Εισαγωγή

Στις 25 Μαρτίου 2018 χιλιάδες άτομα (7.000 σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας) βρέθηκαν στην Κεντρική Πλατεία του Chişinău για να διαδηλώσουν υπέρ της ένωσης της Μολδαβίας με τη Ρουμανία, με αφορμή τα 100 χρόνια από την προσάρτηση της “Βεσσαραβίας” (σημερινής Μολδαβίας με κάποια εδάφη της Ουκρανίας) στο βασίλειο της Ρουμανίας λόγω των εντάσεων που δημιούργησε η Ρωσική Επανάσταση, ενώ η εν λόγω περιοχή παρέμεινε κομμάτι της Ρουμανίας έως και την υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου μη Επίθεσης (ή Σύμφωνο Molotov–Ribbentrop), οπότε και πέρασε στον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης.

Διαδήλωση στο Chişinău για τα 100 χρόνια από την ένωση των δύο χωρών

Την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ακολούθησαν η ανακήρυξη ανεξαρτησίας της Μολδαβίας (1991) και η δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Έκτοτε, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο βιώσιμες εναλλακτικές όσον αφορά στη χάραξη της πολιτικής της: από τη μία η ένωση με τη Ρουμανία -που κατ’ επέκταση θα επιφέρει στενότερη συνεργασία με την ΕΕ και το NATO-, και από την άλλη η συνέχιση της ρωσικής επιρροής που θα ενισχυθεί με τη συμμετοχή της Μολδαβίας -μαζί με άλλες πρώην σοβιετικές χώρες (π.χ. Λευκορωσία)- στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, και θα συσφίξει ακόμα περισσότερο τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Οι υποστηρικτές της πρώτης εναλλακτικής επικαλούνται την αβίαστη ενσωμάτωση της περιοχής στο Βασίλειο της Ρουμανίας το 1918, ενώ οι πολέμιοι της ένωσης τονίζουν την πολυετή παραμονή της χώρας στη Σοβιετική Ένωση και την οικονομική συνεργασία της σημερινής Μολδαβίας με τη Ρωσία, κυρίως στον τομέα του εμπορίου.

Η αρνητική στάση της Μολδαβίας

Το παραπάνω δίλημμα αντικατοπτρίζεται και σε κυβερνητικό επίπεδο. Παρά τη θετική στάση της κυβέρνησης για τη “δυτικοποίηση” που θα εξασφαλιστεί με την είσοδο της χώρας στην ΕΕ και με την πιθανή ένωσή της με τη Ρουμανία, εμπόδιο στις επιδιώξεις αποτελεί ο ρωσόφιλος Πρόεδρος της χώρας, Igor Dodon, που επιδιώκει στενές σχέσεις συνεργασίας με τη Ρωσία. Μάλιστα, ο τελευταίος ανακοίνωσε πως, εάν το κόμμα του (Σοσιαλιστικό Κόμμα) κερδίσει τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, τότε θα απαγορεύσει κάθε οργάνωση που επιδιώκει την ένωση με τη γειτονική χώρα. Ωστόσο, και οι προηγούμενες κυβερνήσεις της Μολδαβίας -κατά βάση υπό τους Petru Lucinschi (1997-2001) και Vladimir Voronin (2001-2009)- επεχείρησαν να υπονομεύσουν τον ρουμανικό εθνικισμό, και να ακολουθήσουν μία συγκεκριμένη πολιτική πορεία φιλική προς τη Ρωσία.

Εκτός από τον Πρόεδρο Dodon, και η ρωσική μειονότητα -η δεύτερη μεγαλύτερη μειονότητα στη χώρα- και άλλες ρωσόφωνες μειονότητες -που αποτελούν συνολικά το 15% του πληθυσμού- απορρίπτουν ολοκληρωτικά την ένωση, καθώς πιστεύουν ότι μια πιθανή ένωση με τη Ρουμανία και την ΕΕ θα τις περιθωριοποιήσει. Επιπλέον, σύμφωνα με το πρακτορείο Sputnik News, σε έρευνα που διεξήχθη τον Μάρτιο του 2018 σε 1.099 άτομα, το 62% των ερωτηθέντων αντιτίθενται σε οποιαδήποτε προοπτική ένωσης με τη Ρουμανία -έναντι του αντίθετου 25%-, ενώ το 63% διαφωνεί με την αλλαγή της επίσημης γλώσσας της Μολδαβίας από μολδαβικά σε ρουμανικά – έναντι του αντίθετου 34%. Αντίστοιχη έρευνα το 2016 από το Black Sea University Foundation (FUMN) ανέφερε πως μόλις το 28% στήριζε την ένωση ενώ, αντίθετα, το 47% την απέρριπτε.

