Αποτελώντας σημαντικό βασίλειο της Σκανδιναβίας και, ταυτόχρονα, ένα από τα κράτη με το υψηλότερο Α.Ε.Π. στην ευρωπαϊκή ήπειρο, η Νορβηγία έχει καταφέρει να ξεχωρίσει όχι μόνο για τα περίφημα fjord της, αλλά και για την ενεργειακή της πολιτική – ειδικά στον τομέα των υδρογοναθράκων.

Έχοντας σημειώσει θεαματικούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας της -λόγω της αλιείας της- ήδη από το 1972, το 1994 επέλεξε να τοποθετηθεί εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά από δημοψηφίσματα. Πώς, όμως, κατάφερε να γίνει μέσα σε λίγα μόλις χρόνια κράτος-πρότυπο για ολόκληρη την Ευρώπη?

Μαύρος χρυσός στις νορβηγικές υφαλοκρηπίδες εν έτει 1950

Η Νορβηγία παραδοσιακά αποτελούσε χώρα η οποία εισήγαγε πετρέλαιο και φυσικό αέριο από το εξωτερικό. Ωστόσο, με την εύρεση φυσικού αερίου από τους Ολλανδούς το 1959 στη Βόρεια Θάλασσα, οι Νορβηγοί άρχισαν να αναθεωρούν για το τί μπορεί να κρύβεται στις -μέχρι τότε ασήμαντες- υφαλοκρηπίδες τους. Το 1962, μετά από αίτημα των νορβηγικών αρχών, η αμερικανική εταιρία εξόρυξης πετρελαίου “Phillips Petroleum” ξεκίνησε την εξερεύνηση στη Βόρεια Θάλασσα -μόνο, όμως, στα νορβηγικά ύδατα-, με αρχική προσφορά 160.000 δολάρια ανά μήνα. Με τα πρώτα κοιτάσματα πετρελαίου να αναδύονται στην επιφάνεια, η Νορβηγία ζήτησε να γίνει εξερεύνηση και στα υπερπόντια εδάφη της, προκαλώντας έτσι ανησυχία στη Δανία και τη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες ήθελαν να συμμετάσχουν στα αποθέματα πετρελαίου, χωρίς, όμως, να καταφέρουν τίποτα.

Εξόρυξη πετρελαίου στην περιοχή Ekofisk της Νορβηγίας.
(Πηγή : energypress.gr)

Έχοντας κερδίσει αποκλειστικά δικαιώματα για εξερεύνηση και γεώτρηση, η Νορβηγία άρχισε να δίνει άδειες σε πετρελαϊκές εταιρίες για εξερεύνηση των υφαλοκρηπίδων της. Το 1969 αποτελεί έτος-σταθμό, καθώς σημειώθηκαν οι πρώτες σημαντικές ανακαλύψεις κοιτασμάτων στην περιοχή Ekofisk. Το 1972, με τη δημιουργία της νορβηγικής εταιρίας πετρελαίου “Statoil”, η Κυβέρνηση καθιέρωσε την αρχή της κρατικής συμμετοχής κατά 50% σε κάθε άδεια παραγωγής.

Πλατφόρμα εξόρυξης πετρελαίου της Statoil στη Βόρεια Θάλασσα (1982).

Το πρότυπο νορβηγικό πετρελαϊκό μοντέλο

Με την ανακάλυψη σημαντικών πόρων πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, η Νορβηγία κατάφερε -μέσα σε λίγα μόλις χρόνια- να πετύχει οικονομική ανάπτυξη, και να αποτελέσει τη χώρα με το υψηλότερο κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. στην Ευρώπη. Ο αρχικός σκοπός της νορβηγικής πολιτικής ήταν να επιτύχει μια άριστη διαχείριση εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, ώστε τα έσοδα να διατεθούν στην εθνική οικονομία της χώρας. Άρχισε τότε μια περίοδος κατά την οποία οι νορβηγικές πετρελαϊκές εταιρίες ανέπτυξαν τεχνολογικές δυνατότητες για τη μετατροπή της χώρας σε φορέα παροχής υπηρεσιών πετρελαίου στην Ευρώπη. Παράλληλα, το κράτος συνέχισε να εισπράττει έσοδα από τη βιομηχανία πετρελαίου, τα οποία επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν για εξοικονόμηση και σταθεροποίηση.

