken
6. NEWS.GR (2018). Ενισχύεται το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν. https://www.news.gr/kosmos/article/1382587/egkrithike-i-enischisi-tou-sistimatos-pliroforion-sengken.html
7. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (2019). Ευρωκοινοβούλιο: Εγκρίθηκε η ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν. http://www.kathimerini.gr/991611/article/epikairothta/kosmos/eyrwkoinovoylio-egkri8hke-h-enisxysh-toy-systhmatos-plhroforiwn-sengken
8. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (2018). Το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν επικαιροποιείται. http://www.kathimerini.gr/969130/article/epikairothta/kosmos/to-systhma-plhroforiwn-sengken-epikairopoieitai
9. Real.gr (2018). Τρεις κανονισμούς για την ενίσχυση του συστήματος πληροφοριών Σένγκεν ενέκρινε το Συμβούλιο. http://www.real.gr/kosmos/arthro/treis_kanonismous_gia_tin_enisxysi_tou_systimatos_pliroforion_sengken_enekrine_to_symboulio-509623/
10. Capital.gr (2018). Την ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν ενέκρινε το Ευρωκοινοβούλιο. http://www.capital.gr/diethni/3323735/tin-enisxusi-tou-sustimatos-pliroforion-sengken-enekrine-to-eurokoinoboulio
11. BusinessNews (2018). Ένωση Ασφάλειας: Έγκριση του ενισχυμένου Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν. http://www.businessnews.gr/article/126099/enosi-asfaleias-egkrisi-toy-enishymenoy-systimatos-pliroforion-sengken
12. TO BHMA (2018). Σένγκεν: Νέοι κανόνες για τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. https://www.tovima.gr/2018/11/29/world/sengken-neoi-kanones-gia-tous-elegxous-sta-esoterika-synora/
13. Newsbeast (2018). Εγκρίθηκε η ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν. https://www.newsbeast.gr/world/arthro/4219031/egkrithike-i-enischysi-toy-systimatos-pliroforion-sengken
14. News European Parliament (2018). Security Union: political agreement on strengthened Schengen Information System. http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20180612IPR05604/security-union-political-agreement-on-strengthened-schengen-information-system
15. News European Parliament (2018). Border control: strengthening security in the EU. http://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20171106IPR87415/border-control-strengthening-security-in-the-eu
16. CURIA.GR (2013). Η προστασία του ατόμου στο πλαίσιο του μηχανισμού Σένγκεν. https://curia.gr/i-prostasia-tou-atomou-sto-plaisio-tou-mixanismou-sengken/