Ο κυριότερος λόγος, βέβαια, που η Μολδαβία αντιτίθεται στα σενάρια ένωσης θεωρείται η υπόθεση της Υπερδνειστερίας, μιας αυτόνομης σήμερα περιοχής στα σύνορα της Μολδαβίας με την Ουκρανία, που αποτελείται από τον κορμό της ρωσόφωνης και ρωσόφιλης μειονότητας της χώρας, και αποσχίστηκε από τη Μολδαβία το 1992, όταν τις εκλογές κέρδισε το φιλορουμανικό εθνικιστικό κόμμα “Λαϊκό Μέτωπο”, με την πολιτική του ατζέντα να περιστρέφεται γύρω από την υπονόμευση της ρωσικής γλώσσας και κουλτούρας και υπέρ της περιθωριοποίησης των μειονοτικών πληθυσμών – και ιδιαίτερα των ρωσόφωνων.

Η περιοχή της Υπερδνειστερίας

Η Υπερδνειστερία αναγνωρίζεται ως αυτόνομο κράτος μόνο από τα μη αναγνωρισμένα κράτη της Αμπχαζίας, της Δημοκρατίας του Artsakh και της Νότιας Οσσετίας. Εξαιτίας της εμφύλιας σύγκρουσης της περιοχής με τη Μολδαβία υπάρχουν ρωσικά στρατεύματα σε αυτή από το 1992 έως και σήμερα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ειρήνη. Επομένως, οι Μολδαβοί φοβούνται πως με την πιθανή ένωση των δύο χωρών η Ρωσία ως αντίποινα θα διεκδικήσει την περιοχή της Υπερδνειστερίας, όπως συνέβη και με την Κριμαία. Οι παραπάνω φόβοι ενισχύθηκαν το 2006 με ένα μη αναγνωρισμένο από τη Μολδαβία και τη διεθνή κοινότητα δημοψήφισμα, το οποίο ζητούσε να προσαρτηθεί η περιοχή από τη Ρωσία. Παράλληλα, ως απάντηση στην υπογραφή Συμφώνου Συνεργασίας της Μολδαβίας με την ΕΕ, το 2014 η περιοχή απέστειλε μια έκκληση προς την Κρατική Δούμα για να γίνει κομμάτι της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Επιπρόσθετα, η συνεχής ρωσική προπαγάνδα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης -καθώς το 80% των ΜΜΕ στην περιοχή, αλλά και σε ολόκληρη τη Μολδαβία, εδρεύει στη Ρωσία ή είναι ρωσόφιλο- επηρεάζει την κοινή γνώμη.

Η στάση της Ρουμανίας απέναντι σε μια ενδεχόμενη ένωση

Αντίθετα, στις 27 Μαρτίου 2018 το Κοινοβούλιο και η Γερουσία της Ρουμανίας διεξήγαγαν κοινή συνεδρίαση για να γιορτάσουν τα 100 χρόνια από την ένωση με τη Μολδαβία. Με αυτήν την αφορμή, πολλοί βουλευτές μαζί με τον Πρόεδρο της Βουλής, Liviu Dragnea, που είναι και ο αρχηγός του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, και τον Πρόεδρος της Γερουσίας, Călin Popescu-Tăriceanu, εξέφρασαν την επιθυμία για ένωση των δύο χωρών. Ακόμη, η Πρωθυπουργός της Ρουμανίας, Viorica Dăncilă, τόνισε την ανάγκη για κοινό μέλλον των δύο κρατών στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, ο πρώην Πρόεδρος της Ρουμανίας, Traian Băsescu, συμμετείχε στη διαδήλωση στο Chişinău για τα 100 χρόνια με βασικό αίτημα την ένωση, ενθαρρύνοντας τους βουλευτές των Κοινοβουλίων της Μολδαβίας και της Ρουμανίας να ψηφίσουν στο εγγύς μέλλον την ένωση. Εν ολίγοις, οι πολιτικές ελίτ της Ρουμανίας ενδιαφέρονται για το ενδεχόμενο ένωσης των δύο χωρών και τη συμπόρευσή τους στην ΕΕ.