Βασικές χώρες εξόρυξης πετρελαίου θεωρούνται η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Γαλλία. Ειδικότερα, η Μεγάλη Βρετανία παραλαμβάνει το 25% του νορβηγικού πετρελαίου κάθε χρόνο, αποτελώντας τον σημαντικότερο σύμμαχο της εν λόγω σκανδιναβικής χώρας.

Διαδρομές πετρελαίου από τη Νορβηγία προς τη Βόρεια Ευρώπη.
(Πηγή : energypress.gr)

Το 1970, η αρμόδια επιτροπή για τη διαχείριση υδογονανθράκων συνέταξε ένα μοντέλο με 10 αρχές-εντολές, τις οποίες υιοθέτησαν οι νορβηγικές αρχές για το κοινό όφελος της χώρας, αλλά και για την ανάπτυξη της ενεργειακής της πολιτικής και της προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτές περιελάμβαναν:

1. Διασφάλιση εθνικής εποπτείας και εθνικού ελέγχου για όλες τις εργασίες σχετικά με τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα: Η εποπτεία, δηλαδή, πρέπει να γίνεται με τους σωστούς και νόμιμους τρόπους, οι οποίοι καθορίζονται από τη νομοθεσία χορήγησης αδειών και φορολογικού καθεστώτος.
2. Διασφάλιση της ανεξαρτησίας της ενέργειας: Η αξιοποίηση των ευρημάτων οφείλει να γίνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε η Νορβηγία να καθίσταται ανεξάρτητη αναφορικά με τις προμήθειες του αργού πετρελαίου.
3. Ανάπτυξη νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας με βάση το πετρέλαιο: Πρόκειται για τον βασικό λόγο που η Νορβηγία δημιούργησε τις δύο μεγάλες πετρελαϊκές της εταιρίες – τη “Statoil” και την “Oil Directorate”. Πέραν, όμως, των δύο αυτών εταιριών, η Νορβηγία προχώρησε και στη δημιουργία άλλων εταιριών για την επεξεργασία φυσικού αερίου, τη διαχείριση λιμένων και τη διεξαγωγή σεισμών, καθώς και για έρευνα και ανάπτυξη.
4. Η ανάπτυξη του πετρελαίου και του φυσικού αερίου να λαμβάνει υπόψιν περιβαλλοντικά ζητήματα, καθώς και την προστασία των υφιστάμενων βιομηχανικών δραστηριοτήτων: Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι υπεύθυνο για τις εκπομπές αερίου και τη ρύπανση της θάλασσας, το Υπουργείο Εργασίας για τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων και τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, ενώ το Υπουργείο Αλιείας και Παράκτιων Υποθέσεων για την άμεση δράση σε περίπτωση υφαλοκρηπίδας. Αντίστοιχα, το Υπουργείο Οικονομικών είναι αρμόδιο για την είσπραξη των φόρων από τη βιομηχανία πετρελαίου.
5. Η καύση του φυσικού αερίου στην υφαλοκρηπίδα επιτρέπεται μόνο κατά τη διάρκεια των σύντομων δοκιμών: Με αυτό τον τρόπο, η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου ελέγχεται καθ’ όλη τη διάρκειά της σε ό,τι αφορά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
6. Το πετρέλαιο από νορβηγική υφαλοκρηπίδα πρέπει να καταλήξει σε νορβηγικό έδαφος: Στη Νορβηγία υπάρχει το εργοστάσιο υγροποίησης φυσικού αερίου, ώστε να γίνεται πιο εύκολα η μεταφορά του στις άλλες χώρες.
7. Το κράτος οφείλει να εμπλέκεται σε όλα τα σχετικά επίπεδα, και να συνεισφέρει στον συντονισμό, ώστε τα νορβηγικά συμφέροντα στην πετρελαϊκή βιομηχανία να διασφαλίζονται: Με αυτό τον τρόπο, το κράτος καταφέρνει να αναπτύξει τους στόχους του, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.
8. Σύσταση κρατικής εταιρίας πετρελαίου για τη διασφάλιση των εμπορικών συμφερόντων του κράτους και για την επιδίωξη συνεργασίας με εγχώριες και αλλοδαπές εταιρίες πετρελαίου: Για τον συγκεκριμένο σκοπό δημιουργήθηκε, το 1985, το State’s Direct Financial Interest (S.D.F.I.). Μέσω αυτού του συστήματος, η Νορβηγία κατέχει μερίσματα σε πολλά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Χαρακτηριστικά, μόνο την 1η Ιανουαρίου 2011, η χώρα κατείχε συμφέρον σε 146 άδειες παραγωγής και 14 κοινοπραξίες αγωγών.
9. Υιοθέτηση σχεδίου για την περιοχή βόρεια του 62ου Παραλλήλου: Το συγκεκριμένο σχέδιο θα αφορά αποκλειστικά στους μοναδικούς κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες της συγκεκριμένης περιοχής. Συμπληρωματικά, όμως, υπάρχει σκοπός να μην επηρεαστεί ο τομέας της αλιείας, καθώς και να διασφαλιστούν οι νορβηγορωσικές πολιτικές σχέσεις, ώστε να πραγματοποιηθεί ο διαμοιρασμός των κοινών αποθεμάτων.
10. Οι ανακαλύψεις πετρελαίου να δημιουργήσουν νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική της Νορβηγίας: Με την ανακάλυψη των υδογονανθράκων στη χώρα επήλθε πολιτική σταθερότητα, δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας, υπήρξε εξισορρόπηση του περιβάλλοντος και, γενικότερα, η χώρα αναπτύχθηκε προς το καλύτερο, αποτελώντας πρότυπο για την Ευρώπη.