Οι πολίτες της Ρουμανίας, επίσης, επιθυμούν την ένωση των δύο χωρών: κατά το Romanian Institute for Evaluation and Strategy (IRES) τα 3/4 των Ρουμάνων τάσσονται υπέρ της ένωσης, ενώ μόλις το 1/5 διαφωνεί εντελώς. Τα ποσοστά αυτά φαίνονται απολύτως φυσιολογικά, αν αναλογιστεί κανείς πως η τεράστια διαφορά στον πληθυσμό των δύο χωρών (19.644.350 Ρουμάνοι πολίτες έναντι 3.550.852 Μολδαβών) θα καταστήσει τους Μολδαβούς μία μειονότητα μέσα σε ένα ρουμανικό κράτος. Επομένως, πολλές ανησυχίες των Μολδαβών για περιθωριοποίηση ίσως να βρίσκουν αντίκρυσμα αν συγκρίνει κανείς τους δύο αριθμούς. Ωστόσο, δεδομένης της κακής οικονομικής κατάστασης της Μολδαβίας (212,235M.$ το ΑΕΠ της Ρουμανίας έναντι 6,773M.$ του ΑΕΠ της Μολδαβίας), αρκετοί είναι οι Ρουμάνοι που εκφράζουν ανησυχίες για την ένωση. Πιο συγκεκριμένα, μόνο το 17% θέλει την ένωση “με κάθε κόστος”, σύμφωνα με μία άλλη έρευνα του 2010 – αυτή του Soros Foundation.

Παράλληλα, στη Ρουμανία έχουν ιδρυθεί πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που αποσκοπούν στην ένωση των δύο χωρών, η πιο σημαντική από τις οποίες είναι η Acțiunea 2012 (Action 2012). Η αντιπρόεδρος αυτής της οργάνωσης, Iulia Modiga, σε μία συνέντευξή της στη Euronews αναφέρει πως η πόλωση που υπάρχει στη Μολδαβία έχει δημιουργηθεί από την εσφαλμένη αντίληψη πως η Ρωσία θα αντιδράσει βίαια σε οποιαδήποτε απόπειρα επίτευξης της ένωσης. Επίσης τονίζει πως η απάντηση-σωτηρία στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη Μολδαβία πρέπει να είναι η ένωση – πράγμα που γίνεται αντιληπτό από τη σύγκριση των παραπάνω αριθμών.

Συμπεράσματα

Αναμφισβήτητα, η ένωση της Ρουμανίας με τη Μολδαβία δεν φαίνεται να πραγματοποιείται στο άμεσο μέλλον, και ο βασικός λόγος είναι οι διαφορετικές πορείες που αποφάσισαν να ακολουθήσουν τα κράτη κατά τις τελευταίες δεκαετίες: η μία στράφηκε προς τη Δύση, ενώ η άλλη παρέμεινε προσκολλημένη στο σοβιετικό παρελθόν – πράγμα που έπλασε και τις διαφορετικές νοοτροπίες των πολιτών. Επιπλέον, το ζήτημα της Υπερδνειστερίας δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, καθώς καθυστερεί τις εξελίξεις και, ουσιαστικά, καθιστά τη Μολδαβία “δέσμια” στο παρελθόν.

Πηγές:

1. Euronews. (2017). 100 years on from Romania’s ‘Great Union’, Moldova won’t choose sides. http://www.euronews.com/2017/12/24/100-years-on-from-romania-s-great-union-moldova-won-t-choose-sides
2. Kramer, R. (2016). Transnistria Primer. https://www.fpri.org/article/2016/10/transnistria-primer/
3. BBC. (2014). Moldova’s Trans-Dniester region pleads to join Russia. www.bbc.com/news/world-europe-26627236
4. Tanas, A. (2018). More than 10,000 people rally to unify Romania and Moldova. https://www.reuters.com/article/us-moldova-independence/more-than-10000-people-rally-to-unify-romania-and-moldova-idUSKBN1H10NP
5. Sputnik News. (2018). Majority of Moldovan Citizens Against Unification With Romania – Poll. https://sputniknews.com/europe/201803141062503935-moldova-romania-nato-unification-poll/
6. Waller, N. (2018). Moldovans rally for unification, receive backing from Romanian lawmakers. https://www.neweurope.eu/article/moldovans-rally-unification-receive-backing-romanian-lawmakers/
7. Bird, M. (2015). A union between Moldova and Romania: On the cards? https://euobserver.com/beyond-brussels/127824
8. Całus, K. & Dąborowski, T. (2013). The president of Romania supports unification with Moldova. https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/analyses/2013-12-04/president-romania-supports-unification-moldova
9. Marica, I. (2018). Romanian MPs talk about union with Moldova during Parliament joint sitting. https://www.romania-insider.com/mps-union-moldova-bessarabia/
10. CNN Greece. (2018). Διαδηλώσεις στη Μολδαβία για την ένωση της χώρας με την Ρουμανία. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/123114/diadiloseis-sti-moldavia-gia-tin-enosi-tis-xoras-me-tin-roymania
11. Khan, S. (2018). Thousands march on Moldovan capital to demand country unifies with Romania. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/romania-moldova-unification-rally-protests-moscow-a8273246.html
12. EurAsia Daily. (2018). Moldovans are asked what they think of unification with Romania. https://eadaily.com/en/news/2018/04/04/moldovans-are-asked-what-they-think-of-unification-with-romania