Η Νορβηγία ως παγκόσμιος προστάτης του περιβάλλοντος

Κατέχοντας εξέχουσα θέση -συγκεκριμένα, την 6η παγκοσμίως- στην παραγωγή υδογονανθράκων, η Νορβηγία αποτελεί τον σημαντικότερο προμηθευτή πετρελαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με περισσότερα από 2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Το χαρακτηριστικό, όμως, που την κάνει να ξεχωρίζει δεν είναι η δυναμικότητά της, αλλά ο ρόλος της στην προστασία του περιβάλλοντος και στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Τοποθετώντας την περιβαλλοντική βιωσιμότητα σε πρώτη θέση, οι Νορβηγοί έχουν λάβει πολύ σοβαρά τη συμβολή τους στη διατήρηση του κλίματος. Μέσω του Πρωτοκόλλου του Kyoto, έχουν αναλάβει ως εθνικό στόχο τη μείωση εκπομπών αερίων κατά 30% μέχρι το 2020. Η Νορβηγία έχει καταφέρει να εξελιχθεί σε μια χώρα με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, και αποτελεί πλέον παράδειγμα περιβαλλοντικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, κατά την περίοδο 2007-2009, η δημόσια χρηματοδότηση για την έρευνα, την ανάπτυξη και την εγκατάσταση καθαρής ενέργειας τριπλασιάστηκε, μετατρέποντας τη Νορβηγία σε παγκόσμιο ηγέτη και χώρα-πρωτοπόρο στη δέσμευση και στην αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.

Πηγές :

1.  Goverment.no. (2014). Norway’s oil history in 5 minutes. [online] Available at https://www.regjeringen.no/en/topics/energy/oil-and-gas/norways-oil-history-in-5-minutes/id440538/ [Accessed 14 June 2017]
2. Goverment.no. (2014). Facts 2014-All you need to know about Norwegian petroleum activities. [online] Availabe at https://www.regjeringen.no/en/find-document/dep/OED/Reports/2014/Facts-2014–All-you-need-to-know-about-Norwegian-petroleum-activities/id757846/ [Accessed 14 June 2017]
3. Ινστιτούτο Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών Θεμάτων. (2014). Νορβηγία & Υδρογονάνθρακες. [online] Available at http://www.irtea.gr/?p=1521 [Accessed 14 June 2017]
4. Βαλιάντης, Μ. (2014). Μαθαίνοντας από τους κορυφαίους: το παράδειγμα της Νορβηγίας. Ο Φιλελεύθερος. [οnline] Available at http://archive.philenews.com/el-gr/f-me-apopsi-eponymes-gnomes/385/230542/mathainontas-apo-tous-koryfaious-to-paradeigma-tis-norvigias [Accessed 14 June 2017]